بررسی خصوصیات بنیادی چوب ساقه پنبه رقم ورامین جهت استفاده در صنایع سلولزی

رقم ورامین یکی از رقمهای ارزشمند گیاه پنبه است که نزدیک به 40% پنبهکاری کشور در مناطق مرکزی ایران و خراسان و بخشی از استانهای اردبیل و آذربایجان شرقی را زیر پوشش دارد. با توجه به سیاست جایگزینی ضایعات کشاورزی به جای محصولات جنگلی در کارخانه های صنایع سلولزی و حجم فراوان این ماده اولیه مناسب در مزارع کشور و توجه به اینکه شناخت خصوصیات ماده اولیه، یکی از ملزومات استفاده صحیح از آن در صنعت میباشد بررسی خصوصیات بنیادی در مورد چوب ساقه پنبه مورد توجه قرار گرفت. در این تحقیق نمونه های آزمونی از مزرعه مؤسسه تحقیقات پنبه ورامین به آزمایشگاه های مجتمع تحقیقاتی البرز منتقل شد و آزمایشهای متعدد بر روی آنها انجام گرفت. آزمایشهای آناتومی و تشریحی بر طبق استانداردهای IAWA و آزمایشهای فیزیکی چوب بر طبق استانداردهای ASTM و آزمایشهای شیمیایی چوب بر طبق استانداردهای TAPPI انجام گرفت. چوب ساقه پنبه ورامین پراکنده آوند و آوندها معمولا به صورت تک، دوتایی و همچنین دسته های 4-6-8 تایی هم مشاهده می شود که معمولا به صورت شعاعی قرار دارند به ندرت دسته های خوشهای با تعداد کم آوند هم مشاهده میشود. تیغه بین آوندی از نوع کاملا ساده و گرد میباشد. آرایش منافذ دیوار آوندی از نوع منافذ پشت سر هم طولی میباشد، متوسط قطر منافذ دیوار آوندی 7/3 میکرون و تعداد منافذ در ناحیه تلاقی آوند و اشعه کاهش می یابد و پراکنده با شکلهای گرد ویا نامنظم، میانگین قطر آوندها 740 میکرون و تعداد آوندها 2/23 عدد در میلیمتر مربع اندازهگیری شد. میانگین طول عناصر آوندی 4/188 میکرون و هیچگونه تیلی مشاهده نشد. فیبرها با منافذ ساده و پراکنده با قطری کمتر از 3 میکرون دیده میشوند. فیبرها دارای دیواره نازک و فاقد ضخامت مارپیچی هستند. پارانشیم محوری در اطراف آوندها مشاهده میشود. اشعه چوبی ناهمگن و با سلولهای با اندازه های متفاوت دیده میشوند. میانگین ارتفاع اشعه های چوبی 577 میکرون و ترکیب سلولها در آنها مخلوطی از ردیفهای ایستاده و خوابیده میباشد تعداد اشعه چوبی بطور متوسط 7 عدد در میلیمتر اندازهگیری شد. میانگین طول الیاف اندازهگیری شده در سه ناحیه یقه،50% و 75% طول ساقه840 میکرون و میانگین قطر الیاف 9/23 میکرون و همچنین میانگین قطر حفره سلولی 11/16 و میانگین ضخامت دیواره در الیاف چوب ساقه پنبه ورامین 9/3 میکرون اندازهگیری شد. چوب پنبه ورامین دارای جرم حجمی خشک 44/0 گرم بر سانتیمتر مکعب و جرم حجمی بحرانی 40/0 گرم بر سانتیمتر مکعب میباشد و میزان همکشیدگی حجمی آن 7/7 درصد و واکشیدگی حجمی آن 3/8 درصد اندازهگیری شد. همچنین درصد تخلخل آن نیز 5/70 درصد برآورد شد. میزان درصد مواد شیمیایی تشکیل دهنده چوب پنبه ورامین نیز آزمایش شد که سلولز 52 درصد، لیگنین 9/29 درصد، خاکستر 4/1 درصد و مواد استخراجی 8/6 درصد را نشان داد.