تاثیر زهکش های جمع کننده در کاهش ضریب زهکشی (مطالعه موردی: واحد کشت و صنعت امیرکبیر، خوزستان)

در سیستم های زهکشی زیرزمینی گرچه نقش اصلی جذب و دفع زه آب از خاک‎رخ بر عهده لترال ها است، لیکن چنان چه جمع کننده ها از لوله های مشبک یا منقطع ساخته شده باشند، بخشی از زه آب مستقیما از طریق جمع کننده ها تخلیه می شود. در طراحی زهکش های زیرزمینی، این بخش از تخلیه به دلیل عدم دسترسی به اطلاعات لازم و دشوار بودن برآورد میزان آن معمولا مورد توجه قرار نمی گیرد. در صورتی که میزان تخلیه زه آب توسط جمع کننده ها تعیین و ضریب زهکشی طرح نسبت به آن اصلاح گردد، زهکش های زیرزمینی می توانند با فواصل بیشتر و ظرفیت کمتر و در نتیجه اقتصادی تر طراحی شوند. این تحقیق با هدف تعیین میزان تخلیه جمع‎کننده ها و تعدیل ضریب زهکشی در شبکه زهکشی زیرزمینی واحد کشت و صنعت امیرکبیر (از واحدهای کشت و صنعت نیشکر خوزستان) به انجام رسیده است. در منطقه مورد مطالعه بافت خاک‎ها بطور کلی متوسط تا سنگین و در بعضی از موارد بسیار سنگین می‎باشد. اندازه گیری سطح ایستابی، تخلیه لترال ها و جمع ‎کننده ها در مزرعه ARC2-14 به مساحت 25 هکتار در اراضی تحقیقاتی مرکز تحقیقات نیشکر در واحد امیرکبیر که یکی از واحد های هفت گانه طرح توسعه نیشکر می باشد در سال 1388 ثبت گردیده است. همچنین شعاع تاثیر جمع کننده ها و نیز وضعیت سطح ایستابی در حد فاصل زهکش های مزرعه نیز اندازه گیری و مورد بررسی قرار گرفت. نتایج حاصل از اندازه گیری ها نشان داد که به طور متوسط 8/2 لیتر در ثانیه یا 2 میلیمتر در روز زه آب مستقیما از طریق جمع کننده ها جذب و تخلیه می شود. مقایسه تخلیه مستقیم جمع کننده ها با تخلیه کل سیستم نشان داد که به طور متوسط 24 درصد از کل تخلیه شبکه زهکشی از طریق جمع‎کننده ها صورت می گیرد که در صورت اعمال آن بر ضریب زهکشی طرح، ضریب زهکشی به جای 24/8 میلیمتر در روز به رقم 24/6 میلیمتر در روز کاهش یافته، که این میزان باعث افزایش فواصل زهکش ها از 40 به 44 متر می‎شود. همچنین شعاع تاثیر جمع‎کننده ها 50 متر محاسبه شد.