اگرچه تجویز بیش از حد نیکوتین با بهبود گذرا در برخی جنبه های شناختی و به طور عمده پایداری توجه در افراد سالم غیر تدخین کننده ی دخانیات همراه بوده است، مطالعات انجام شده نشان داده اند که این وضعیت منجر به کاهش گردش خون عمومی مغز و عوارض ناشی از آن می شود. علاوه بر آن در فواصل بین مصرف سیگار نیز میزان متابولیسم مغز تا ده درصد کاهش می یابد. از سوی دیگر، مصرف مزمن سیگار با اختلالات عملکردهای اجرایی شناختی، انعطاف پذیری شناختی، توانمندی های عمومی مربوط به هوش و عملکردهای انتزاعی و همچنین اختلالات حافظه و یادگیری، سرعت پردازش و حافظه ی کارکردی همراه است. این گونه استفاده از دخانیات، آتروفی کلی مغز و اختلالات ساختاری و بیوشیمیایی نواحی قدامی لوب پیشانی مغز، هسته های زیر قشری و ماده ی سفید ارتباطی مغز را در پی خواهد داشت و ممکن است باعث افزایش خطر انواع گوناگون بیماری های نورودژنراتیو در مغز شود.

سن شروع مصرف سیگار در ایران کاهش یافته است. از این رو شناسایی عوامل موثر و دلایل گرایش نوجوانان به سیگار برای پیشگیری از استعمال دخانیات بسیار مهم است. جای تاسف و تامل است که اکثریت این گروه نیز از همان ابتدا جزو سیگاری های سنگین هستند. بیشترین دلیل شروع و گرایش به مصرف سیگار در دانش آموزان، به زعم خودشان، همراهی و هماهنگی با دوست و سپس جلب توجه است. بیشتر عوامل مرتبط با استعمال سیگار در نوجوانان، متغیرهای خانوادگی هستند؛ بنابراین رویکرد غالب در برنامه ریزی و اجرای طرح های پیشگیری از مصرف سیگار در نوجوانان باید خانواده محور و در جهت آموزش های عملی و کاربردی برای خانواده ها باشد.

مصرف سیگار یکی از علل بروز اختلالات و مرگ و میر در جهان است. علی رغم وجود درمان های متعدد برای قطع مصرف سیگار، حفظ پاکی طولانی مدت از این مادهی اعتیادآور دشوار است و بسیاری از افراد، پس از مدت کوتاهی از ترک، دوباره به مصرف سیگار بازمی گردند. نیکوتین نیز مانند مواد دیگری چون شیشه، هروئین و الکل نه تنها بر عملکردهای شناختی اثر می گذارد، بلکه در ساختارهای مغزی نیز تغییراتی به وجود میآورد که نشانه هایشان با ارزیابی های رفتاری و تصویربرداری های مغزی قابل مشاهده است. هدف از مقاله ی حاضر بررسی اثرات نیکوتین بر عملکردهای شناختی است که اغلب در دو بخش اثرات حاد و مزمن مطرح می شود.

میزان شیوع مصرف سیگار در مصرف کنندگان مواد و بیماران روانپزشکی بالا است؛ هرچند پژوهش ها درباره ی درمان اختلالات همراه، محدودیت های بسیاری دارد، همان پژوهش های محدود هم نشان از موثر بودن روش های درمانی ترک اعتیاد به نیکوتین و بیماری های همراه در مصرف کنندگان نیکوتین است. یکی از نگرانی های درمانگران و خانواده ها این است که بیماران روانپزشکی به علت روش زندگی، مشکلات ذهنی و نبودن ثبات در زندگی، میل به پاک شدن از مصرف سیگار و توان پاک ماندن پس از ترک آن را ندارند. پژوهش ها نشان داده اند که بیماران روانپزشکی تمایل بالایی برای ترک سیگار دارند و انگیزه ی این افراد برای ترک مانند سایر سیگاری ها است. یکی دیگر از مهمترین نگرانی های افراد در زمینه ی اقدام به ترک نیکوتین، احتمال بازگشت اختلالات روانپزشکی پس از قطع مصرف است که این باور در پژوهش ها نیز به اثبات نرسیده است.

