مجله پژوهش های دانش زمین
پیاپی 3 (پاییز 1389)

استان گلستان به دلیل شرایط خاص آب و هوایی و فیزیوگرافی همواره در معرض خطر زمین لغزش قرار دارد. در این مقاله چهارچوب تلفیق یکپارچه داده ها بر اساس تئوری دمپستر-شیفر برای تهیه نقشه خطر زمین لغزش و با استفاده از داده های مکانی چندگانه معرفی گردید. به این منظور ابتدا با استفاده از نقاط لغزشی بانک اطلاعات زمین لغزش کشور، (392 نقطه لغزشی) نقشه پراکنش زمین لغزش های منطقه تهیه گردید. سپس نقشه های هر یک از عوامل موثر بر وقوع زمین لغزش از قبیل شیب، جهت شیب، شکل شیب، ارتفاع، کاربری اراضی، زمین شناسی، فاصله از جاده، فاصله از آبراهه، فاصله از گسل، شاخص توان آبراهه، شاخص حمل رسوب و پهنه های بارش منطقه در محیط سامانه داده های مکانی تهیه گردید. با استفاده از تئوری دمپستر-شیفر وزن هر یک از فاکتورها محاسبه شد، وزن ها در نقشه های عامل وارد شده و برای هر عامل یک نقشه وزنی به دست آمد. سپس وزن ها با هم جمع شده و نقشه خطر زمین لغزش تهیه گردید. در این تحقیق برای بررسی دقت مدل از روش ROC و سطح زیر منحنی استفاده شد. ارزیابی مدل نشان داد تئوری دمپستر-شیفر دقت قابل قبولی برای تحلیل خطر زمین لغزش در منطقه مورد مطالعه دارد.

منطقه امامزاده علی- آب اسک در بخش لاریجان از شهرستان آمل، استان مازندران واقع شده است. این منطقه با توپوگرافی کوهستانی، فعالیت زمین ساختی و لرزه خیزی زیاد، شرایط متنوع زمین شناسی و اقلیمی، عمده شرایط طبیعی را برای ایجاد طیف وسیعی از سنگ ریزش ها داراست که عمده خطرات جانی و مالی آن متوجه محور هراز، وسایل نقلیه و سرنشیانی است که از این محور همه روزه در حال عبور و مرور می باشند. دراین مقاله خطر سنگ-ریزش در منطقه امامزاده علی از طریق مدل سازی 3 بعدی و به صورت توزیع مکانی در GIS انجام گرفت. از تابع الحاقی Rock fall Analyst که قادر است مقادیر زیادی از اطلاعات مکان زمین را در رابطه با رفتارهای سنگ-ریزش مدیریت کند استفاده شد. نتایج حاصل از شبیه سازی فرآیند سنگ ریزش، مسیر3 بعدی سنگ ریزش و سرعت عوارض آن در دامنه مشرف به امامزاده علی، به صورت نقطه ای و خطی در shp فایل های سه بعدی ذخیره شد. بر پایه مسیرهای3 بعدی مدل سازی توزیعی رستری سنگ ریزش و تکنیک زمین آمارمکانی، توزیع خطر سنگ ریزش، مسیر حرکت سنگ و پهنه بندی خطر سنگ ریزش در حالات پایدار و ناپایدار برای منطقه امامزاده علی به دست آمد.

یکی از اشکال فرسایش آبی، گالی ها می باشند که عامل تهدید کننده ای برای پایداری و تعادل منابع زیست محیطی محسوب می شوند. منطقه مورد مطالعه در این تحقیق حوضه فیروزکلا است که در بخش کجور شهرستان نوشهر در استان مازندران واقع شده است. اطلاعات مربوط به مورفومتری گالی ها با تهیه نیمرخ از مقاطع عرضی و اندازه گیری عمق و عرض در مقاطع مختلف و شیب کف گالی از طریق مطالعه میدانی اقدام شد. تحلیل داده ها نیز از طریق تحلیل مولفه های اصلی صورت گرفته است. نتایج تحلیل و بررسی خصوصیات فیزیکی گالی ها بر پایه مولفه های اصلی نشان می دهد که با وجود سه فاکتور، در مجموع میزان کل توجیه واریانس برابر با 59/97 درصد می باشد. تحلیل گویای این می باشد که فاکتور 1 با توجیه بیش از 616/44 درصد واریانس کل، بیشترین همبستگی را با عمق و نسبت عرض به عمق داشته است. فاکتور 2، 646/29 درصد و فاکتور 3 نیز 328/23 درصد واریانس کل را توجیه می کند. ضریب همبستگی بین خطوط سه گانه نیز نشان می دهد که عرض با محور دوم (917/0) ، عمق با محور اول (955/0) ، شیب با محور سوم بصورت معکوس (890/0-) و نسبت بین عرض و عمق با محور اول بصورت معکوس (859/0-) همبستگی داشته است. به منظور طبقه بندی گالی ها در منطقه، عمق و نسبت عرض به عمق در اولویت بوده و بیشترین تاثیر را در خوشه بندی گالی ها دارد.

