نشریه مهندسی مالی و مدیریت اوراق بهادار
پیاپی 5 (زمستان 1389)

یکی از موضوعاتی که در دهه های اخیر در حوزه دانش اقتصاد بسرعت درحال گسترش است اقتصاد اطلاعات است و عمده بحث ها در این اقتصاد به مساله اطلاعات نامتقارن مربوط می شود. همانطور که می دانیم اطلاعات در دنیای امروز و معاملات بورس هسته کارایی بازار می باشد. از طرفی سرعت انتشار و تقارن اطلاعات نقش عمده و حساسی در کارایی بازار دارد. یکی از نقشهای سازمان بورس این است که زمینه لازم برای سرمایه گذاران جهت کسب اطلاعات مورد نیازشان فراهم کند. چنانچه این زمینه فراهم نشود به دلیل عدم تقارن اطلاعات، گروهی نسبت به گروه دیگر مزیت اطلاعاتی کسب کرده وبه سودهای غیرمتعارف دست می یابند. در مقابل هرچه بازار کاراتر باشد و تقارن اطلاعات بیشتر باشد امنیت بازار بیشتر و با هدایت سرمایه گذاری ها به تولید می توان به رشد اقتصادی بالاتری دسترسی یافت.
لذا هدف این مقاله این است که در راستای این امر که چقدر سازمان بورس در ایفای نقش خود موفق بوده است به بررسی کارایی اطلاعاتی بازار سهام بپردازد. در تحقیق حاضر کارایی در سطح ضعیف با آزمون فرضیه گام تصادفی مورد ارزیابی واقع شده با این تفاوت که برای انجام این آزمون از آزمون نسبت واریانس[i] که در زمره قویترین آزمون ها است استفاده شده است. علت استفاده از این آزمون به روز بودن و قدرت انعطاف پذیری آن نسبت به سایر آزمون ها است. نتایج تحقیق نشان می دهد که کارایی بازار سرمایه تهران در شرایطی که وجود ناهمسانی واریانس در این سری را لحاظ می کنیم، وجود دارد.

یکی از دغدغه های اصلی سرمایه گذاران در بورس اوراق بهادار، انتخاب سهم و یا سبد سهامی است که از لحاظ سود آوری ( افزایش قیمت و سود هر سهم) بهینه ( بهترین) باشد. به همین منظور روش های بسیاری در رابطه با انتخاب سبد سهام به وجود آمده و معرفی شده اند. اکثریت قریب به اتفاق این روش ها برای تحلیل و نتیجه گیری از اطلاعات و تحلیل مالی استفاده نموده اند. یکی از این روش ها مدل الکتره ترای که از زیرشاخه های MCDM (تصمیم گیری چند معیاره ) می باشد ، است که با استفاده از نسبت های مالی ، شرکت های موجود در یک صنعت و یا صنایع مختلف که در یک دوره زمانی بهترین می باشند را شناسایی و به سرمایه گذار معرفی می نماید. در این پژوهش از نسبت های مهم و تاثیرگذار در سودآوری شرکت ها به عنوان داده استفاده شده است و در یک صنعت تعداد 54 شرکت در دوره زمانی سه ساله 85 تا 87 با هم مقایسه گردیده و در نهایت مشخص شده است که اولویت انتخاب سهام شرکت های مورد بررسی به چه ترتیب خواهد بود.
بنابراین این پژوهش نشان می دهد جهت انتخاب سبد بهینه سهام می توان از روش الکتره ترای با استفاده از نسبت های مالی شرکت ها استفاده کرده و شرکت های برتر هر صنعت از لحاظ سرمایه گذاری در بورس را اولویت بندی نمود.

