اسارت رودخانه و آثار آن در سیستم رودخانه ای، مطالعه موردی: رودخانه باغلار در دامنه شمالی میشوداغ (شمال غرب ایران)

سیستم رودخانه ای باغلار با دو شاخه اصلی مشه لر و سیسده خود، حوضه ای 8/12 کیلومتر مربعی است که در جنوب غربی شهر کشکسرای در شمال غرب ایران واقع شده است. این سیستم یکی از سیستم های رودخانه ای دامنه شمالی میشوداغ است که سیر تکاملی آن در دوره های اخیر زمین شناسی دچار تحولات زیادی شده است که وقوع پدیده اسارت یکی از حلقه های آن است. در این تحقیق سعی شده است تا با تکیه بر مطالعات میدانی و به کمک تحلیل های توپوگرافی و زمین شناسی، علاوه بر شناسایی عامل یا عوامل ایجاد اسارت رودخانه، آثار وقوع این پدیده نیز مورد بررسی قرار گیرد. بر اساس نتایج این تحقیق وضعیت کنونی سیستم رودخانه ای نتیجه عملکرد هر دو فرایند انحراف و اسارت بوده است و مکانیسم های کنترل کننده آلوژنیک از قبیل فعالیت های تکتونیکی و حرکات توده ای در ایجاد این وضعیت نقش اساسی داشته اند. ابتدا وقوع یک زمین لغزش در مسیر شاخه مشه لر موجب انحراف شاخه مشه لر به سمت شاخه سیسده شده است. سپس در بالادست نقطه انحراف، شاخه مشه لر به وسیله شاخه سیسده اسیر شده است. همین اتفاقات و در پی آن جابه جایی مداوم نقطه اسارت به طرف بالادست در اثر عملکرد فعالیت های تکتونیکی بر روی برآمدگی های فشاری منطقه، آثاری را در قسمت های مختلف سیستم رودخانه ای باغلار ایجاد نموده است که از جمله آنها می توان به افزایش حفر بستر و تغییر در مورفولوژی مسیر رودخانه در بالادست نقطه اسارت، متروکه شدن بخش هایی از آبراهه قبلی مشه لر در اثر جابه جایی نقطه اسارت، تشکیل گدار بادی و تغییر در مورفولوژی مخروط افکنه باغلار اشاره نمود. نوع اسارت در رودخانه باغلار نوعی آبربایی است که عامل محرک و ایجاد آن، عوامل آلوسیکلیک است. در مجموع می توان گفت که از نظر فرایندهای ژئومورفولوژیکی، سیستم رودخانه ای باغلار از دینامیک بسیار بالایی برخوردار است و حساسیت بخش های مختلف سیستم به تغییرات محیطی آلوسیکلیک یا اوتوسیکلیک ضرورت توجه در برنامه ریزی ها در مورد چنین سیستم-هایی را طلب می کند.