امروزه در حالی که بسیاری از کشورها موفق به کاهش بروز و شیوع مصرف مواد دخانی شده اند، کشورهایی نیز از جمله کشور ما احتمالا با افزایش بروز رو به رو هستند. استفاده از قلیان نیز با فضای متفاوت مصرف، مشکلی جدی ایجاد کرده است. مرور منابع نشان می دهد که راهبردهای علمی تاییدشده ای برای کاهش تقاضای مواد دخانی وجود دارد اما واقعیت این است که برای به کارگیری این روش ها، نگاهی همه جانبه و از مناظر مختلف مورد نیاز است. در این حوزه، دیدگاه های روان شناختی، سیستم های اقتصادی و بازار، رویکردهای سیاسی و نیز نظام اعتقادی- ارزشی، کمترین مواردی است که باید در برنامه ریزی اجرایی لحاظ شوند.

بیش از نیمی از مرگ و میرها در جهان، ناشی از مصرف سیگار در بین سیگاری ها می باشد. وسوسه ی بالا و عودهای مکرر، از جمله مواردی است که موفقیت درمان را دشوار می سازد و از همین رو استفاده از مداخلات روان شناختی در کنار مداخلات دارودرمانی، میزان موفقیت درمان را افزایش خواهد داد. هر چه مدت زمان درمان بیشتر باشد، میزان موفقیت درمان و پیشگیری از عود، پس از اتمام دوره ی درمان، بالاتر خواهد بود. در حال حاضر، استفاده از درمان جایگزین با نیکوتین، وارنیکیلین و بوپروپیون به عنوان درمان های دارویی ترک سیگار مورد تایید هستند و در این مقاله، مروری کوتاه بر آنها خواهد شد.

ثابت شده است که حدود سی درصد سرطانها و هشتاد درصد بیماری های انسداد مجاری تنفسی به دلیل عوارض ناشی از مصرف دخانیات است. حدود 88 درصد از افراد بزرگسال مصرف کننده ی سیگار در امریکا که در ترک سیگار به مشکل خورده اند، از هجده سالگی مصرف سیگار را شروع کرده بودند. نوجوانان مبتلا به اختلالات روانپزشکی یا سوء مصرف مواد، به طور ویژه، به میزان بالایی در معرض وابستگی به دخانیات هستند و به میزان کمتری نسبت به دیگران احتمال ترک در آنها وجود دارد. در کشور ما برآورد شده است حدود بیست درصد از مردان و سه درصد از زنان سیگاری هستند.

بنابر پژوهش های صورت گرفته در دهه ی هشتاد میلادی مشخص شد مصرف سیگار در بین بیماران روانی زیاد است و استعمال دخانیات در واقع نوعی وابستگی روانی در فرد ایجاد میکند که نه تنها سلامت فرد و جامعه را به خطر میاندازد، بلکه موجب انحطاط روانی و اخلاقی افراد نیز می شود و پیامدهای مختلف، بهویژه عوارض روانی هم برای فرد مصرف کننده و هم برای دیگران که به نوعی با او ارتباط دارند، خواهد داشت. اعتیاد به سیگار علاوه بر عوارض جسمانی و روانی در فرد، سلامت جامعه را از نظر فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی نیز مورد تهدید قرار می دهد.

بهبود و گسترش سلامت و حمایت از رفتارهای سالم، از اهداف مداخلات و برنامه های درمانی و کاهش آسیب برای افرادی است که دچار وابستگی به مواد شدهاند. ایران به عنوان کشوری که تجربه ای موفق در برنامه های کاهش آسیب و پیشگیری از گسترش سریع عفونت های قابل انتقال از رفتارهای پرخطر این بیماران را پشت سر گذاشته و در این زمینه پیشرو است، چالش دیگری را پیش رو دارد: عدم تغییر در سیگار مصرفی این بیماران. علیرغم بهبود و ارتقای بسیاری از کارکردهای فردی و اجتماعی بیماران تحت درمان نگه دارنده و دوری و اجتناب از بسیاری اعمال غیرقانونی، مصرف سیگار در ورود به این درمان تغییر محسوسی ندارد.

