بررسی مکانیسم های آنتاگونیستی Bacillus spp.در کنترل پوسیدگی ریشه و طوقه خیار در اثر Pythium ultimum و P. aphanidermatum

تعداد 270 استرین باکتری از خاک ریزوسفر خیار در مزارع شهرستان تنکابن (استان مازندران) خالص سازی گردید. قابلیت آنتاگونیستی استرین-های باکتری در مقابل دو گونه Pythium ultimum و P. aphanidermatum به روش کشت متقابل مورد ارزیابی قرار گرفت. 13 جدایه که هاله بازدارندگی بیش از 10 میلیمتر ایجاد کردند به عنوان استرین برتر برای مطالعات بیشتر انتخاب شد. بررسی های مرفولوژیک، فیزیولوژیک، بیوشیمیائی و نقوش پروتئینی استرین های برتر نشان داد که این استرین ها متعلق به 4 گونه B. subtilis (B2، B3، B4، B5، B6 و (B7، B. marinus B1) و (B13، B. licheniformis B8) و (B9، B. circulance (B10، (B12 بوده و استرین B11 به عنوان Bacillus sp. شناسائی گردید. مکانیسم آنتاگونیستی استرین ها از نظر تاثیر ترشحات مایع، ترکیبات فرار، آنزیم های سلولاز، پروتئاز و آنتی بیوتیک سورفکتین روی رشد پیتیوم های ذکر شده در شرایط in-vitro مورد بررسی قرار گرفت. از این نظر استرین ها رفتاری بسیار متفاوت نشان دادند. فعال ترین آنها از نظر ترشحات مایع و ترکیبات فرار به ترتیب استرین های B12، B11، B7، B3 و B9، B8، B6، B5 بودند که 100 درصد از رشد کلنی P. ultimum جلوگیری کردند. در حالیکه استرین های B14 (ترشحات مایع) و B11 (ترکیبات فرار) تنها توانستند 7/13 و 44/4 درصد رشد کلنی P. ultimum را کاهش دهند. بررسی های گلخانه ای روی قابلیت بیوکنترلی استرین ها نشان داد که تمامی آنها قادر به کاهش پوسیدگی های ناشی از دو گونه پیتیوم روی گیاهچه خیار می باشند. موثرترین آنها استرین های B7، B8، B13 و B14 بودند که توانستند بیماری ناشی از هر دو گونه پیتیوم را بطور توام بین 75 تا 100درصد کنترل کنند. از نظر اثر رشدی استرین ها روی گیاه مشخص شد که استرینB7 روی رقم سوپردومینوس و استرین B13 روی رقم نت وت فرانسه به ترتیب با ایجاد 6/85 و 4/44 درصد افزایش وزن تر گیاهچه ها نسبت به شاهد بهتر از دیگر استرین ها می-باشند. بررسی همبستگی بدست آمده بین شاخص های مربوط به مکانیسم های آنتاگونیستی استرین ها در شرایط آزمایشگاه و قابلیت بیوکنترلی آنها در شرایط گلخانه نشان داد که همبستگی قابل قبولی بین شاخص مربوط به اثر ترشحات مایع استرین ها روی بازدارندگی از رشد میسلیومی دو گونه پیتیوم در شرایط in-vitro و قابلیت بیوکنترلی آنها در شرایط گلخانه وجود دارد، این همبستگی برایP. ultimum و aphanidermatum P. به ترتیب ns45/0- و **67/0- تعیین گردید. در حالیکه همبستگی بالا و معنی داری به ترتیب **93/0- و **79/0- (در مورد دو گونه ذکر شده) بین اثر رشدی استرین ها روی گیاهچه و شاخص پوسیدگی ریشه آنها در شرایط گلخانه مشاهده شد.