فصلنامه ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی
سال یکم شماره 1 (زمستان 1384)

یکی از موضوعات همیشگی هنر و ادبیات ،احساس غربت و نومیدی است.شاعران فارسی زبان از دیرابز،تحت تاثیر شرایط ناخوشایند تاریخی و اجتماعی،مایه های تلخی و بدبینی و احساس غریبی را با شعر خود درآمیخته اند.اخوان ثالث-شاعر بزرگ و صاحب سبک معاصر-از شاعرانی است که نوستالژی و احساس نومیدی خاصی را در شعر خویش راه داده است.او پس از کودتای 1332و ستم و خفقان ناشی از آن،به یکی از شاعران متعهد و معترض تبدیل شد و اجزای عناصر شعر خود را با تمام و کمال با بیزاری و نومیدی و حسرت،مانوس کرد و با زبان فاخر و بیان روایی خویش،از اسارت و حقارت امروز و عظمت گذشته سرزمینش سخن گفت.از این رهگذر،خلق اشعاری حماسی و بی زمان که گذشته را با امروز پیوند می دهد بر او میسر شد.او در این اشعار،ناخودآگاه چشم اندازهای زشتی از جامعه خود ترسیم میکند و زبان به نفرین و دشنام می گشاید تا حسرت و درد عمیق و انسانی خود را بازگوید.
در این مقال،سعی شده است جنبه ها و جلوه های مختلف حسرت و بدبینی در شعر اخوان،با ذکر و بررسی نمونه هایی از شعر وی نشان داده شود.

یوسف نامه با نام اصلی کشف الارواح،منظومه ای عرفانی در تفسیر و تاویل سوره یوسف(ع) است.بخش اصلی درون مایه این داستان،عشق زلیخا به یوسف(ع(و پیامدهای آن است:و از آنجا که جمالی به قصه یوسف و زلیخا کاملا به دیده عرفانی نگریسته و تحول حال آن حضرت را با مقامات سلوک عرفانی پیوند داده،این منظومه را از حد یک داشتان غنایی فراتر برده و به آن رنگ عرفانی بخشیده است.
با توجه به اعتقادی که پیر جمالی به مولوی و مثنوی معنوی دارد و به گفته او حدیقه سنایی و فصوص الحکم محی الدین عربی در یک ورق مثنوی مولانا جلال الدین رومی است،بدیهی است که در جای جای این منظومه،به تعبیرات و ترکیبات مثنوی نظر داشته باشد.در این مقاله سعی شده است برخی از این تاثیر پذیری ها نشان داده شود.

یکی از مهمترین منظومه های مهم عرفانی ادبیات فارسی،منطق الطیر عطار است. این متن به قلم استاد گرانمایه،به جناب آقای دکتر محمدرضا شفیعی کدکنی تصحیح و به زیور طبع آراسته شده است.با اینکه مزیتهای این چاپ در مقایسه با چاپهای قبلی آن فراوان است،به هر حال مانند هر تصحیح و شرح دیگری،خالی از اشکال نیست.
در این مقاله،معنی چند بیت اصلاح یا کامل و در مورد تصحیح چند بیت اظهارنظر شده است

در این مقاله یکی از اشعار مهدی اخوان ثالث(1307-1369 ه.ش) به نام "باغ من" شرح و تفسیر شده است.این شعر از نظر تازگی تصاویر،ترکیبات نو،پیوند استوار فرم و محتوا و انسجام در محور عمودی،از شیواترین سروده های اخوان و بلکه از بهترین یادگارهای شعر معاصر ایران است.
در این شعر،پاییز موضوع شعر است هم الگوی انتخاب قافیه،شبیه آنچه در "زمستان"-سروده دیگر اخوان-نیز دیده می شود.از منظری دیگر این شعر سرشار از تشبیهات،استعارات و ترکیبات تازه است که شاعر آنها را با واژگان کهن و خارج از نرم(روال)زبان انروزی درهم آمیخته است،و این آمیزش نو و کهنه،از ویژگی های سبک شخصی او به شمار می رود.
نگارنده در تحلیل شعر"باغ من"به جنبه نمادین شعر اخوان هم توجه داشته و کوشیده است لایه های چندگانه معنایی یا مفاهیم متعددی را که در این شعر نهفته است،آشکار سازد.

در این مقاله،پژوهنده روی تاریخچه نقیض در ادب پارسی دقیق شده و بسامد آن را در ادوار شعر پارسی (از دوره های پیشین تا قرن معاصر(بررسی کرده،سپس به واجست نقیض در سبک هندی پرداخته و ویژگیهای مهم ان را برشمرده،آنگاه تعریفی از نقیض (پارادوکس)به دست داده و به ذکر چند شاهد مثال بسنده کرده است.
و بالاخره نقیض را در برخی از صنایع لفظی و معنوی بررسی کرده است که عبارتند از:استعاره در نقیض،اسلوب معادله در نقیض،ایهام در نقیض،تتابع اضافات در نقیض،تشبیه در نقیض،تعدد در نقیضفتناسب در نقیض،حسامیزی در نقیض،عکس در نقیض،کنایه در نقیض

دو داستان بلند تنگسیر و سنگ صبور ،تقریبا از آخرین آثار ادبی چوبک به حساب می آید و از همین رو این دو اثر،به ویژه سنگ صبور را می توان چکیده ای از تمامی ویژگیهای داستان نویسی چوبک دانست.
در این مقاله سعی شده است علاوه بر بررسی ویژگیهای محتوایی و نوآوری های چوبک در سبک و محتوا با برشمردن خصیصه های ریالیستی و ناتورالیستی این دو اثر،میزان تاثیر گذاری آنها از مکتب های ادبی اروپا بررسی شود.

شاعران افزون بر نام و شهرت خویش،نامی شعری برای خود برمی گزینند و شعر خود را با آن نشان دار می کنند.این نام شعری را تخلص می گویند.
تخلص،پدیده ای کهن است،ولی تا روزگار ما ماندگار مانده است و هنوز شاعران از آن سود می برند.شایسته است این پدیده آشنا با نگاهی نو بررسی و موضوع آن از دیدی روان شناختی و جامعه شناختی کاویده شود.
در این مقاله،درباره چگونگی گزینش تخلص،خاستگاه و پیشینه آن،تخلص های دوگانه و چند گانه،بهره هنری از تخلص،پیوند تخلص و قالبهای شعری و تخلص در شعر معاصر بحث شده است.