رابطه ایمان و عمل در شیعه

برای تبیین چگونگی رابطه ایمان و عمل با تاکید بر منابع شیعه اثناعشری از دو نوع رابطه می توان سخن به میان آورد: رابطه مفهومی و رابطه عینی. رابطه مفهومی ایمان و عمل به کالبد شکافی این معنا می پردازد که آیا عمل جزو ذات ایمان است یا نه؟ اگر عمل از اجزای تشکیل دهنده ایمان باشد با فقدان آن، ایمان نیز منتفی می شود و اگر عمل جزو ذات ایمان نباشد، بلکه از لوازم یا شرائط ایمان محسوب شود، با فقدان آن ایمان منتفی نمی شود، گرچه ایمان کامل نخواهد بود. اهمیت مسئله از آنجاست که از یک سو از ظاهر برخی روایات شیعه برمی آید که عمل جوارحی یکی از ارکان ایمان است و حتی گاه گفته شده که تمامی ایمان به عمل است و از سوی دیگر اگر عمل جزو ذات ایمان محسوب شود، دایره اهل ایمان تنگ می شود و با دیدگاه رایج امامیه در تعارض خواهد بود. و اما در رابطه عینی سخن بر سر این است که در عالم واقع، رابطه دو سویه ای از نوع اشتراط، کاشفیت یا تلازم میان ایمان و عمل وجود دارد. چراکه ایمان مقتضی عمل صالح است و عمل صالح نشانه و دلیل بر ایمان خواهد بود.