مطالعه ی تطبیقی دیدگاه غزالی و ایگن در رابطه با تخیل و آموزش: فهم اسطوره ای و دلالت های آن در یادگیری کودکان

غزالی فیلسوف و مربی ایرانی (505-450 ه.ق.) مؤلف بیش از هفتاد کتاب و رساله در زمینه ی فلسفه، تعلیم و تربیت، عرفان، اخلاق، فقه و کلام اسلامی است. وی از میان ابزارهای کسب معرفت (قوای حسی پنجگانه، قوه ی تخیل و قو ه ی عقل)، تخیل را به دلیل داشتن قابلیت هایی چون بازخوانی، تجزیه و تحلیل، و ترکیب مسبوقات (صور، مفاهیم و معانی) و خلق مصادیق بکر و تازه از آنها، در مرتبتی عالی قرار داده است. به دلیل همین نگاه نو و ویژه ی غزالی به تخیل (برخلاف فیلسوفان ماقبل و حتی مابعد وی که عقل را برتر و مقدم بر تخیل می گماشتند) و تآثیر عمیق و گسترده ی تفکر تخیلی وی بر فلسفه ی اسلامی آن دوران بوده که بعضی از منتقدان معاصر اظهار داشتند: «اسلام در قرن 12 میلادی کمر به قتل علم بسته بود.» این مقاله در دو بخش تنظیم شده که در بخش نخست آن و از دیدگاه غزالی به تبیین جایگاه قوه ی تخیل در میان قوای بیرونی (قوای حسی پنجگانه)، قوای درونی (حس مشترک، خیال، حافظه، ذاکره)، و عقل پرداخته شده که تخیل خود جزو قوای درونی بوده و در عین تعامل مستمر و گسترده با دیگر قوای درونی چه در خواب و چه در بیداری، حلقه ی اتصال عالم حواس و عالم عقل است. سپس در حین تعریف تخیل، وظایف و درجات آن، و تشریح تقدم و برتری آن بر عقل، به کیفیت (1) رابطه ی حواس با تخیل و (2) رابطه ی تخیل با عقل پرداخته شده است. در بخش بعدی، دلالت های عملی این تفکر تخیلی را، در رویکرد تدریس غزالی شناسایی می کنیم. برای تحقق این امر و با توجه به علاقه ی مشترک غزالی و ایگن (صاحبنظر برجسته تعلیم و تربیت از کانادا) به تعلیم و تربیت کودکان، از میان پنج نوع فهم نظریه ی ایگن، فهم اسطوره ای را که متناسب سطح یادگیری کودکان است برگزیدیم و عناصر آن را در آثار غزالی ردیابی کردیم. در بررسی این عناصر بدین نتیجه رسیدیم که علیرغم تفاوت هایی چند، غزالی نیز همچون ایگن به عناصر بازی، قصه، استعاره، تصاویر، مفاهیم متضاد دوتایی، ریتم، کلمات موزون، راز و رمز توجه داشته است. در آثار و اندیشه های غزالی، اثر مشخصی از عناصر مزاح و شوخ طبعی به چشم نمی خورد.