ارزیابی روابط عملکرد دانه، اجزای عملکرد و سایر خصوصیات مرتبط با عملکرد دانه درگندم نان با استفاده از تجزیه و تحلیل چند متغیره

با وجود اتفاق نظر در توسعه ارقام با عملکرد دانه بالا به عنوان هدف اساسی در اصلاح گندم نان، سودمندی هر برنامه اصلاحی در کیفیت، مسیر و میزان ارتباط بین عملکرد دانه با سایر عوامل موثر بر آن و اهمیت نسبی هر یک از آنها است. به منظور بررسی این روابط، 12 رقم بومی و زراعی گندم مورد ارزیابی و 17 صفت مورد بررسی قرار گرفت. ضرایب همبستگی ساده صفات، ارتباط مثبت و معنی دار عملکرد دانه را با شاخص برداشت، عملکرد بیولوژیکی و تعداد سنبله در واحد سطح نشان داد، هم چنین ظهور زودتر سنبله عامل معنی داری در افزایش عملکرد دانه معرفی شد. ارتباط بالای دو صفت شاخص برداشت و عملکرد بیولوزیکی با عملکرد دانه در نتایج حاصل از رگرسیون گام به گام عملکرد دانه نیز اثبات گردید. با استفاده از تجزیه به عامل ها، 17 متغیردر 4 عامل تعریف شدندکه در مجموع 84 درصد از تغییرات داده ها را توجیه کردند. بطوریکه عامل اول به عنوان عامل عملکرد با بیشترین واریانس، مجددا نقش موثر دو صفت شاخص برداشت و عملکرد بیولوژیکی را بر عملکرد دانه تایید نمود. عامل دوم یعنی عامل اجزاء عملکرد، همبستگی منفی تعداد بوته با خصوصیات دانه یعنی وزن و تعداد دانه در هر بوته را نشان داد که منطبق بر نتایج حاصل ازتجزیه همبستگی ساده صفات بود. تجزیه علیت، ارتباط مثبت و مستقیم صفات عملکرد بیولوژیکی، تعداد سنبله، تعداد دانه در سنبله، ارتفاع بوته و طول سنبله با عملکرد دانه را نشان داد. نتایج این تحقیق در مجموع، شاخص برداشت و عملکرد بیولوژیکی را از معیارهای مهم مرتبط با عملکرد دانه معرفی کرد که در انتخاب ارقام و لاینهای پرمحصول گندم کاربرد مطلوبی خواهد داشت. علاو بر آن، تعداد سنبله در واحد سطح مهم ترین جزء از اجزاء عملکرد دانه بوده و نیز با توجه به نقش موثر ارتفاع بوته، گزینش این دو صفت در افزایش عملکرد دانه از اهمیت بسزایی برخوردار خواهد بود. هم چنین اثر متقابل معکوس بین تعداد دانه در سنبله با تعداد سنبله و دیگر معیارهای مرتبط با عملکرد دانه، موفقیت محدود در اصلاح گندم نان را که توسط سایر محققین نیز به آن اشاره شده است، توضیح می دهد.