نقش حسابداری و گزارشگری مالی دولتی در ایفا و ارزیابی مسئولیت پاسخگویی از منظر پاسخگویان و پاسخ خواهان

در جوامعی که دولتها براساس رای مستقیم مردم انتخاب میشوند و قدرت ناشی از اراده مردم است، مسئولیت پاسخگویی عمومی دولت از جایگاه ویژه ای برخوردار است. در این قبیل جوامع دانستن آنچه که دولت به عنوان وظیفه قانونی انجام میدهد، از حقوق طبیعی شهروندان محسوب می شود و دولت مکلف است حقایق را به صورت علنی و از طریق مقتضی به شهروندان انتقال دهد(1993، GASB). از نیمه دوم قرن بیستم به ویژه از دهه 80 به بعد، نظام حسابداری و گزارشگری مالی دولتی به عنوان یکی از اشکال علنی انتقال حقایق، نقش مهمی در انجام وظیفه پاسخگویی دولت ایفا نموده و یکی از ابزارهای ادای این مسئولیت خطیر محسوب میشود(باباجانی، 1378).
هدف این تحقیق بررسی نقش حسابداری و گزارشگری مالی دولتی به عنوان ابزاری جهت ایفای مسئولیت پاسخگویی از یک سو و ارزیابی این مسئولیت از دیگر سو، از دیدگاه دو طرف ذینفع در فرایند پاسخگویی، یعنی پاسخگویان و پاسخ خواهان، میباشد. در این تحقیق، ابتدا یک نظام حسابداری و گزارشگری مالی دولتی مبتنی بر مسئولیت پاسخگویی که ویژگی های کلیدی آن در یک پژوهش جداگانه به تایید متخصصان حسابداری رسیده بود، مبانی نظرخواهی قرار گرفت. سپس نظر دو گروه ذینفع، شامل پاسخگویان و پاسخ خواهان در مورد نقش این نوع نظام حسابداری و گزارشگری مالی دولتی، به ترتیب در جهت ایفا و ارزیابی مسئولیت پاسخ گویی، از طریق پرسشنامه دریافت شد. علاوه بر این، نظر ذینفعان در خصوص میزان دستیابی ایشان به اهداف فوق الذکر از طریق نظام حسابداری و گزارشگری مالی مورد عمل در مقایسه با حسابداری و گزارشگری مالی مورد انتظار نیز دریافت گردید.
نتایج حاصل از اجرای تحقیق نشان میدهد که پاسخ گویان و پاسخ خواهان هردو در مورد نقش با اهمیت نظام حسابداری و گزارشگری مالی واجد ویژگی های کلیدی مورد توافق عمومی متخصصان به عنوان یکی از ابزارهای اصلی در جهت ایفا و ارزیابی مسئولیت پاسخگویی اتفاق نظر داشته و تفاوت معنی داری بین دیدگاه آنها در این خصوص وجود ندارد. همچنین نتایج حاصل از اجرای پژوهش نشان میدهد که پاسخ خواهان اعتقاد دارند، نظام حسابداری و گزارشگری مالی مورد عمل دولت در مقایسه با نظام حسابداری مورد انتظار از قابلیت های لازم برای ارزیابی مسئولیت پاسخگویی برخوردار نمیباشد.
در پایان، براساس مطالعات انجام شده و نتایج تحقیق، پیشنهاداتی به منظور رفع مشکلات و موانع عمده طراحی یک نظام حسابداری و گزارشگری مالی مبتنی بر مسئولیت پاسخگویی برای دولت جمهوری اسلامی ایران ارائه شده است.