پدیده اسکان غیر رسمی به دنبال تحولات ساختاری و رونمایی مسائل اقتصادی و اجتماعی مانند تغییر در شیوه تولید، تغییرات ساختاری روابط شهر و روستا و جریان سریع شهرنشینی پدیدار شده است. اسکان غیر رسمی در کشورهای جهان سوم و ایران جلوه کالبدی پدیده فقر شهرنشینی و عوامل ساختاری در ابعاد اقتصادی، سیاسی و اجتماعی – فرهنگی در سطح ملی و فراملی می باشد. تداوم فقر شهری به صورت رشد و توسعه محلات غیر رسمی موجود و رویش محلات جدید در حاشیه شهرها به محرومیت بیشتر و ضعف نظام حمایتی در بخش مسکن در شرایط رشد شدید قیمت زمین و مسکن، سیاست های پیشگیری از اسکان غیر رسمی را با چالش مواجه کرده و تامین مسکن مناسب گروه های کم درآمد را دشوار ساخته است. پژوهش حاضر که اسکان غیر رسمی و بازار غیر رسمی زمین و مسکن را در نسیم شهر بصورت سیستمی مورد بررسی قرار داده، سعی کرده است دلایل پیدایش، مراحل و نحوه شکل گیری اسکان غیر رسمی در نسیم شهر را از یک طرف و عملکرد و بازیگران اصلی بازار زمین و مسکن را از طرف دیگر و به صورت دیالکتیکی مورد ارزیابی قرار دهد. یافته های این تحقیق نشان می دهد اسکان غیر رسمی در نسیم شهر محصول جستجوی سرپناه در بازار غیررسمی، از هم گسیخته و ارزان زمین، فقدان سیاست های مدون در بخش زمین و گسترش بازار غیر رسمی زمین است. این پدیده علاوه بر آثار سوء بسیار در بخش های اصلی اقتصاد مانند مسکن و کشاورزی، منجر به ناهنجاری هایی اقتصادی و فرهنگی بسیاری در زندگی شهری شده که آنهم به نوبه خود مشکلات متعددی را در بخش مسکن دامن زده است.

رسوبات سازند قم در ناحیه قهرود، در 45 کیلومتری جنوب کاشان به سن الیگوسن- میوسن و 325 متر ضخامت شامل آهک های نازک، متوسط تا ضخیم لایه و توده ای بوده که با ناپیوستگی فرسایشی بر روی سنگ های ولکانیکی ائوسن قرار گرفته و در انتها توسط آبرفت پوشیده شده است. بر اساس مطالعات صحرایی، ویژگی های سنگ شناسی و خصوصیات ماکروسکوپی چهار واحد سنگ چینه ای در ناحیه قهرود شناسایی گردید. با برداشت 200 نمونه از این برش، مطالعه و بررسی بافت های رسوبی، پتروگرافی و فونای موجود، 8 میکروفاسیس متعلق به دو زیر محیط دریای باز (A تا D) و لاگون (E تا H) شناسایی گردید. بر اساس تجزیه و تحلیل ریزرخساره ها و شواهد صحرایی، سازند قم در ناحیه مورد مطالعه در یک فلات باز نهشته شده است.

