بررسی ویژگی های مورفومتری رسوبات تبخیری جهت تعیین پایداری

یکی از اشکال ناهمواری های سطح زمین ناهمواری های ایجادشده در رسوبات تبخیری است که مجموعه تبخیری ورپشت- جنوب شرق اصفهان- نمونه ای از این اشکال است. مجموعه مورد مطالعه به شکل تپه ماهورهای متعدد در محدوده حوضه نئوژن – کواترنر زون ایران مرکزی قراردارد. شواهد ژئوشیمیایی بیانگر رسوب گذاری در بخش های کم عمق محیط رسوبی میوسن و تشکیل مجموعه تبخیری حاوی رس ها و رسوبات تبخیری نظیر ژیپس، انیدریت و نمک است که در زمان تشکیل به صورت یک واحد پیوسته بوده است، ولی به دلیل ساختمان سست و حساس نسبت به انواع فرسایش، باعث ایجاد انفصال در مجموعه و ایجاد چشم انداز تپه ماهوری کنونی گردیده است. مطالعه زمین ریخت شناسی بر روی مجموعه تبخیری منطقه مورد مطالعه، حاکی از وجود اختلاف در شکل تپه هاست. در این پژوهش، به بررسی برخی عوامل ژئومورفیک در ایجاد این اختلافات پرداخته شده و ویژگی های ریخت شناسی تپه ها به صورت کمی با استفاده از ضرایب پیشنهادی تعیین شده است. نتایج تحقیق حاکی از وجود ارتباط معنادار در سطح احتمال خطای کمتر از یک درصد، بین سطح تعادل فرسایش بادی و آبی با شکل تپه هاست و هر چه کشیدگی تپه ها بیشتر می شود، ارتفاع سطح فرسایشی کاهش می یابد. همچنین وجود ارتباط معنادار بین شکل تپه ها و تراکم آبراهه ها در دامنه تپه ها بیانگر تاثیر متقابل تراکم آبراهه با شکل تپه-هاست. بنابراین، با توجه به نتایج ارتباطات موجود می توان پایدارترین تپه ها را از نظر شکل ظاهری به صورت کمی معرفی نمود. به این ترتیب، هر چه ضریب شکل تپه ها کوچکتر باشد، تراکم آبراهه ها کمتر و سطح تعادلی فرسایش آبی و بادی تپه ها مرتفع تر بوده، تپه از نظر تغییرات دینامیکی پایدار تر است. شناخت بهترین وضعیت پایداری و تعادل تپه در برنامه های مدیریتی حایز اهمیت است. برای مثال در بهره برداری از تپه ها به منظور استحصال گچ برداشت گچ باید به گونه ای باشد که ضریب شکل تپه ها افزایش نیابد.