یکی از مواردی که با بهداشت خواب منافات دارد و به بروز یا تشدید بی خوابی می انجامد مصرف دخانیات است. با توجه به گستردگی مصرف سیگار و قلیان، آگاهی جامعه و فعالان حوزه ی سلامت در خصوص نقش سیگار در بروز و تشدید اختلالات خواب ضروری به نظر میرسد. بی خوابی با اختلال در شروع به خواب رفتن یا پایداری «خواب متمرکز» بروز می کند. منظور از پایداری خواب این است که فرد بتواند خواب مداوم را تجربه کند و تعداد دفعات بیدار شدن در او به حداقل کاهش یابد. پزشکان برای درمان بی خوابی ابتدا به شروع به خواب رفتن کمک می کنند و در مرحله ی بعد، درصدد بهبود کیفیت پایداری خواب برمی آیند. گرچه اختلالات خواب در خانم ها (به ویژه در دورهی یائسگی)، بیماران، افراد مسن، سیگاری ها و کسانی که از مشروبات الکلی استفاده می کنند شایعتر است، هر فردی ممکن است از بیخوابی رنج ببرد. به رغم آنکه بی خوابی عملا حیات فرد را تهدید نمی کند، ممکن است بسیار آزارنده و استرس زا باشد و در درازمدت به واسطه ی محرومیت از خوابی که ایجاد میکند تبعات جسمی، روانی و عصب شناختی جدی به همراه داشته باشد. مقاله ی حاضر مروری است بر اهمیت خواب، اختلالات آن و نقش دخانیات در بروز این اختلالات.

هنگام ورزش و فعالیت های بدنی، نیاز بدن به اکسیژن زیاد می شود اما در افراد سیگاری، دریافت اکسیژن به شدت کاهش می یابد. مطالعات بسیاری نشان داده اند که اگر افراد سیگاری در فرایند ترک سیگار ورزش کنند، تا حدود هشتاد درصد به بهبود آنان کمک خواهد شد. برخی از این افراد نتوانستند سیگار کشیدن را ترک کنند، اما به طور چشم گیری تعداد سیگار مصرفی آنان کم شد. در مطالعه ای دیگر، افرادی که علاوه بر آدامس نیکوتین از ورزش هم در ترک سیگار استفاده می کردند، نسبت به کسانی که فقط از آدامس استفاده میکردند، به موفقیت بیشتری دست یافتند.

نیکوتین ماده ی دارویی موجود در برگ های تنباکو است. این آلکالوئید، محصول متابولیک اصلی گیاه تنباکو میباشد. نیکوتین به واسطه ی تحریک گیرنده های ویژه در نقاط مختلف بدن، آثار متعددی روی سیستم های مختلف داخلی میگذارد.
مواجه ی دهانی نیکوتین با اثر توکسیک حاد در مصرف بالای 2 تا 5 میلیگرم بروز می کند. مصرف حدود 40 تا 60 میلی گرم در افراد بالغ ممکن است به مرگ منجر شود. در کودکان، مصرف خوراکی دو عدد سیگار ظرف 30 دقیقه باعث بروز علایمی شامل افزایش ترشح بزاق، اسهال و استفراغ، تاکیکاردی، تاکی پنه و هیپرتانسیون می شود و طی 40 دقیقه ضعف تنفسی و آریتمی و پس از آن، تشنج و مرگ را به دنبال خواهد داشت.

حدود یک میلیارد نفر در دنیا، به نیکوتین اعتیاد دارند. 40 درصد مردان و 9 درصد زنان معتاد به سیگار هستند. در گزارشی که در مجلهی ادیکشن (Addiction) به چاپ رسیده است، سالانه یازده درصد از مرگها در مردان و شش درصد در زنان در جهان به گونه ای با مصرف تنباکو مرتبط است. استفاده از تنباکو و الکل منجر به بیشترین آسیب در دنیا میشود. استاد کالج لندن، «پروفسور رابرت وست»، در مصاحبه ای پیرامون این مطالعه گفت: «مهمترین یافته ی این مطالعه این است که آسیب وارده بر اثر مصرف مواد قانونی (الکل و سیگار که در آمریکا قانونی است) بسیار بیشتر از مواد غیرقانونی است.»
مصرف سیگار یکی از سخت ترین اعتیادها برای ترک است. ممکن است از معتادان شنیده باشید که ترک سیگار از ترک هروئین هم سخت تر است. آیا شما سیگاری و به نیکوتین معتاد هستید؟ ممکن است جدیدترین یافته های علوم شناختی برای ترک به شما کمک کنند.

