بررسی تاثیر شیوه های مدیریتی اعمال شده بر حفظ یا تخریب مراتع منطقه شوریک و حاجو - استان آذربایجان غربی

به منظور بررسی مدیریت چرا عامل حفظ یا تخریب مراتع دو سامان عرفی به نامهای شوریک و حاجو در حوضه آبخیز سد ارس و منطقه بورالان واقع در 35 کیلومتری بازرگان انتخاب شد. هدف از اجرای این طرح بررسی شیوه های بهره برداری از مراتع شوریک و حاجو بود. برای این منظور ابتدا نسبت به مطالعات پوشش گیاهی، فیزیوگرافی، هوا و اقلیم شناسی، ژئومرفولوژی و مدیریت اعمال شده بر مراتع اقدام گردید. در این بررسی مبنای کار واحدهای ژئومرفولوژیکی انتخاب گردیده و برای رسیدن به واحدهای کاری نقشه های شیب جهات جغرافیایی، ارتفاع، سنگ شناسی و رخساره های ژئومرفولوژیکی با همدیگر تلفیق گردیدند. مطالعات پوشش گیاهی در داخل واحدهای کاری و بر اساس نمود ظاهری (physiognomic) و روش فلورستیک و بر پایه 2 تا 3 گونه غالب چند ساله انجام گردید. در ضمن گرایش مراتع با استفاده از ترازوی گرایش وضعیت با استفاده از روش چهار عاملی و تولید با استفاده از روش قطع و توزین تعیین گردید. علاوه بر روش فوقالذکر جهت بررسی مدیریت حاکم بر دو سامان عرفی داده های موردنیاز به روش مصاحبه جمع آوری و با استفاده از آزمون (Z) مورد تحلیل قرار گرفتند. نتایج حاصل نشان داد که در سامان عرفی شوریک بین تعداد دام و تولید مراتع تعادل وجود داشت، ولی در سامان عرفی حاجو بین دو عامل مذکور تعادلی برقرار نبود. در مراتع شوریک چرای تاخیری اعمال گردیده بدین معنی که دامداران شوریک سعی می کردند تا چرای برخی از مناطق ضعیف را به منظور تجدید حیات پوشش گیاهی به تاخیر بیندازند. در مورد دام مازاد، دامداران شوریک هنگام بروز خشکسالی اقدام به فروش تعدادی از دامهای خود نموده تا از این طریق فشار وارد بر مرتع را کاهش دهند، در حالیکه دامداران حاجو اساسا توجهی به این مسائل ندارند و سعی میکنند تا هر چه بیشتر برتعداد دامهای موجود بیفزایند. در سامان عرفی شوریک به دلیل روابط خویشاوندی حاکمیت متمرکز بوده و یک نفر بهعنوان قدرت بلامنازع مطرح میباشد. در سامان عرفی حاجو به علت اختلافات قومی حاکمیت متمرکز نبوده و فرد مقتدری وجود ندارد. در مراتع حاجو دام در دسته های جداگانه توسط اشخاص مختلف در مراتع چرانیده میشوند، ولی در سامان عرفی شوریک تمام دامهای موجود به صورت دسته جمعی در مرتع چرانیده میشوند. چرای دام در دسته های مختلف با توجه به رقابت حاصل در دسترسی به علوفه بهتر موجب تخریب پوشش گیاهی و خاک گردیده بود. در این تحقیق دو شیوه مدیریتی پروانه چرا و واگذاری طرحهای مرتعداری مورد مقایسه قرار گرفت و مدیریت حاکم بر شوریک به دلیل رعایت تعادل بین دام و مرتع بهعنوان الگوی موفق معرفی شد و در مورد نحوه اداره مراتع توسط دولت پیشنهادهای ضروری ارائه گردید.