مجله پژوهش های دانش زمین
پیاپی 16 (زمستان 1392)

مطالعات اولیه اکتشاف که شامل پتانسیل سنجی مناطق می باشد، نقش چشمگیری در استفاده ی بهینه از امکانات، به منظور اکتشاف کانسارها خواهد داشت. در رسیدن به اهداف فوق، روش های مختلف تجزیه مواد معدنی، روش های ژئوفیزیکی و ژئوشیمیایی و فرآوری مواد انجام می گیرد. همچنین در سال های اخیر استفاده از فنون سنجش از دورکمک قابل توجهی در پیشبرد این اهداف داشته است. استفاده از این فنون به دلیل داشتن داده هایی با دید وسیع و یکپارچه و محدوده طول موجی مختلف، یکی از بهترین روش ها در پی جویی کانسارها می باشد. این فن آوری، کمک قابل توجهی در پیشبرد اهداف زمین شناسی از جمله شناسایی و استخراج زون های دگرسانی دارد. تحقیق حاضر، با استفاده از باندهای مرئی و مادون قرمز موج کوتاه سنجنده استر و با هدف مقایسه تکنیک های پیکسل و زیر پیکسل مبنا به شناسایی زون های دگرسانی در منطقه سیاه کوه در استان کرمان می پردازد. بدین منظور از روش های SAMو SFFبه عنوان روش های پیکسل مبنا و MTMF وACE به عنوان روش های زیرپیکسل مبنا استفاده گردید. انجام پردازش های ذکر شده منجر به شناسایی کانی های دگرسانی های مختلفی از جمله آرژیلیک، سریسیت (فیلیک) ، پروپلیتیک شده است. اعتبار سنجی داده ها با استفاده از نقشه واقعیت زمینی آرژیلیکی که از بازدید میدانی و مطالعات پیشین از منطقه مورد مطالعه به دست آمد، نشان داد تکنیک های زیرپیکسل مبنا ACE و MTMF با دقت کلی بالاتر و ضریب کاپای به ترتیب برابر با 66. 36 و64. 62 درصد نسبت به روش های پیکسل مبنا با واقعیت زمینی همخوانی بیشتری دارد.

در این پژوهش، برکشند توفان در حوزه شمالی خلیج فارس در یک دوره 7 ساله (2009-2003) مورد بررسی قرار گرفته است. آمار توفان هایی که در این بازه زمانی رخ داده اند از سایت ناسا دریافت شد. با آنالیز نوسانات ساعتی تراز دریا که توسط دستگاه های ترازنگار سازمان نقشه برداری جمع آوری شده است، نوسانات غیر جزر و مدی سطح دریا در هنگام وقوع توفان به دست آمد. در این مقاله 3 رخداد که دارای اهمیت بیشتری در حوضه شمالی خلیج فارس بوده اند انتخاب و مورد بررسی قرار گرفت. در نهایت نیز الگوی کلی برکشند توفان در خلیج فارس مانند شکل، دوره ی زمانی و ارتفاع برکشند استخراج شده اند.

یکی از خصوصیات عمده فضاهای سبز عمومی (پارک ها) ، دسترسی های محلی به این فضاها و تقویت حس تعلق مکانی است. پارک ها می توانند مکانی مناسب برای پاتوق های اجتماعی و افزایش تبادل اطلاعات بین ساکنان محلات اطراف شوند لیکن در بسیاری از موارد نیز منجر به کاهش شاخص های پایداری و رضایت جمعی در محدوده می شوند. در این مطالعه با بهره گیری از 16 شاخص تاثیرگذار در حیات آتی یک پارک ، میزان پایداری آنها مشخص شده است. برای تحلیل داده ها، از مدل تاپسیس و از آزمون تحلیل واریانس استفاده شده است. این محاسبه به تعیین پایداری در محدوده پارک های اطراف کمک کرده و زمینه را برای برنامه ریزی های اصولی و بنیادین فراهم می آورد. نتایج پژوهش حاکی از آن است که پارک ها با کارکرد محلی و همسایگی به ترتیب با 75/0 و 49/0 امتیاز دارای بیشترین و پارک های ناحیه ای و منطقه ای با 45/0 و 33/0 امتیاز دارای کمترین میزان شاخص های پایداری در منطقه هستند. همچنین نتایج پژوهش بر اساس نظر پرسش شوندگان، پارک های با کارکرد محلی بیشترین پایداری و پارک های با کارکرد شهری – منطقه ای کمترین پایداری را داشته اند.

