بررسی تغییرات عناصر اصلی، جزئی و خاک کمیاب در زون های دگرسانی در کانی سازی مس پورفیری منطقه همند (خراسان جنوبی، ایران)

منطقه ی پی جوئی مس- طلای پورفیری همند در جنوب غربی بیرجند واقع شده است. توده های نیمه عمیق پورفیری با ترکیب مونزونیتی تا دیوریتی در منطقه به شدت دگرسان شده اند. مهمترین دگرسانی ها شامل زون های کوارتز- سرسیت- کربنات- پیریت، پروپلیتیک و کربناته است. همه ی عناصر اصلی، فرعی و خاکی کمیاب طی فرایند دگرسانی دستخوش تغییرات شده اند. دامنه ی تغییر در برخی کم (مانند TiO2، MnO، P2O5، Nb، Gd، Yو Eu) و در برخی عناصر (مثل SiO2، K2O، Al2O3، CaO، MgO، TFeO، Na2O، Sr، Ba، Rb، Zr، Hf و اغلب عناصر REE) چشمگیرند. ترکیب توده ی دگرسانبه صورتی است که شدت دگرسانی تغییر عناصر را کنترل می کند. دگرسانی کوارتز- سرسیت- کربنات- پیریت در دو توده ی مونزونیت و دیوریت با افزایش SiO2 و Al2O3 و کاهیدگی K2O، Na2O، TFeO و MgO مشخص می شود. مقدار CaO رفتار متغیری براساس میزان کلسیت نشان می-دهد. عناصر REE تهی شدگی دارند. عنصر Rb رفتار متغیر در شدت های مختلف دگرسانی نشان می دهد. عناصر Ba، Sr و Zr به شدت کاهیده شده اند. عنصر Hf در توده ی مونزونیتی با افزایش شدت دگرسانی تهی شده در حالیکه در توده ی دیوریتی غنی شدگی دارد. دگرسانی پروپلیتیک با کاهش SiO2، K2O و TFeO در هر دو توده مشخص می شود. اما در توده ی مونزونیتی Al2O3 و Na2O کاهیده و CaO و MgO افزوده شده، در حالیکه در توده ی دیوریتی عکس این حالت رخ داده است. همچنین عناصر REE در توده ی مونزونیتی غنی شدگی نشان می دهند، در حالیکه در توده ی دیوریتی LREE تهی شدگی دارند. عنصر Rb رفتار متغیر در شدت های مختلف دگرسانی نشان می دهد. عناصر Ba، Sr و Zr به شدت کاهیده شده اند. عنصر Hf در هر دو توده غنی شدگی دارد. دگرسانی کربناتی در توده ی مونزونیتی با کاهش SiO2، K2O، Na2O، MgO و، TFeO Rb، Sr، Ba، Zr و Hf و افزایش Al2O3 و CaO مشخص می شود. عناصر REE تهی شدگی اندکی دارند. دگرسانی با شدت های مختلف می تواند نامگذاری سنگ براساس رده بندی شیمیایی، تعیین سری ماگمایی و موقعیت آن را در دیاگرام شاند و تفسیر نوع کانی باقیمانده در منشاء برپایه الگوی عناصر REE را تحت تاثیر قرار دهد. نیز تعیین خاستگاه توده ی نفوذی براساس ایزوتوپ های Rb-Sr در نمونه دگرسان، ممکن است نتیجه ی عکس نشان دهد. لذا در انتخاب نمونه مناسب برای بررسی های پتروژنزی- ایزوتوپی درمناطق دگرسانی باید دقت زیادی شود.