مجله الجمعیه العلمیه الایرانیه للغه العربیه و آدابها، فصلیه علمیه محکمه
سال چهارم شماره 1 (پیاپی 9، ربیع و صیف 2008)

برای آشنایی با زبان وادبیات شیرین فارسی که نگهبان فرهنگ ومیراث گرانبهای ماست، نیکوست که گویندگان و علاقه مندان به آن، ظرافتهایی را که بر مرکب الفاظ و ترکیبهای آن نشسته است دریابند تا از دریای جوشان آن دو و مرجانها برچینند. زبان فارسی در برخورداری از پدیده های زبانی همانند هر زبان دیگری است.چند معنایی و چناس از چمله پدیده های زبانی هستند که نمی توان وجودشان را در زبان فارسی منکر شد. در این مقاله به گونه های مختلف «که» و کاربردها و معانی آن برحسب سیاق و ترکیب پرداخته شده است.برای هر یک از دلالتها، مثالی مستند به ادب فارسی ارائه و به معادل آن ذر زبان عربی اشاره شده است.

مدح پیامبر (ص) یکی از موضوعات قدیمی است که شعراء به آن اهتمام ورزیده اند. از آغاز طلوع اسلام تاکنون، بسیاری از شعراء احساسات پرشور خود را نسبت به رسول الله (ص) ابراز داشته و با شعر خود به دفاع از پیامبر اکرم (ص) و رسالت او برخاسته اند.
در عصر حاضر (نیز) تعدادی از شعرای مسیحی مهجر قصایدی را در مدح پیامبر می سرایند و عربها را به تسامح، برادری و اتحاد، فرا می خوانند.
چه افکار و انگیزه هایی باعث شده است این شاعران تا به مدیح نبوی بپردازند؟ در حقیقت برخی از شعرای مهجر به وحدت ادیان اعتقاد پیدا کردند و از این جهت به پیامبر (ص) به دیده احترام و اکرام نگریستند.
برخی دیگر از شعرای مهجر که تعدادشان بیشتر است، بدین علت پیامبر (ص) را ستودند که او عربها را از حضیض جهالت و عقب ماندگی نجات داد و به فضای علم و پیشرفت منتقل ساخت. این شعراء آرزوی بازگشت دوباره دوران با شکوه اسلام را داشتند و پیامبر در نزد آنها به نمادی برای بیان موضوعات ناسیونالیستی مبدل شد. این شاعران میهن دوستی را دین خود و عربیت را محور آن قرار داده، و همین این امر باعث روی آوردن آنها به تسامح دینی و مدیح نبوی شد.
آشنایی با فرهنگ اسلامی و تاثیرپذیری از آن نیز، عامل دیگری است که برخی از آنها شاعران به مدیح نبوی سوق داده است.

به منظور شرح و تفسیر متون ادبی ناگزیر می بایست قبل از هر کار به تفسیر مفردات وبیان واژگان غریب آن پرداخت، وچنانچه متن ادبی به سان نهج البلاغه، در اوج بلاغت باشد، نیاز به رویکرد لغوی در شرح آن افزون تر وملموس تر می شود. چون ادب نیز همچون دیگر فنون، ماده وبن مایه ای دارد، و واژه ماده اصلی ادب به شمار است، دریافت معانی والای نهفته در دل عبارات جز با ژرف نگری در مفهوم واژگان ممکن نیست. ابن ابی الحدید نیز به عنوان بزرگ ترین شارح کتاب ارجمند و ورجاوند نهج البلاغه، به این امر عنایت ورزیده است وشرح خود را در کنار تمام روش های موجود در آن از کلامی وبلاغی و تاریخی و ادبی و حدیثی و... با شرح لغوی آغاز کرده است. وی در این مسیر، از دو روش اصلی، بهره گرفته است؛ تقلید واجتهاد. وی در شرح واژگان علاوه بر این دو روش اصلی از منابع لغوی متعددی نیز استفاده کرده است، خواه به تقلید وخواه به صورت اجتهادی. وی بر خلاف شیوه مرسوم قدما، بخشی از منابع خود را نام می برد، و در اهدافی چند به آنها استناد می ورزد. از این رو، این مقاله سعی دارد این منابع را که بخشی از آن امروز در دسترس نیست معرفی نماید و اندکی از اهمیت آن نزد شارح پرده بردارد تا زمینه ساز پژوهش لغوی در کتاب عظیم نهج البلاغه باشد.

هماره زبان به عنوان یکی از مظاهر تمدن و فرهنگ هر جامعه مورد توجه متفکران خصوصا آنان که قائل به قراردادی بودن زبان می باشند- قرار گرفته است. در عصر حاضر با اوج گیری نهضتهای زنان بخشی از تهاجمات جنسیتی متوجه ساختار و کاربردهای زبان خصوصا زبان عربی شده است و ادعا می شود که زبان عربی و قواعد آن با تمایلات جنس گرایی بر اساس تسلط مردانه بنا گردیده است. این پژوهش با بررسی بنیه و کاربرد زبان عربی، از دو جنبه به کاوش و تعمق در این امر پرداخته است: نخست از جهت بنای اصلی کلمه و ساختار نحوی آن با عنایت بر منطق وفلسفه کلی که بر قواعد و احکام نحوی حاکم است، و در مرحله بعد استعمال لغوی و کاربردهای خاص مونث و مذکر در موقعیتهای متفاوت.
در این بحث استعمال لغوی به صورت خاص مورد توجه است و استعمال ادبی کلام که می تواند به شکل وسیعی متاثر از جو وساختار اجتماعی ملل باشد. مد نظر نبوده است. در زمینه مورد نظر، این تحقیق بر هماهنگی فطری زبان با ویژگی های زن و مرد و جایگاه فراجنسیتی تانیث در قواعد زبانی بانگاه عام وجامع به این احکام تاکید می ورزد.

