بررسی باستان شناختی کوه خواجه سیستان

کوه خواجه با ارتفاع 120 متر و قطر دو تا دو و نیم کیلومتر همانند جزیره ای در متن دریاچه هامون سیستان واقع شده است. این محل به دلایل مختلفی چون: موقعیت مناسب جغرافیایی، تقدس مذهبی و طبیعت زیبا – به ویژه در ایام پرآبی - از دیرباز مورد توجه ساکنان منطقه بوده و مکانی مناسب برای استقرار گروه های انسانی بر سطح و دامنه آن بوده است.
با انجام بررسی فشرده باستان شناختی بر سطح و دامنه این کوه، تعداد هفده محوطه در آن شناسایی گردید که از این تعداد، سیزده محوطه دارای سفال و بقیه فاقد سفال بوده اند. با مطالعه نمونه های سفالین جمع آوری شده از سطح محوطه های باستانی که به صورت طبقه بندی، گونه شناسی و مقایسه گونه شناختی انجام گرفت، دو دوره استقراری در این این کوه مشخص گردید. دوره نخست از سده سوم قبل از میلاد تا پایان دوره ساسانی را در برمی گیرد و دوره دوم به سده های 6 تا 8 هجری قمری مربوط می شود.
آثار و بناهای متعلق به پیش از اسلام که تعداد آنها به شش محوطه می رسد، بر سطح و دامنه کوه بنا گردیده و شامل قصرها، بناهای دفاعی، دژها و بناهای مذهبی می گردند در حالی که آثار دوره اسلامی این کوه را آرامگاه ها، زیارتگاه ها و گورستان تشکیل می دهند.