بررسی الگوی زمانی و مکانی چرا در البرز شرقی

رویارویی با چالش های متعدد زیست محیطی، نیازمند مدیریتی کارآمد است. رویکرد کل نگر و اکوسیستمی در مدیریت منابع طبیعی اقتضا می کند تا تمامی اجزای اکوسیستم و روبط آنها به خوبی شناخته شوند. این شناخت لازمه هر گونه برنامه ریزی و تصمیم گیری است. یکی از مهمترین فرایندها در اکوسیستم های مرتعی فرایند چرا است که دارای دو وجه چریدن و چراندن می باشد. در نظام های بهره برداری از مرتع در ایران، چراندن اهمیت ویژه ای برای پژوهش پیدا می کند. تحقیق حاضر با تکیه بر همین وجه، در بین گله داران البرز شرقی و به شیوه مشارکتی به انجام رسیده است. در خلال دوره پژوهش با 179 نفر به صورت فردی یا گروهی مصاحبه شد. مصاحبه ها به شیوه تحلیل محتوا تجزیه و ترکیب شدند. بر مبنای این یافته ها مدلی ارائه گردید که مبتنی بر نقش انسان در تنظیم الگوهای زمانی و مکانی چرا بوده و به جای چرنده بر چراننده تمرکز یافته است. این مدل دارای چهار سطح زمانی/مکانی است: سطح اول چراگاه عبارت است از عرصه ای که برای بخشی از سال در نظر گرفته می شود. سطح دوم روگاه که بخشی فرضی از یک چراگاه است و برای چرای یک یا چند روز در نظر گرفته می شود. سطح سوم توگاه که عبارت است از فضایی که گله در آن دقایق تا ساعاتی چرانده می شود. سطح چهارم یا کلف عبارت است از نقاط توقف دام برای برداشن کلف از گیاهان. در نهایت بر طبق یافته های تحقیق، بازنگری در نظریات، برنامه های اجرائی و درنظر گرفتن انسان در تنظیم برنامه های چرا توصیه شده است.