سیر برهان صدیقین و تحول خداشناسی فلسفی

برهان صدیقین نمونه خوبی است از مباحث فلسفی که سیر تحول آن بیانگر ژرف نگری فیلسوفان مسلمان در ابداع و ارائه ملاک دقیق در نزدیک تر شدن به آموزه دینی«خدا را به خدا شناختن» می باشد. تلاش ابن سینا ارائه برهان مبتنی بر وجودشناسی به هدف بی نیازی از مبادی تصوری جهان شناختی بود. صدرا معتقد است برهان ابن سینا فقط ابتنای بر مبادی وجودشناختی ندارد، زیرا وی از امکان ماهوی نیز بهره برده است. برهان شیخ اشراق مبتنی بر مبادی جهان شناختی است، درحالی که براهین پیروان ابن عربی بر اساس شهود عرفانی وحدت است. تلاش ملاصدرا برای رسیدن به برهانی که فقط مبتنی بر وجودشناسی باشد، به جایی نرسیده، زیرا چهارچوب فکری او اندیشه در «وجود ماهیت» بوده است. علامه طباطبایی با کنار گذاشتن چهارچوب فکری «وجود ماهیت»، سعی در اقامه برهانی نمود که مبتنی بر مبادی جهان شناختی و اصول وجودشناختی نباشد، بلکه فقط بر نفی شکاکیت و اثبات اصل واقعیت استوار باشد.