اندیس معدنی چاه شلغمی در 190 کیلومتری جنوب بیرجند در کمربند آتشفشانی- نفوذی بلوک لوت واقع شده است. توده های نفوذی چاه شلغمی شامل کوارتز مونزونیت، مونزونیت، گرانودیوریت و دیوریت می باشند و جزء گرانیتهای کمانهای آتشفشانی کالک آلکالن پتاسیم بالا تا شوشونیتی هستند. پردازش تصویر ماهواره استر انواع کانی های دگرسانی مرتبط با ذخایر اپی ترمال سولفیداسیون بالا شامل آلونیت، ژاروسیت، کلریت، دیکیت، سریسیت، مونتموریلونیت، کوارتز و اکسیدهای آهن را مشخص نموده است. مناطق سیلیسی، سولفیدی و رگچه های استوک ورک آنومالی هایی از عناصر Au، Cu، As، Bi، Mo، Sb، Pb، Zn را نشان می دهند. پیریت بصورت ریز بلور و پراکنده همراه با دگرسانی سیلیسی است و در برخی از رگچه ها مولیبدنیت، کالکوپیریت، اسفالریت، گالن و انارژیت مشاهده می شود. توده های نفوذی دارای روندهای خطی مشخصی در نمودارهای هارکر هستند که بیان کننده فرایند تفریق ماگمایی می باشد. نمودار عنکبوتی نرمالیزه عناصر فرعی نسبت به جبه اولیه نشان دهنده غنی شدگی عناصر (LILE) مانند Rb، Sr، Ba، Zr، Csو تهی شدگی نسبت به عناصر با میدان پایداری بالا (HFSE) مانند Nb، P و Yمی باشد. نمودار عنکبوتی نرمالیزه عناصر نادر نسبت به کندریت نشان دهنده غنی شدگی در عناصر LREE و درجه بالای تفریق 7/33-4/21La/Yb= می باشد و نبود آنومالی Eu مشخص است. توده های نفوذی چاه شلغمی بر اساس نسبتهای Sr/Y–Y و La/Yb–Yb دارای گرایش آداکیتی هستند و بر اساس نسبتهای ایزوتوپی (87Sr/86Sr) i و ε Ndi منشا آنها در ارتباط با مذابهای حاصل از جبه می باشد که با پوسته پایینی آلودگی داشته اند.

اندیس مس رضی آباد واقع در کمربند ولکانوپلوتونیک ارومیه- دختر، دربردارنده سنگ های آذرین نفوذی با سن الیگومیوسن و آتشفشانی-رسوبی با سن ائوسن است. این اندیس در 25 کیلومتری شمال غرب شهرستان جیرفت قرار دارد و دسترسی به آن از جاده اصلی کرمان- جیرفت میسر است. واحدهای رخنمون دار دربرگیرنده کانی سازی رضی آباد شامل طبقات شیل تیره رنگ، واحد های آتشفشانی- رسوبی و گدازه آندزیتی با سن ائوسن و واحد نفوذی کوارتزدیوریت گرانولار و سنگ های میزبان کانی سازی شامل واحدهای نیمه عمیق با ترکیب میکرودیوریت- میکروکوارتزدیوریت-کوارتزمونزودیوریت پورفیری و گرانودیوریت پورفیری با سن احتمالا الیگومیوسن می باشند. دایک های اسیدی، حدواسط تا بازیک فراوانی نیز در سنگ های نفوذی مشاهده می شوند. دگرسانی در منطقه مورد مطالعه شامل انواع پتاسیک، پتاسیک- فیلیک، فیلیک، فیلیک- آرژیلیک، کوارتز- پیریت، پروپیلیتیک و آرژیلیک با شدت و ضعف متفاوت می باشد. زون های دگرسانی پتاسیک، پتاسیک- فیلیک و فیلیک حاوی کانی سازی می باشند. در نهایت می توان با مشاهده تفاوت غنی شدگی و تهی شدگی عناصر اصلی، فرعی و کمیاب در سنگ های میزبان کانی سازی، چند مرحله دگرسانی را در منطقه نتیجه گیری نمود. همچنین همبستگی عناصر فوق کانساری و تحت کانساری مانند روی و مس، شکل تلسکوپی کانی سازی را تداعی می کند، که طی حداقل دو فاز دمابالا و دماپائین تشکیل شده است. در این صورت می توان منشا غالب کانی سازی و سیالات گرمابی را یک توده نفوذی نهان و همچنین واحد گرانودیوریت پورفیری دانست. کانی سازی اولیه در سنگ های میکرودیوریت پورفیری توسط سیالات دمابالا رخ داده و سپس استوک های گرانودیوریت پورفیری با کمی تاخیر بر دگرسانی و کانی سازی های قبلی تاثیر گذاشته اند. بدین ترتیب سنگ های میکرودیوریت پورفیری در اثر چند فاز دگرسانی، به شدت دگرسان شده و کانی سازی اولیه در مراحل بعدی احتمالا غنی تر شده است.