یک برش چینه شناسی از نهشته های سازند قم واقع در شمال شرق نطنز ، جهت مطالعه و بررسی گسترش فرامینیفرها در نظر گرفته شد. نهشته های سازند قم در این برش با 6/458متر ضخامت، عمدتا شامل آهک، آهک ماسه ای، مارن و شیل بوده که مرز زیرین و بالایی آن با سازند قرمز زیرین و قرمز بالایی بصورت هم شیب و ناپیوسته می باشد. مطالعه ی158 نمونه برداشت شده در این مطالعه منجر به شناسایی 49 جنس و 74گونه فرامینیفر بنتیک، 6 جنس و 10 گونه فرامینیفر پلانکتیک شد که از این میان تعداد 7 جنس و گونه برای اولین بار از سازند قم گزارش می شوند. همچنین با توجه به حضور فرامینیفرهای شاخص شناسایی شده نظیرMeandropsina iranica، Globorotalia sp. ، Globigerinella obesa، Globigerinoides subquadratus، Globigerinoides triloba، Ammonia beccari، Austrotrillina howchini، Pseudolituonella sp. ، Valvulina sp. 1، نهشته های سازند قم در برش خفراحتمالا قابل مقایسه با بیوزون شماره ی 2 آدامز و بورژوا می باشد. بدین ترتیب براساس تجمع فرامینیفرا، سن پیشنهادی برای نهشته های برش مورد مطالعه میوسن پیشین (اکیتانین) است.

منطقه مهرخش در شرق ایران و در 110 کیلومتری شمال غرب بیرجند واقع شده است. این محدوده شامل برونزدهایی از ولکانیک های پالئوسن- ائوسن بوده که توده نیم عمیق کوارتز دیوریتی در آن ها نفوذ نموده-است. پی جویی اولیه در این منطقه به کمک پردازش داده های ماهواره ای آستر به روش نقشه بردار زاویه طیفی دگرسانی های پروپلیتیک، آرژیلیک و سرسیتیک را بارز کرد که با مشاهدات صحرایی تایید شدند. دگرسانی های اصلی منطقه شامل پروپلیتیک، آرژیلیک و سیلیسی- کربناته می باشند. کانی سازی به اشکال رگه ای (شمال، مرکز و غرب منطقه) و پراکنده (شمال منطقه) دیده می شود. رگه ها دارای امتداد شمال-غرب- جنوب شرق تا شمالی-جنوبی و شیب 85 تا 90 درجه می باشند. رگه ها بیشتر سیلیسی- سولفیدی هستند و کانی های سولفیدی در سطح شدیدا اکسید شده و مالاکیت، آزوریت، کالکوزیت، کوولیت، هماتیت و گوتیت تشکیل شده اند. کانی اولیه سولفیدی در منطقه دیده نشد. کانی های باطله کلسیت، کوارتز و باریت می باشد. حداکثر مقدار پراکندگی مس، روی و سرب در رسوبات آبراهه ای در مناطقی است که در بالادست آن کانی سازی رگه ای وجود دارد و در ارتباط با دگرسانی های آرژیلیک- کربناته- پروپلیتیک می باشد. محدوده تغییرات عناصر در نمونه های ژئوشیمیایی بر مبنای سنگ در رگه ها به صورت زیر است: مس 43500-130 گرم در تن، روی 170-13 گرم در تن، سرب 399-18 گرم در تن، طلا تا 50 میلی-گرم در تن و نقره 3/27 -2/0گرم در تن. بیشترین میزان عناصر در نمونه های ژئوشیمیایی بر مبنای سنگ در محل کانی سازی پراکنده در واحدهای لیتیک توف و آندزیتی است. انطباق خوبی بین نتایج پردازش های ماهواره ای آستر با دگرسانی، کانی سازی و بی هنجاری های ژئوشیمیایی در محدوده مورد مطالعه وجود دارد. با توجه به گسترش دگرسانی ها، ژئوشیمی، نوع کانی سازی عمدتا رگه ای و همچنین ارتباط آنها با سیستم شکستگی ها می توان کانسار مهرخش را در رده کانسارهای اپی ترمال قرار داد.

