بررسی عوامل مؤثر بر فرسایش پذیری براساس رابطه جهانی فرسایش خاک در خاک های آهکی

در رابطه جهانی فرسایش خاک (USLE)، عامل فرسایش پذیری خاک (K) با استفاده از نموگراف براساس پنج ویژگی خاک (شن درشت، شن خیلی ریز و سیلت، ماده آلی، ساختمان و نفوذپذیری) برآورد می شود. بررسی ها نشان می دهد که این عامل ممکن است تحت تاثیر سایر ویژگی های فیزیکی و شیمیایی خاک قرار گیرد. این پژوهش در شهرستان هشترود واقع در جنوب استان آذربایجان شرقی طی سال 1384 انجام گرفت. خاک منطقه بیشتر با بافت لومی رسی دارای حدود 13درصد آهک است. برای انجام پژوهش محدوده ای مربعی شکل از خاک منطقه به ابعاد 3030کیلومتر انتخاب و به 36 شبکه منظم مربعی جدا گردید. در هر شبکه 3 تکرار کرت واحد با فاصله 2/1متر ایجاد شد. در خاک های تحت بررسی ویژگی های مستقل (درصد شن، سیلت، رس، سنگریزه، ماده آلی، آهک و پتاسیم) و وابسته خاک (پایداری خاکدانه و نفوذپذیری) اندازه گیری شد. مقدار K، از نسبت مقدار رسوب بر مقدار عامل فرسایندگی باران اندازه گیری شد و با مقدار K برآوردی از نموگراف مقایسه گردید. میانگین مقدار K اندازه گیری شده برابر با 004258/0 مگاگرم ساعت بر مگاژول میلی متر بود که 98/10 برابر کمتر از مقدار برآوردی شد. این تفاوت در سطح احتمال 1درصد معنی دار شد. همچنین اثر پایداری خاکدانه و نفوذپذیری بر مقدار K اندازه گیری شده معنی دار (83/0=R2، 01/0P) بود. ویژگی های مستقل خاک با تاثیر بر پایداری خاکدانه و نفوذپذیری، بر فرسایش پذیری اثر گذاشتند. نتایج نشان داد که در خاک های آهکی مورد بررسی، آهک به عنوان یکی از ویژگی های مهم خاک، در افزایش پایداری خاکدانه و نفوذپذیری و در نتیجه کاهش فرسایش پذیری تاثیر قابل توجهی دارد. این تاثیر در نموگراف USLE در نظر گرفته نشده است. در این خاک ها، فرسایش پذیری را از روی رابطه رگرسیونی ساده بر اساس سیلت، ماده آلی و آهک با اطمینان نسبتا بالا (74R2=) می توان برآورد کرد.