بررسی ذخایر مواد آلی خاک دانه در خاک های رسی تحت کاربری مرتع تخریب شده و کشاورزی در زاگرس مرکزی

کربوهیدرات، کربن آلی ذره ای1 و توزیع مواد آلی در خاک دانه ها عواملی هستند که تاثیر به سزایی بر وضعیت ساختمانی خاک دارند. این پژوهش در یک خاک رسی در دشت جوانمردی (شرق لردگان، زاگرس مرکزی) با اهداف زیر انجام شد: 1) بررسی اثر تبدیل مرتع تخریب شده به اراضی کشاورزی (گندم) بر مقدار کربن آلی کل، کربن آلی ذره ای، نیتروژن کل، کربوهیدرات قابل عصاره گیری با اسید رقیق و آب داغ، 2) تعیین مقادیر کربن آلی، نیتروژن کل و کربوهیدرات قابل عصاره گیری با اسید رقیق در خاک دانه ها. نمونه برداری خاک در مرتع تخریب شده و اراضی کشاورزی در دو عمق 5-0 و 15-5 سانتی متری انجام گرفت. نتایج نشان داد که کربوهیدرات ها حدود 5/6-6/3 درصد و کربن آلی ذره ای، 52-39 درصد از کربن آلی کل را تشکیل می دهند. تبدیل مرتع تخریب شده به اراضی کشاورزی سبب افزایش معنی دار کربن آلی کل، کربن آلی ذره ای، نیتروژن کل، کربوهیدرات قابل عصاره گیری با اسید رقیق و آب داغ شده است. بین خاک دانه های خاک مرتع از نظر مقدار کربن آلی، نیتروژن کل و کربوهیدرات تفاوت معنی داری دیده شد، به طوری که با افزایش اندازه خاک دانه از 1-05/0 میلی متر، مقدار مواد آلی نیز افزایش یافت. با این وجود، در خاک کشاورزی رابطه ای مشخص بین اندازه خاک دانه و مقدار مواد آلی مشاهده نشد. در خاک کشاورزی به خاطر درشت تر بودن بقایای گیاهی وارد شده به خاک، نسبت کربن آلی ذره ای به کربن آلی کل بیش تر از خاک مرتع تخریب شده است. در مجموع، مقدار کربن آلی در خاک دانه های درشت نسبت به خاک دانه های ریز بیش تر بود، در نتیجه عواملی که پایداری یا تخریب این خاک دانه ها را کنترل می کنند، می توانند ذخایر کربن آلی خاک را نیز کنترل نمایند.