حدوث مستمر زمانی عالم سیال از نظر صدرالمتالهین و مقایسه آن با نظریه حدوث اسمی حکیم سبزواری

حدوث زمانی یکی از مباحث قابل تامل و بررسی در نتایج و لوازم نظریه حرکت جوهری است. ملاصدرا به تلقی جدیدی از حدوث عالم دست یافته است. او اجزای عالم را حادث زمانی و حادث ذاتی می داند و از این نظر با فلاسفه هم عقیده است، اما اختلاف نظر ملاصدرا با پیشینیان خود که دو گروه متکلمان و فلاسفه را تشکیل می دهند در این است که وی همچون متکلمان قائل به حدوث زمانی است، اما تلقی وی این است که حدوث عالم، تدریجی و نه دفعی (نظر متکلمان) صورت می گیرد. از نظر وی جهان در حال حدوث و زوال تدریجی است. از طرف دیگر، اگر چه او مانند فلاسفه می پذیرد که شیء ممکن دارای نسبت مساوی با وجود و عدم است، ولی تفسیر وی از حدوث ذاتی متفاوت با آن چیزی است که فلاسفه به آن قائل اند. او وجودهای مجعول را دارای نحوه ای از تاخر و حدوث می داند که همان فقر ذاتی موجود ممکن است. حاجی سبزواری که از مروجان فلسفی صدرایی است در طرح مسئله حدوث و قدم عالم، نظریه حدوث اسمی را مطرح می کند و به خود نسبت می دهد و به اجمال به شرح آن می پردازد. این مقاله درصدد تحلیل راه حلی است که صدرا در بحث حدوث عالم بر مبنای حرکت جوهری به طرح آن و سپس به طرح نظریه سبزواری در تبیین حدوث جهان می پردازد و تاثیر این نظر از آراء گذشتگان را مورد دقت قرار می دهد.