کانسار طلای کوه زر تربت حیدریه، مدل جدیدی از کانی سازی طلا

منطقه کوه زر در بخش مرکزی کمربند ولکانیکی- پلوتونیکی خواف بردسکن واقع در غرب تربت حیدریه در استان خراسان رضوی قرار دارد. پی جویی های گسترده دهه اخیر در کمربند یاد شده موجب شناسایی ذخایر مختلف مس- طلای نوع غنی از اکسید آهن (IOCG) از جمله در کوه زر شده است. انواع توف و گدازه های اسیدی تا حد واسط (ترشیاری زیرین)، در ناحیه گسترش دارند. توده های نفوذی با ترکیب مونزونیت ‍، گرانودیوریت و گرانیت در منطقه رخنمون دارند. کانی سازی به صورت رگه ای، داربستی، و برش های گرمابی در زونهای گسلی در راستای لغزشی درون سنگهای آتشفشانی و نفوذی رخ داده است. میانگین عیار طلا 02/3 گرم در تن و ذخیره سنگ معدن با احتساب عیار کمینه 7/0 گرم در تن، معادل 3 میلیون تن است. عیار مس در زونهای کانی سازی درون توده های نفوذی و پیرامون آن بین 3/0 تا 1/1 درصد است. کانی های اصلی تشکیل دهنده مناطق کانی سازی کوارتز و اسپکیولاریت (بیش از 30 درصد) بوده است ولی، انواع سولفیدها در سطح زمین اندک است. طلا به صورت آزاد و همراه با کوارتز و اسپکیولاریت مشاهده می شود. بر پایه بررسی ایزوتوپهای پایدار اکسیژن() در کوارتز و سیدریت و گوگرد () درکالکوپیریت، بررسی های ژئوشیمیایی و دماسنجی، کانی سازی طلا (± مس) از آبگون ماگمایی که سولفید آن بسیار کم و حالت فرا اکسایش داشته، صورت گرفته است. کانی سازی منطقه کوه زر به لحاظ پاراژنز، دگرسانی و ابعاد در سطح جهانی بی نظیر است. با توجه به عدم وجود نمونه شناخته شده و مشابه در جهان، این کانسار نوعی جدید و متفاوت از کانسارهای مس طلای نوع اکسید آهن ((IOCG محسوب شده، و به نام ذخایر طلای غنی از اکسید آهن (IOG) یا غنی از اسپکیولاریت معرفی و نام گذاری می شود. این کانسار، غنی شدگی غیر عادی طلا و عناصر کمیاب خاکی سبک (LREE)، و تهی شدگی در مس دارد.