ارزیابی الگوپذیری استخوان بندی بافت های روستایی ایران در طرح های هادی، بر اساس مدل فرایند تحلیل سلسله مراتبی AHP

با پیدایش نگرش سیستمی به برنامه ریزی و تکامل فرایند برنامه ریزی، ارزیابی نیز به عنوان یکی از ارکان مهم این فرایند مورد توجه و تاکید قرار گرفت. انتظار بر این است که طرح های هادی روستایی براساس نظم دهی کالبدی و عملکردی منظم روستاها تهیه شوند. مقاله حاضر بر آن است تا الگوپذیری استخوان بندی در بافت های روستایی در طرح های هادی روستایی را در 30 روستای منتخب از 30 استان کشور مورد ارزیابی قرار دهد؛ که بدین منظور از مدل فرایند تحلیلی سلسله مراتبی بهره گرفته شده است. در قالب چارچوب نظری تحقیق، چهار معیار ایجاد، تقویت و تداوم محور اصلی؛ ایجاد شبکه ای از مراکز؛ ترکیب عملکردها برای ایجاد وحدت فضایی؛ و تنظیم سلسله مراتب فضایی، به عنوان معیارهایی برای ارزیابی استخوان بندی در طرح های هادی انتخاب گردیدند. زیرمعیارهای ارزیابی نیز عبارت بوده اند: عرض و طول معبر، تجهیز بدنه معبر، تعداد مراکز فرعی، تقویت مرکز اصلی، کاربری های عمومی در استخوان بندی، میان کنش فضایی عملکردها، تغییر مقیاس از عرصه عمومی به خصوصی و سلسله مراتب معابر در کل بافت. نتایج به دست آمده نشان داد که در این طرح ها معیار تقویت محور اصلی در وضعیت مناسبی است؛ اما معیار ایجاد مراکز با زیرمعیارهای تعداد مراکز فرعی و تقویت مرکز اصلی، وضعیت نامطلوبی دارد. معیار ترکیب عملکردها با زیرمعیارهای کاربری عمومی در استخوان بندی و میان کنش فضایی عملکردها نیز به لحاظ قرارگیری در مقیاس فاصله ای دارای وضعیت متوسطی است و زمینه های تقویت این معیار نیز اجتناب ناپذیر می نماید؛ و معیار سلسله مراتب فضایی هم در وضعیت بینابین قرار دارد. با توجه به وجود نقاط قوت و ضعف مختلف در فرایند تهیه طرح های هادی، و برای تقویت زمینه های فرایندی و محتوایی در این زمینه، می توان مواردی را در جهت بهبود وضعیت حاضر و در مسیر حرکت به سمت وضع مطلوب در نظر گرفت، که این خود در قالب جدول، در نتیجه گیری مقاله ارائه شده است.