تحلیل نابرابری های منطقه ای و آینده نگاری توسعه (نمونه موردی: استان آذربایجان شرقی)

توسعه سریع و شتابان شهرنشینی در کشورهای در حال توسعه و تمرکز روزافزون جمعیت و فعالیت ها در برخی از مناطق، توازن و تعادل منطقه ای را بر هم زده و به عنوان یکی از مشخصه های اصلی کشورهای جهان سوم درآمده است. این ویژگی را می توان معلول سیاست های رشد قطبی دانست که در نتیجه آن، بخش عمده ای از امکانات کشور در یک یا چند منطقه تمرکز می یابد و سایر مناطق در حاشیه می ماند. برای ایجاد تعادل و به منظور شکل دادن فضاهای مناسب و همگون، علم برنامه ریزی منطقه ای مطرح می شود و اولین گام در برنامه ریزی منطقه ای، شناخت نابرابری های اقتصادی اجتماعی و فرهنگی مراکز و نواحی مختلف است. این مقاله به بررسی نابرابری های موجود در شهرستان های استان آذربایجان شرقی از نظر برخورداری از خدمات مختلف اجتماعی اقتصادی و زیربنایی می پردازد. در این بررسی 44 شاخص به عنوان شاخص های مقایسه ای شهرستان های استان در 4 بخش کلی، زیربنایی، تولیدی و اجتماعی انتخاب شدند و با استفاده از تکنیک های تاکسونومی عددی و تحلیل خوشه ایبه رتبه بندی شهرستان های استان، براساس آمار و اطلاعات سال 1385 پرداخته شد و در پایان با شناسایی شهرستان های محروم، اولویت توسعه و سرمایه گذاری جهت تحقق عدالت اجتماعی ارایه شده است. بر اساس نتایج کلی این تحقیق، نیمه غربی استان تقریبا نیمه برخوردار و نیمه شرقی استان نیمه محروم یا غیربرخوردار است. به عبارت دیگر، از 9 شهرستان واقع در سطوح اول و دوم برخورداری، 9 شهرستان در نیمه غربی و تنها یک شهرستان (شهرستان سراب) در نیمه شرقی قرار گرفته است. در سطوح سوم و چهارم برخورداری که شهرستان های کم برخوردار را در خود جای داده است تنها شهرستان ملکان از غرب استان در بین این شهرستان ها مشاهده می شود و بقیه شهرستان های آن از نیمه شرقی استان هستند.