اگرچه برنامه های کاهش آسیب از چند دهه ی پیش در بسیاری از کشورهای جهان به عنوان سیاست کاهش تقاضای مواد مخدر پذیرفته شده است، برنامه ی کاهش آسیب مواد محرک به اندازه ی مواد مخدر در کشورهای مختلف اجرا نشده و مورد مطالعه قرار نگرفته است. این در حالی است که مواد محرک از بعضی جهات، به ویژه احتمال انتقال عفونت های ویروسی، ممکن است نقش مهمتری نسبت به مواد مخدر داشته باشند. در بعضی از کشورها، اقدام های ویژه ای برای کاهش آسیب مواد محرک در حال اجراست و نتایج اولیه ی پژوهش ها حکایت از موثر بودن این اقدام ها دارد. این مقاله به بررسی بعضی از اقدام های کاهش آسیب در گوشه و کنار جهان می پردازد.

متادون به سهولت از طریق دستگاه گوارش جذب می شود و میزان جذب آن در استفاده از اشکال دارویی مختلف، اندکی متفاوت است. متادون در مصرف خوراکی، جذب بالا بین 79 تا 95 درصد دارد. حداکثر غلظت پلاسمایی و در نتیجه حداکثر کنترل علائم محرومیت دو تا چهار ساعت پس از دریافت دوز خوراکی رخ می دهد. متادون اغلب در کبد متابولیزه می شود. آنزیم اصلی در متابولیسم متادون، خانوادهی آنزیمی سیتوکرم P450 است. تقریبا ده درصد متادون تجویزشده بدون تغییر دفع می شود؛ مابقی آن متابولیزه شده، متابولیتها از طریق ادرار و مدفوع دفع می شوند.

بسیاری از مصرف کنندگان تریاک و شیره که به صورت خوراکی آنها را مصرف می کردند دچار مسمومیت با سرب شده اند. پس از پیگیری های انجام گرفته معلوم شد که قاچاق چیان مواد مخدر به منظور سنگین کردن و سود بیشتر یا هر دلیل دیگری، ترکیباتی از سرب را به تریاک اضافه می کنند. ترکیباتی مثل نیترات سرب، استات سرب و اکسید سرب که مستقیم یا غیرمستقیم وارد تریاک شده اند. یکی از محتمل ترین فرضیات، اضافه کردن رنگ موی هندی بوده که در تولید آن از ترکیبات سرب استفاده شده است. واقعیت این است که تریاک های موجود در بازار ایران آغشته به سرب می باشند که چون اغلب این ترکیبات محلول در آب هستند، امکان جدا کردن و بی خطر کردن تریاک، توسط مصرف کنندگان امکان پذیر نیست.

سوءمصرف الکل مانند سایر مواد دیگر، یک اختلال زیستی رفتاری است و فرایند پیشگیری که بر مبنای آموزش و تغییر رفتار میباشد بر اساس ساختارهای سنجش و غربالگری بنا شده اند تا ماهیت و شدت مشکلات مرتبط با الکل و میزان وابستگی فرد به الکل را بسنجد و با ارزیابی وضع فعلی بیمار با رویکرد انگیزشی و غیرقضاوتی بتواند درمانی مناسب را پیش روی فرد مصرف کننده قرار دهد. ابزارهای غربالگری به این دلیل انتخاب شده اند که در دسترس، پایا و قابل کاربرد هستند و نتیجه ی ارزیابی ها را میتوان به سادگی در محیط های درمانی به کار برد.

از آنجا که بسیاری از معتادان برای ترک اعتیاد از داروهای گیاهی عرضه شده در عطاری ها استفاده میکنند، که به شیوه ای غیراستاندارد و با استفاده از مواد گوناگون تهیه می شود و برخی حاوی مواد مخدر است، مطالعه ی حاضر به منظور بررسی و آنالیز مواد و ترکیبات مرتبط با مواد مخدر موجود در این داروها و نیز داروهای تبلیغ شده در ماهواره فراهم آمده است.