یکی از ابزارهای مورد استفاده برای تصمیم به سرمایه گذاری در یک شرکت، مدلهای پیش بینی ورشکستگی است. هدف از این تحقیق ارائه بهترین مدل ورشکستگی شرکتها در ایران است. برای این منظور از مدل لاجیت استفاده شد و مدلی جهت پیش بینی ورشکستگی در شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران ارائه گردیده است. جامعه آماری برای انجام تحقیق شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در دوره زمانی از سال 1382 تا 1386 می باشد. برای انجام تحقیق ابتدای نمونه ای شامل 40 شرکت متشکل از 20 شرکت ورشکسته و 20 شرکت غیر ورشکسته انتخاب گردیده است به منظور طراحی مدل ابتدا از 9 نسبت مالی استفاده شد. بر اساس نتایج تحقیق، مدل لاجیت با متغیرهای توضیحی سرمایه در گردش بر کل دارایی، دارایی جاری بر بدهی جاری و سود ناویژه بر فروش که به ترتیب نسبتهای نقدینگی، نقدینگی و سودآوری می باشند، بیشترین قدرت پیش بینی را نسبت به ورشکستگی شرکتها در ایران دارا می باشند. دقت پیش بینی مدل برای سال ورشکستگی 5/87درصد و برای یک سال قبل از ورشکستگی 5/72درصد و برای دو سال قبل 5/52درصد می باشد. بنابراین تحقیق حاضر نشان می دهد که روند ورشکستگی شرکتها در ایران، یک فرآیند تدریجی و درازمدت نیست، بلکه شرکتها تحت تاثیر نوسانات اقتصادی و متغیرهای سیاستی، در کوتاه مدت، دچار ورشکستگی می گردند.

هدف اصلی این تحقیق معرفی مدل (CD-CAPM)[i]است که این مدل پیشنهاد می کند برای تبیین رابطه بین ریسک و بازده مورد انتظار سرمایه گذار می بایستی به جهت بازار (صرف ریسک)توجه داشته باشد . لذا برای محاسبه نرخ بازده مورد انتظار مدلهای متعددی وجود دارد که مدل ارائه شده توان بیشتری در مقایسه با دو مدل (CAPM) [ii]و (D-CAPM)[iii]خواهد داشت . در این تحقیق قدرت تبیین چهار مدل قیمت گذاری شامل : مدل (CAPM) ، مدل (D-CAPM) ، مدل(CD-CAPM) با صرف ریسک مثبت و مدل (CD-CAPM) با صرف ریسک منفی با داده های 70 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در طول 7 سال و دامنه سالهای 1381 تا 1387 با یکدیگر مقایسه شده اند . براساس نتایج بدست آمده توان تبیین مدل (D-CAPM) و (CD-CAPM) با صرف ریسک مثبت در شرکتهای بورس تهران تفاوت معناداری ومدل (CD-CAPM) با صرف ریسک مثبت از قدرت توان تبیین بالاتری برخوردار است . همچنین بین مقدار توان مدل(CAPM) و مدل (CD-CAPM) با صرف ریسک مثبت در شرکتهای بورس تهران تفاوت معناداری وجود دارد و مدل (CD-CAPM) با صرف ریسک مثبت از توان تبیین و قدرت بالاتری برخوردار است.

تعیین متغیرهای کلان بازار سرمایه با توجه به تاثیر گذاری بازار پول، اطلاعات دقیق تری را جهت سرمایه گذاری در بازار بورس اوراق بهادار به سرمایه گذاران خواهد داد، به بیان دیگر بازار کارا خواهد بود.آشکار است که بازار سرمایه که نمود اصلی آن در کشور ما بورس اوراق بهادار است تحت تاثیر متغیر های متعددی مثل خصوصی سازی٬ تشنجات سیاسی و اقتصادی٬ نوسانات نرخ ارز٬ تورم٬ قیمت سهام و... می باشد . مقاله حاضر با هدف شناخت تاثیر گذاری نوسانات بازار پول بر تصمیم گیری سرمایه گذاران و عملکرد بازار سرمایه به عنوان یکی از این متغیرهای متعدد بین سالهای 1373-1388تدوین گردیده است. نوع تحقیق حاضر از نظر طبقه بندی بر مبنای هدف از نوع کاربردی است که اینگونه تحقیقات نظریه ها٬ قانونمندی ها و اصول و فنون تحقیقات پایه را برای حل مسائل اجرایی و واقعی به کار میگیرند. همچنین این تحقیق بر مبنای طبقه بندی از نظر روش از نوع تحقیقات همبستگی است که در آن هدف اصلی مشخص کردن رابطه بین چند متغیر کمی است. نتایج حاصله از آزمون فرضیه های تحقیق وجود رابطه بین نرخ سود سپرده های بانک ها و فعالیت بازار سرمایه را تایید میکند . البته بین این متغیرها همبستگی منفی وجود دارد که حاکی از معکوس بودن این رابطه است یعنی با کاهش یا افزایش نرخ سود سپرده ها حجم فعالیت بازار سرمایه افزایش و کاهش می یابد.

