تاثیر سطوح مختلف کود نیتروژن دار بر عملکرد و اجزای عملکرد دانه گندم (Triticum aestivum) در شرایط آبی و دیم

بخش زیادی از اراضی زیر کشت کشور ما در مناطق خشک و نیمه خشک قرارگرفته است. در این اراضی کمبود منابع آب و خشکی محیط، عملکرد گندم را به شدت کاهش می‎دهد. نیتروژن بعنوان عنصری کلیدی در تغذیه گیاهان نقش بسزایی در افزایش عملکرد کمی و کیفی گیاهان زراعی دارد و همچنین به افزایش توان گیاه برای مقابله با شرایط دشوار محیطی کمک زیادی می کند. به منظور بررسی تاثیر تعدیل کنندگی نیتروژن بر عملکرد دانه در شرایط تنش خشکی، پژوهشی مزرعه ای در سال زراعی84 -1383 در ایستگاه پژوهش های زراعی دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز طراحی و اجرا شد. آزمایش به صورت فاکتوریل در طرح پایه بلوک های کامل تصادفی و با سه تکرار انجام شد. تیمارهای مورد مطالعه، شامل چهار سطح نیتروژن (0، 100،50و 150 کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار از منبع اوره)، پنج رقم گندم زمستانه: اکوا، بزوستایا، قدس، رحیم و 21 بودند که در دو قطعه آبیاری معمول و بدون آبیاری (دیم) پیاده شدند. نتایج نشان داد که با افزایش مقدار نیتروژن، افزایش معنی داری در شاخص سطح برگ و دوام سطح برگ در شرایط تنش خشکی به دست آمد. سطح برگ بیشتر همراه با دوام بیشتر در سطوح بالاتر نیتروژن (نسبت به شاهد)، باعث افزایش معنی دارعملکرد دانه گردید. تیمار تنش خشکی موجب کاهش ارتفاع بوته ها و افت میزان تجمع ماده خشک کل گردید. در هر دو شرایط رطوبتی، با افزایش مقدار نیتروژن، تولید ماده خشک افزایش یافت و در شرایط تنش خشکی به بهبود اثرهای مخرب تنش منجر شد. تنش خشکی با کاهش چشمگیر میانگین عملکرد دانه و اجزای عمکرد هم همراه بود. در این پژوهش عملکرد دانه ژنوتیپ های قدس و 21، با داشتن اجزای عملکرد مطلوب، بیشترین و عملکرد دانه رقم اکوا کمترین بود. به نظر می رسد رقم اکوا رقمی حساس به تنش خشکی باشد. با افزایش سطوح نیتروژن‎، غلظت نیتروژن دانه در هر دو شرایط رطوبتی افزایش یافت. در بین ژنوتیپ‎های مورد بررسی، تفاوت اندکی از لحاظ غلظت نیتروژن دانه مشاهده شد. به نظر می رسد تنش خشکی تاثیر معنی داری برجذب نیتروژن نداشته باشد، هر چند میانگین غلظت نیتروژن دانه ها در شرایط تنش خشکی کمتر از شاهد بود. پژوهش های تکمیلی بعدی در خصوص حساسیت رقم اکوا به تنش خشکی و امکان استفاده از نیتروژن برای تعدیل اثرات تنش خشکی قابل توصیه است.