بررسی پدیده پراکنده رویی و علل آن در شهر زنجان

پراکنده رویی امروزه به عنوان یکی از موضوعات محوری در بسیاری از کشورها مطرح می باشد. می توان گفت که با توجه به ساختارهای گوناگون و ویژگی های متفاوت جغرافیایی، اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و غیره، دلایل پراکنده رویی از شهری به شهر دیگر متفاوت است. کشور ما نیز از این قاعده مستثنا نبوده و اگر چه بسیاری از شهرهای آن طی قرون گذشته گسترش کندی داشته اند، لیکن با گذر زمان بسیاری از آنها با پدیده پراکنده رویی مواجه بوده اند. شهر زنجان یکی از شهرهای کشور است که در سال های اخیر با سرعت بالایی گسترش یافته است. به منظور بررسی میزان پراکنده رویی در شهر زنجان، با استفاده از ده متغیر نشانگر پراکنده رویی و انجام تحلیل عاملی در 32 ناحیه شهر زنجان، در نهایت چهار عامل تراکم، اختلاط کاربری، مرکزیت و دسترسی به عنوان عوامل تبیین کننده پراکنده رویی در این شهر معرفی شده اند. نقشه نهایی که از ترکیب عوامل فوق در محیط GIS حاصل شده است، نشان می دهد که نواحی مرکزی شهر کمترین میزان پراکنده رویی را دارند و هرچه از مرکز شهر دور می شویم، پراکنده رویی تشدید می شود، به طوری که بیشترین پراکنده رویی در نواحی شرقی، شمال شرقی و غربی این شهر دیده می شود. علاوه بر این، مقایسه پراکنده رویی با روند گسترش کالبدی شهر در سال های مختلف نیز نشان می دهد که نواحی که در دوران ابتدایی شکل گرفته اند، پایین ترین میزان پراکنده رویی را دارند و هرچه به نواحی ساخته شده در سال های اخیر نزدیک می شویم، روند گسترش شهر به سمت پراکنده رویی بیشتری میل می کند.