در چند سال اخیر مدلهای ارزش در معرض ریسک[i] از اصلی ترین مدلهای اندازه گیری ریسک خصوصا ریسک بازار محسوب می رشوند. ریسک بازار به صورت عدم اطمینان ناشی از تغییر شرایط بازار نظیر: تغییر قیمت دارایی ها، نرخ بهره، نوسانات بازار و نقدینگی بازار می باشد که منجر به مخاطره افتادن بازدهی پرتفوی معاملاتی و یا ارزش دارایی های نهاد مالی خواهد شد. در این تحقیق سعی گردید که کارایی مدلهای ریسک سنجی شرکت جی.پی.مورگان و مدل اقتصاد سنجی GARCH جهت تخمین ارزش در معرض ریسک (VAR) در بورس اوراق بهادار تهران با استفاده از نوسانات شاخص کل مورد بررسی قرار گیرد. داده های مورد نیاز برای طراحی و آزمون کارایی مدلها، روند نوسانات شاخص کل بورس اوراق بهادار تهران در طی سالهای 1382 تا 1386 بوده است. از داده های روزانه شاخص کل در طی سالهای 1382 تا 1384 برای تخمین پارامترهای مدل و از داده ای روزانه سالهای 1385 و 1386 برای تعیین اعتبار مدلها استفاده شده است. با انجام آزمون شکستهای احتمالی کوپیک، در سطح اطمینان 95% و 99% ، مشخص گردید که کارایی مدلهای اقتصاد سنجی GARCH و ریسک سنجی تفاوت معنی داری نداشته و هر دو مدل از کارایی مناسبی برای پیش بینی ریسک بازار برخوردار می باشند.

در این پژوهش رابطه میان شاخص بازدهی سهام تهران با مصرف خصوصی و سرمایه گذاری از سال 1370 الی 1388 با استفاده از آزمون هم انباشتگی، مدل بردار تصحیح خطا و تجزیه واریانس مورد بررسی قرار می گیرد. نتایج نشان می دهند که در بلندمدت رابطه میان بازدهی سهام با مصرف خصوصی و سرمایه گذاری منفی و معنی دار می باشد. تحلیل مدل بردار تصحیح خطا حاکی از آن است که برخلاف بلندمدت، در کوتاه مدت تغییرات مصرف بر شاخص بازدهی مثبت، و سرمایه گذاری اثری منفی بر این شاخص دارد. نتایج تجزیه واریانس حاکی از آن است که سرمایه گذاری بیشترین خطای پیش بینی برای بازدهی سهام را نشان می دهد.

این مقاله درباره تئوری اختیارهای واقعی[i] و کاربرد آن در ارزیابی فرصت های سرمایه گذاری تکنولوژی اطلاعات[ii]می باشد و به دنبال فراهم نمودن چارچوبی است که در قالب آن، مزیت استفاده از تئوری اختیارهای واقعی در ارزیابی پروژه های استراتژیک IT (در مقایسه با روش های سنتی) به صورت سیستماتیک مورد بررسی قرار گیرد. در این نوشته پروژه های IT بر اساس دو معیار هزینه های تغییر تکنولوژی و ماهیت رقابت به چهار طبقه تقسیم می شوند. تاکید بر این است که برای هر کدام از طبقات، مدل های مختلف اختیارهای واقعی مورد استفاده قرار گیرد. نتیجه ای که در این مطالعه موردی نمود بیشتری یافته این است که کاربردی بودن مدل های متعدد اختیارهای واقعی مستلزم این است که تحت سناریو های مختلف مورد بررسی قرار گیرند.