بررسی اثرات عصاره الکلی دانه سیاهدانه بر سنگ کلیه ناشی از اتیلن گلیکول در رت

سنگ های ادراری از شایع ترین بیماری های سیستم ادراری هستند که علاوه بر هزینه های سنگین درمان، گاه برای خارج کردن آن ها نیاز به عمل جراحی و یا شکستن آن می باشد. عوارض جانبی و احتمالی سنگ ها نیز قابل توجه است و لذا تشخیص و درمان زودرس سنگ های کلیه و مجاری ادراری و دفع آن، می تواند از بزرگ شدن سنگ و عوارض بعدی آن جلوگیری کند. تخم سیاهدانه از مواد مفید و موثری است که خواص ضد دردی، ضد التهابی، کاهش چربی های سرم، تغییر فعالیت برخی از آنزیم ها و افزایش گلوتاتیون در بافت کلیه و نیز بهبود و ترمیم بافتی. پس از ایجاد سمیت کلیوی برای آن گزارش شده است. هدف این پژوهش بررسی اثرات احتمالی عصاره اتانولی دانه سیاهدانه بر روی سنگ کلیه ناشی از اتیلن گلیکول در رت می باشد.
در این مطالعه 32 سر رت نر از نژاد ویستار به طور تصادفی به 4 گروه 8 تایی تقسیم شدند: گروه (A) کنترل سالم، که در آب آشامیدنی به میزان 1% آب مقطر در مدت تجربه، دریافت کردند و به آب آشامیدنی گروه (B) کنترل منفی، گروه (C) پیشگیری و گروه (D) درمان به مدت 30 روز اتیلن گلیکول به مقدار 1% اضافه شد. در گروه C از شروع تجویز اتیلن گلیکول و در گروه D از روز چهاردهم پس از شروع تجویز اتیلن گلیکول در آب آشامیدنی، روزانه mg/kg 250 وزن بدن از عصاره اتانولی دانه سیاهدانه به آب مصرفی رت ها اضافه شد. جهت اندازه گیری اگزالات کلسیم ادرار در روزهای صفر (قبل از شروع تجربه) 7، 14 و30 هر یک از رت ها را داخل قفس متابولیک گذاشته و نمونه ادرار 24 ساعته آن ها جمع آوری شد. در پایان تجربه تمام رت ها با گیوتین کشته شدند و کلیه آن ها به سرعت جدا گردید، سپس با روش های آسیب شناسی برش هایی از هر کلیه آماده شد و با میکروسکوپ نوری و درشت نمایی40×10 از نظر حضور تجمعات اگزالات کلسیم بررسی شد. اگزالات کلسیم ادرار نیز با اسپکتروسکوپ جذب اتمی اندازه گیری شد.
نتایج نشان می دهد که در گروه B، تعداد تجمع سنگ های کلیوی (88/9 ± 05/55) در مقایسه با گروه A (بدون تجمع بلور) افزایش معنی داری یافته است (001/0>p). در گروه C (4/7 ± 75/19) و D (8/97 ± 14/24) تعداد تجمعات سنگ ها در مقایسه با گروه B به طور معنی داری کاهش یافته (05/0>p) ولی در مقایسه با گروه A تفاوت معنی داری ندارند. بررسی بیوشیمیایی ادرار در پایان تجربه (روز سی ام)، افزایش معنی دار اگزالات کلسیم ادرار را در گروهB (mg/dl 26/1 ± 57/15) در مقایسه با گروه های A (1 ± 43/8) و C (7/0 ± 1/8) (001/0>p) و در مقایسه با گروه D (2/1 ± 64/10) (05/0>p) نشان می دهد.
یافته های این پژوهش نشان می دهد، عصاره الکلی سیاهدانه در جلوگیری از تجمع کریستالهای اگزالات کلسیم و در خرد کردن سنگ کلیه موثر است. اگرچه مکانیسم این اثرات معلوم نیست اما شاید بتوان این اثرات را به خواص ضد چربی و ضد التهابی سیاه دانه و دخالت در فرایند تخریب سلولی آن مرتبط دانست و لذا می توان مصرف آن را برای موارد انسانی نیز توصیه کرد.