شیوه های حسابرسی در قیامت از منظر قرآن

قرآن کریم، کتاب تربیتی عجیبی است. هنگامی که صحنه رستاخیز را برای انسانها ترسیم می کند، می فرماید: قیامت روزی است که همه مردم در صفوف منظم به دادگاه عدل پروردگار عرضه می شوند، در حالی که هماهنگی عقاید و اعمالشان معیار تقسیم آنها می باشد. دستهای آنها از همه چیز تهی است و تمام تعلقات دنیا را پشت سر افکنده اند. نامه های اعمال گشوده می شوند، همه چیز به زبان می آیند و اعمال کوچک و بزرگ آدمیان را بازگو می کنند، و از آن بالاتر خود اعمال و افکار جان می گیرند، تجسم می یابند و اطراف هرکسی را اعمال تجسم یافته اش احاطه می کند، آن چنان مردم به خود مشغولند که مادر فرزند را و فرزند، پدر و مادر را به کلی فراموش می کند.
سوال و پرسش در قیامت عمومی است و از همه افراد صورت خواهد گرفت. سرانجام از مردمی که پیامبران را به سوی آنها فرستاده، و از خود پیامبران سوال خواهند کرد. از دسته اول می پرسند که فرمان بری کرده اند یا نه؟ و از دسته دوم می پرسند که ابلاغ کرده اند یا نه؟ اگرچه خداوند به اعمال آنها آگاه است، اما آنها را تهدید می-کند، تا خود را برای چنین پرسشی آماده کنند. برخی می گویند: از امتها می پرسند که اجابت کرده اند یا نه و از پیامبران می پرسند که مردم با آنها چگونه رفتار کرده اند؟ از امتها به منظور توبیخ و از پیامبران به منظور شهادت سوال می شود.
قیامت دارای مواقف و ایستگاه های گوناگونی است. در بعضی از این مواقف از همه سوال می شود و گنهکاران مورد پرسش قرار می گیرند، ولی در بعضی دیگر از کسی سوال نخواهد شد و فقط مجازات در پی خواهند داشت. سوالی که در قیامت از مجرمان خواهد شد، برای کشف حقیقت نیست؛ چون خداوند، از حال آنها باخبر است، بلکه سوال برای اعتراف گرفتن و اتمام حجت بر آنهاست و این خود نوعی عذاب روحی است.