کانی سازی مس به صورت رسوبی در واحدهای زمین شناسی مربوط به دوره میوسن در چندین نقطه از آذربایجان شرقی شناخته شده است. منطقه اکتشافی نهند - ایوند در 20 کیلومتری شمال تبریز، استان آذربایجان شرقی و در زون البزر غربی- آذربایجان واقع می باشد. سازندهای موجود در منطقه از تشکیلات رسوبی- تخریبی به سن میوسن (سازند قرمز بالایی) به همراه ولکانیک های داسیتی جوان تر تشکیل شده است. مطالعه حاضر حاصل تلفیق شواهد زمین شناسی و ژئوشیمیایی جهت بررسی کانی سازی و منشا آن در ماسه سنگ های قرمز و خاکستری در ناحیه مورد مطالعه است. این شواهد نشان دادند که افق های کانی سازی شده در این منطقه شامل سولفیدهای پراکنده مس در طول مرزهای احیا درون ماسه سنگ های خاکستری غنی از مواد آلی در تماس با رسوبات سیلتی و مارنی، شیل، سیلت سنگ و ماسه سنگ قرمز می باشد. بعد از مشاهدات صحرایی، میکروسکوپی و مطالعات ژئوشیمی اولیه 35 نمونه سنگی که نماینده بخش های کانی سازی غنی از مواد آلی، شیل ها، ماسه سنگ های قرمز و سنگ های آتشفشانی بودند، به منظور بررسی الگوی عناصر نادر خاکی توسط دستگاه ICP-MS تجزیه شدند. آنالیزهای ژئوشیمیایی نسبت به شیل آمریکا (NASC) بهنجار شده و نتایج نشان داده است که واحدهای شدیدا کانی سازی شده عموما در داخل ماسه سنگ های خاکستری قرار می گیرند و تشابه الگوی عناصر خاکی کمیاب نشان دهنده این است که ماسه سنگ های خاکستری حاوی کانی سازی ارتباط نزدیکی با ماسه سنگ های قرمز فاقد کانی سازی و در مواردی شیل های منطقه دارد و شباهتی با سنگ های ولکانیکی نشان نمی دهد. در مجموع می توان گفت که الگوی پراکندگی REE ها دیدگاه جدیدی در مورد تفسیر ارتباط محیط رسوب گذاری، کانی سازی و دیاژنز بعدی در اختیار ما قرار می دهد.

به منظور مطالعه مرز ائوسن - الیگوسن در زون ایذه، 170 متر از رسوبات سازند پابده (واحد مارن با میان لایه های سنگ آهک) در برش چهارده مورد نمونه برداری قرار گرفت. بر اساس مطالعه فرامینیفرهای پلانکتونی 5 بایوزون زیر در رسوبات مذکور شناسایی و معرفی گردید: Zone E14: Globigerinatheka semiinvoluta Highest-occurrence Zone Zone E15: Globigerinatheka index Highest-occurrence Zone Zone E16: Hantkenina alabamensis Highest-occurrence Zone Zone O1. Pseudohastigerina naguewichiensis Highest-occurrence Zone Zone O2. Turborotalia ampliapertura Highest-occurrence Zone مرز ائوسن - الیگوسن در این برش بر مبنای بایوزون های فوق و تغییر در فرامینیفرهای پلانکتونی به خصوص انقراض خانواده Hantkeninidae، در 471 متری از قاعده سازند پابده و 326 متر پایین تر از مرز پابده- آسماری قرار دارد. همچنین در این مطالعه زون های زیستی شناسایی شده، با زون های فرامینیفرهای پلانکتونی در مرز ائوسن- الیگوسن دیگر مناطق تتیس مقایسه گردید.