ماهیت کانون های فعال قدرت در ایران از زوال صفویه تا بر آمدن نادر شاه افشار

این مقاله به بررسی ماهیت کانون های فعال قدرت در فضای عمومی ایران پس ازسقوط صفویه می پردازد. درروند این بررسی تاکید اصلی بر شناسایی و معرفی عناصر و کانون های فعال سیاسی، نظامی خواهد بود تا دراین منظر بتوان ضمن شناخت نسبی کانون های قدرت، سطح وگستره عملکرد و نوع کارکرد آنها را نیز مشخص نمود. این بررسی تفاوت عناصر قدرت طلب روزگار مورد نظر از لحاظ محدوده ی جغرافیایی، شیوه های عملکرد و بینش سیاسی را که درقالب و چارچوب یکسان و متوازنی قرار نداشتند، مشخص می نماید. این مدعیان قدرت، اعمال و خواسته هایشان برآمده از بینش سیاسی و قدرت درک آنها از شرایط بحرانی مملکت بود. درعین حال مقاصد و اهداف آنها نیز از بینش سیاسی و توانمندی نظامی منفک نبود. با این حال علیرغم تمامی خصایص و ویژگی های عوامل قدرت مدار، آنچه که واقعیت این دوره از تاریخ ایران را رقم می زند، ارتباط مستقیم با کارکرد و تصمیمات این افراد و گروه های پیوسته به آنها است. هرچند می توان در یک نگاه عمیق به کارنامه ی عناصر و گروه های فعال این دوره، دسته بندی های چند لایه ای را صورت داد، اما چون در نهایت امر سرنوشت عمومی کشور بیشتر به کارکرد افراد و کانون های سطح اول بستگی داشت و عناصر و مراکز محلی بیشتر تابع و وابسته به شرایط عمومی بودند، هدف این نوشتار نیز بیشتر بر معرفی و ارزیابی عملکرد همین لایه قرار گرفته است.