تغییرات الگوهای غذایی و ارتباط آن ها با تغییرات وزن و نمایه توده بدن در بزرگسالان ساکن در منطقه 13 تهران

تفکیک اثرات مواد مغذی خاص یا غذاهای مشخص بر خطر بیماری ها و چاقی، کار دشواری است. امروزه، بررسی الگوهای غذایی به جای مواد مغذی یا غذاهای خاص، مورد توجه قرار گرفته است. این مطالعه به منظور تعیین ارتباط تغییرات امتیاز الگوهای غذایی با تغییرات وزن و نمایه توده بدن (BMI) در بزرگسالان ساکن در منطقه 13 تهران انجام شد.
این مطالعه هم گروهی روی 124 زن و 82 مرد 18 سال و بالاتر انجام شد که در هر دو مرحله «مطالعه قند و لیپید تهران» مورد بررسی تغذیه ای و تن سنجی قرارگرفته و اطلاعات فردی و جمعیت شناختی آنها تکمیل شده بود. متوسط طول مدت پیگیری افراد، 6 سال بود. داده ها به روش مصاحبه، مشاهده و تکمیل برگه های اطلاعاتی جمع آوری شد. افراد بر اساس مقادیر BMI به دو گروه تقسیم شدند: طبیعی و اضافه وزن/چاق. ارزیابی تغذیه ای از طریق پرسشنامه یادآمد خوراک 24 ساعته و پرسشنامه بسامد مصرف خوراک انجام شد. اقلام غذایی بر مبنای میزان مواد مغذی به 21 گروه تقسیم بندی شدند. به منظور شناسایی الگوهای غذایی غالب از روش تحلیل عاملی روی داده های گروه های غذایی استفاده شد. تغییرات امتیاز الگوهای غذایی وتغییرات BMI و وزن، از تفاضل داده های مرحله اول از داده های مرحله دوم همان فرد به دست آمد.
میانگین سن مردان و زنان در ابتدای مطالعه به ترتیب 11 45 و 1439 سال بود. سه الگوی غذایی غالب در مرحله اول و دوم مطالعه به ترتیب با مجموع واریانس 29% و 33% تعریف و نامگذاری شد: «غربی»، «سالم» و «مخلوط». در هر دو مرحله مطالعه، غلات تصفیه شده، میان وعده های شور، سس مایونز، گوشت های فراوری شده، غذاهای فوری آماده و نوشابه ها از اجزای الگوی غذایی غربی و سبزی ها، میوه ها، مرغ و ماهی، لبنیات و غلات کامل از اجزای الگوی غذایی سالم بودند. میانگین تفاضل امتیاز استاندارد شده الگوی غذایی سالم برای مردان و زنان به ترتیب 61/1±05/0- و 17/1±21/0 و در مورد الگوی غذایی غربی به ترتیب 39/1±05/0 و 33/1±28/0- بود که تفاوت آماری معنی داری نداشت. قوی ترین اثر تغییرات وزن در رابطه با تغییر الگوی غذایی غربی، در مدل تعدیل شده عوامل مداخله گر (001/0< P و25/0=R2 و 32/0=β) در مقایسه با الگوی غذایی سالم بود. در مدل رگرسیون چندگانه، تغییرات BMI در ارتباط با تغییرات الگوهای غذایی افراد چاق و دارای اضافه وزن که امتیاز الگوی غذایی غربی آنها افزایش یافته بود، در جهت افزایش بیشتر بود (001/0< P و 22/0=R2 و 41/0=β).
در این مطالعه، پیروی از الگوی غذایی غربی با افزایش وزن و BMI ارتباط داشت و این ارتباط در افراد اضافه وزن و چاق، قوی تر بود.