مظفرنواب، شاعرشیعی و انقلابی معاصرعراق، از خاندان سرشناس و موجه نواب است که عمری را به سبب دفاع از حق وحقیقت و مبارزه با رژیمهای خودکامه عراق در تبعید وغربت برده است. به همین دلیل بارها زندانی و حتی به اعدام محکوم شده است. مظفر در شعر نو یا آزاد عرب شاعری توانمند است و بیشتر دیوان شعرش را موضوعات سیاسی، انقلابی وحماسی تشکیل داده است. البته آرمان فلسطین و انتفاضه جایگاه بارز و ویژه ای در سروده های این شاعرپرشور و انقلابی دارد، تا آنجا که می توان او را شاعرفلسطین نامید. مظفر شاعری متعهد و پایبند به ارزشها و مبانی دینی ومذهبی است. وی برای تقویت و پیشبرد اهداف انقلابی خود در مقابله با دشمنانی که به تعبیر او ابوسفیان، معاویه، عمروبن عاصو حجاج های این روزگارند، از مضامین ونمادهای اسلامی به زیبایی و هنرمندی تمام بهره جسته و صبغه ای اسلامی به ادبیات طوفانی و شورانگیز خود بخشیده است. تا آنجا که اشعار مظفر به راستی تداعی بخش اشعار دینی حماسی دعبل خزاعی، شاعر متعهد و انقلابی عصر عباسی، است؛ چنان که می توان او را شاعری از تبار دعبل خزاعی لقب داد. او مانند دعبل عمرش را در سفر وغربت به سر برده، مانند دعبل عشق به پیامبر واهل بیت(ع) را درسینه دارد و همچون دعبل شاعری انقلابی، حماسه آفرین، جسور و جان برکف اس که همه جا چوبه دارش را بردوش می کشد. مظفرنواب در ایران شاعری شناخته شده نیست و این مقاله تلاش متواضعانه ای است برای معرفی این شاعرارجمند که به ایجاز واختصارفراهم آمده است و بیش ازهرچیزبه دیوان شاعر تکیه دارد.

الیاس ابوشبکه در سال 1903 در لبنان متولد شد. وی پس از گذران یک زندگی پرفراز و نشیب در راه عشق که با فقر و تنگدستی همراه بود، در سال 1947 م درگذشت. موضوع اصلی دیوانهای الیاس ابوشبکه، فرو رفتن انسانها در منجلاب ناپاکی ها و در پی آن بیداری و تعالی روح و عروج به سوی معنویت و آسمانهای پاکی و طهارت است. او ابتدا با نهادی پاک و دور از گناه در دو دیوان «قیثاره» و «غلواء» ظاهر می شود. اما گویی واقعیت موجود در جامعه نمی تواند او را راضی نماید؛ بنابراین برای رسیدن به فضیلتها خود را درگیر می کند نموده و در آنها غوطه ور می شود تا از دل آنها بتواند به دنیای آرمانی خویش دست یابد. بنابراین به سرودن دیوان «افاعی الفردوس» می پردازد که بیانگر این مرحله از زندگی او است. پس از آن با رویش عشقی جدید در او که خالی از هر گونه شک و شبهه است دو دیوان «نداء القلب» و «الی الابد» را می سراید و با این گرایش با دلی پاک و عشقی خالص، خدا را ندا می دهد.

بینا متنی یکی از گرایشهای نقد جدید است که به ارتباط و تعامل بین متون می پردازد. نظریه بینا متنی زاییده افکار و نظر یات گوناگونی است که زبان شناسان، ساختار گرایان، صورت گرایان و... ارائه کردند.
علی (ع) منبع فیاض و چشمه جوشان علم و ادب است که در عرصه زهد و حکمت نیزبعد از پیامبر اکرم (ص) گوی سبقت را از همگان ربوده است و ابوالعتاهیه به عنوان اولین سراینده عرب که زهد و حکمت را در سطحی گسترده در شعر وارد کرده است در موضوعات زهد و حکمت از جمله دنیا، آخرت، مرگ و اخلاق مدیون کلام علی (ع) است.
بینامتنی دیوان ابوالعتاهیه با نهج البلاغه در موضوعات گوناگون با کمترین تغییر در الفاظ و معانی و غالبا آشکارا وآگاهانه وبا نفی متوازی صورت گرفته است؛ لذا مایه اصلی سروده های این شاعررا مفاهیم پر بار و تصاویر زیبای کلام علی (ع) تشکیل داده است و بینامتنی زهدیات شاعربا نهج البلاغه آن قدر واضح و روشن ومسلم است که انکارکردنی نیست.