نگرشی بر شیوه های سازمان دهی سیاسی فضا و قدرت در جامعه ایران باستان و یونان باستان

از زمان شکل گیری نخستین حکومت ها که به صورت قبیله ای اداره می شدند، تا حکومت های مدرن امروزی به نوعی می توان سازمان دهی سیاسی فضا و قدرت را در آنها مشاهده کرد. سازمان سیاسی فضا به مطالعه تقسیم بندی های کالبدی و فضایی می پردازد، در حالی که سازمان سیاسی قدرت، علاقه مند به مطالعه پراکندگی قدرت از مرکز به پیرامون است. در یونان باستان، سازمان دهی سیاسی فضا مبتنی بر نوعی نظام حکومت شهری بود که ابتدا در سرزمین های فینیقیه و سومر وجود داشت و به تدریج در یونان متکامل گردید. با مطالعه منابع تاریخی، دیگر نمی توان وجود عوارض جغرافیایی مانند رودخانه ها، کوه ها و خلیج ها را علت شکل گیری نظام حکومت شهری دانست، بلکه نظام حکومت شهری را باید در تعصبات قومی و قبیله ای جست وجو کرد. در نظام حکومت شهری یونان به علت وسعت کم قلمرو، پراکنش قدرت به صورت افقی صورت گرفته بود. در ایران باستان با وجود اقوام متعدد، جمعیت زیاد و قلمرو وسیع، سازمان دهی سیاسی فضا مبتنی بر فدرالی از ساتراپ های گوناگونی بوده، که این واحدها بر تفاوت های منطقه ای ویژه ای استوار بوده اند. بنابراین خاستگاه فدرالیسم که امروزه جغرافیایی ترین رژیم در میان نظام های سیاسی به شمار می آید، در ایران باستان است. پراکندگی قدرت در ایران باستان به صورت عمودی و از پادشاه شروع و تا حاکم شهرها ادامه داشته است. این دو مقوله، یعنی سازمان دهی سیاسی فضا و قدرت امروزه دو موضوع مهم در جغرافیای سیاسی و ژئوپلتیک به شمار می آیند، و از آنجا که این دو رشته سابقه چندانی دست کم به صورت رشته ای مستقل و تفکیک شده از سایر رشته ها ندارند لازم است برای پیگیری بسیاری از مفاهیم مهم این دو رشته، مطالعه و رهیافتی تاریخی انتخاب گردد. حال چگونه می توان با مطالعه منابع تاریخی، سازمان دهی سیاسی فضا و قدرت را در دو جامعه متفاوت یونان باستان که از حد حکومت شهر فراتر نمی رفته و ایران باستان که شامل اقوام و ملت های گوناگون بوده است، با یکدیگر مقایسه کرد و مورد کنکاش قرار داد؟