چند سال پیش، دکتر مارکو دیانان (Marco Dianan) و دکتر دیانا مارتینز (Diana Martinez) تصمیم گرفتند به صورت مستقل بررسی کنند که اعمال میدان های الکترومغناطیسی قوی با استفاده از TMS به مغز بیماران وابسته به کوکائین، میزان وابستگی آنها را تخفیف می دهد یا خیر. پیش از آن، فناوری TMS نتایج امیدبخشی در دیگر اختلالات ذهنی مانند افسردگی، اعتیاد به نیکوتین و اسکیزوفرنی ایجاد کرده بود. با وجود این، هنوز ناشناخته های بسیاری در مورد تاثیرات و توانایی های آن وجود داشت (و البته دارد).

متیل آمفتامین (که در بازار سیاه به «شیشه» معروف است) مادهای محرک و اعتیادآور است و مغز و سیستم عصبی را به شدت تحریک میکند. این ماده بازجذب دوپامین آزادشده در شکاف سیناپسی را مسدود میکند و در نتیجه باعث افزایش سطح دوپامین در سیناپس های نواحی مختلف مغز میشود. مصرف طولانی مدت مت آمفتامین به پایین آمدن سطح گیرنده های دوپامین منجر می شود و به ایجاد وابستگی به این ماده، یعنی از دست دادن کنترل و مصرف اجباری آن می انجامد. همچنین، مصرف مت آمفتامین موجب کاهش انتقال دهنده های دوپامین می شود که با کم شدن سرعت عملکرد، افت حافظه و تمرکز و عملکردهای شناختی همراه است. امروزه پژوهشگران بسیاری در سرتاسر جهان تلاش می کنند با تکیه بر دانش سازوکارهای سلولی دخیل در ایجاد اثرات اعتیادآور مت آمفتامین، بتوانند راهی برای کمک به درمان وابستگی به آن بیابند. در ادامه، شرح مختصری از تلاشهای دانشمندان در یک گروه تحقیقاتی ارائه شده است. دستاوردهای علمی این گروه افق هایی روشن در جهت ساخت داروهای جدید برای درمان وابستگی به مت آمفتامین گشوده است.

اختلال استرس پس از سانحه اختلالی است که پس از مواجهه با واقعه ای دردناک مانند جنگ، تصادف و... رخ می دهد. PTSD یکی از اختلالات روانپزشکی است که هم ابتلایی قابل توجهی با اختلالات مرتبط با مصرف مواد دارد. در مقاله ی حاضر، مسئله ی هم ابتلایی، استعدادپذیری و آسیب پذیری افراد مبتلا به PTSD با مروری بر مقالات مرتبط در بازه ی زمانی 1994 تا 2014 مورد بررسی قرار گرفته است.

به طور کلی پژوهشگران در برنامه ریزی جهت مراحل پیشگیری از اعتیاد تا پیشگیری از عود، بر تبیین های زیست شناختی و ژنتیکی، روان شناختی و جامعه شناختی متمرکز هستند و عوامل مستعدکننده ی گرایش به مواد نظیر نابسامانی های خانواده، شبکه ی اجتماعی و دوستان نامناسب، مدرسه و محل زندگی نامطلوب و... را در کنار عوامل زیستی و ویژگی های فردی مورد توجه قرار میدهند.

شواهد و قراین محکمی وجود دارند مبنی بر اینکه افراد معتاد یا دارای مشکلات روانی احتمالا در زمینه های دیگر هم دچار مشکل هستند. میزان ابتلا به دو اختلال همزمان در طول زندگی حدود شصت درصد برآورد می شود. هنگامی که شیوع ابتلا به بیماری روانی یا اعتیاد به مواد مخدر در طول زندگی مد نظر قرار گرفته شود می توان دید که این مشکلات و ابتلای همزمان به آنها امری غیرمعمول نیست. نرخ ابتلا به بیماری روانی یا اعتیاد به مواد مخدر در طول زندگی در حال حاضر بیست درصد است. در حقیقت این مشکلات در جامعه همه گیر هستند و به شکل های گوناگون بروز میکنند.

سابقه ی مراکز درمان و بازتوانی اعتیاد پس از انقلاب، اگرچه به بیش از دو دهه قبل برمی گردد، تا زمانی که داروی مخدر یا شبه مخدر بخشی از ابزار کار این مراکز و به تدریج در بسیاری از اوقات متاسفانه تنها ابزار کار این مراکز نشده بود، جذابیت چندانی برای هیچ یک از طرفین ماجرا نداشت. با ورود متادون و بوپرنورفین و بعدتر تنتور تریاک به این مراکز، آنها جذابیت های متعددی پیدا کردند؛ از طرفی پزشکان و روانشناسان که از سر علاقه به این دامنه ی کاری یا به دلیل جذابیت های درآمدی آن به صورت روزافزون به تاسیس این مراکز علاقه نشان دادند و از طرف دیگر نیز بیمارانی که متقاضی درمان به شیوه های جدیدتر و بدون عوارض جسمی شدیدتر بودند یا درمان و دریافت دارو را منبع درآمدی برای خود از طریق توزیع دست دوم پیدا کرده بودند.

از 193 کشور عضو سازمان ملل متحد، حدود 90 کشور مجازات اعدام را برای همه ی جرایم لغو کردهاند و 11 کشور جز در موارد استثنایی مانند جنایت در زمان جنگ، این مجازات را لغو کرده اند و حدود 30 کشور هنوز مجازات اعدام را در قوانین خود دارند. اما دستکم در پانزده سال گذشته در این کشورها کسی اعدام نشده است و در حدود 66 کشور هنوز مجازات اعدام صادر می شود. به طور تقریبی 90 درصد اعدام های ثبت و گزارش شده فقط در چند کشور چین، پاکستان، ایالات متحده، ایران، سودان و... می باشد.

رمز و راز کشف حقیقت در دو چیز است؛ یکی یافتن راه و دیگری آنچه برداشت میکنیم.
در وادی یکم تا چهارم روی تفکر متمرکز شدیم، در وادی پنجم دانستیم که باید افکار و اندیشه های خود را از قوه به فعل درآوریم و در وادی ششم، فرمانروایی عقل را به رسمیت شناختیم.
اکنون در مرحله ای قرار داریم که عقل باید با نیروهای خود بعضی از مجهولات را کشف کند تا راه درست را به ما نشان بدهد؛ پس در این وادی بحث را درباره ی پیدا کردن راه ادامه می دهیم تا به اهمیت آن بیشتر پی ببریم؛ زیرا این مسئله بسیار مهم است.
چه بسیار انسانهایی که قربانی شدند و زندگی آنها متلاشی شد، فقط برای اینکه راه را پیدا نکردند یا اشتباه رفتند.

برنامه های پیشگیری از اعتیاد از سال 1375 در سازمان بهزیستی کشور آغاز شد؛ برنامه هایی که اساس آن بر افزایش دانش و اطلاعات پیشگیری از مصرف مواد به گروه های مختلف هدف در جامعه بود. اما انتقادی که در آن مقطع از زمان بر این برنامه ها وارد آمد، این بود که بر نیازسنجی جامعه و اقتضای سنی گروه هدف مبتنی نبود. این انتقاد باعث شد تا چند سال بعد و با مرور منابع روز، برنامه های پیشگیرانه پیرامون رویکردی جدید با نام اجتماع محور طراحی و اجرا شود.
اجتماع محور رویکردی است که با شناسایی گروه هدف برنامه، با همکاری و نیازسنجی اعضای اجتماع کوچک طراحی و اجرا می شد. در این رویکرد، نسخه ای واحد برای همه ی اقشار پیچیده نمی شد و به نیازهای اجتماعی و بومی جامعه نیز توجه می شد.

همانطور که می دانیم اعتیاد یکی از مشکلات بسیار مهم در کشور است و برای مبارزه با آن قانون مبارزه با مواد مخدر و در کنار آن سیاست های ابلاغی مقام معظم رهبری در خصوص سیاست های کلی مبارزه با مواد مخدر شکل گرفته است. براساس سیاست های کاهش آسیب و با توجه به مادهی 15 قانون اصلاحیه ی مبارزه با مواد مخدر، مراکز درمان اعتیاد سرپایی توسط سازمان بهزیستی و وزارت بهداشت شروع به فعالیت کرده و طی سالهای اخیر رشد چشمگیری داشته اند. فارغ از درستی یا نادرستی این افزایش تعداد، در این مقاله قصد داریم در مورد کیفیت ارائه ی خدمات، فاکتورهای موثر بر آن و یکی از روش های ارزیابی آن صحبت کنیم.