فهرست مطالب

مجله ترویج و توسعه آبخیزداری
پیاپی 9 (تابستان 1394)

  • تاریخ انتشار: 1394/06/24
  • تعداد عناوین: 7
|
  • زهرا باقرامیری، بهروز رسولی، محمدصادق اللهیاری* صفحه 1
    نقش و اهمیت مراتع به لحاظ تامین بخش مهمی از نیازهای غذایی مردم جهان بر کسی پوشیده نیست. در این راستا پرداختن به بازدهی بهینه آن از اهمیت خاصی برخوردار می باشد. از مسائل بسیار مهم دنیای امروز تصمیم گیری است و با توجه به این که بسیاری از تصمیمات بر پایه چندین معیار گرفته می شود روش های تصمیم گیری چندمعیاره نیز جایگاه ویژه ای دارند. در این تحقیق با استفاده از روش تصمیم گیری چندمعیاره و به کارگیری مدل فرآیند تحلیل سلسله مراتبی(AHP)، به انتخاب ارجح ترین نظام بهره برداری در مراتع استان گیلان با درنظر گرفتن معیارهای اقتصادی، اجتماعی و اکولوژیکی پرداخته و اهمیت و اولویت آن ها مورد ارزیابی قرار می گیرد. در این پژوهش با ساختن سلسله مراتب و مقایسات زوجی بین معیارها و زیرمعیارها و با استفاده از نرم افزار Super Decisionنظرات متخصصان که شامل کارشناسان مراتع استان گیلان می باشند نسبت به ارجحیت و اولویت معیارها و راهبردها ارزیابی شد و سپس باتلفیق نتایج حاصل شده، اولویت نهایی راهکارها به دست آمد. نتایج حاصل از تحلیل داده ها در استان گیلان نشان داد که نظام بهره برداری خصوصی با وزن نهایی (451/0) ارجح ترین نظام بهره برداری و نظام بهره برداری دولتی با وزن نهایی (317/0) در درجه دوم اولویت و نظام سنتی با وزن نهایی (222/0) در آخرین رتبه قرار گرفته است.
    کلیدواژگان: فرآیند تحلیل سلسله مراتبی، تصمیم گیری چند معیاره، نظام های بهره برداری، دامداری، مدیریت مرتع
  • حسین اسدی* صفحه 11
    هدف از تدوین مقاله حاضر بررسی و معرفی راه حل هایی برای مدیریت و تلفیق داده های حاصل از کرت های فرسایش در شرایط بارش طبیعی و شبیه سازی شده و چگونگی تعمیم نتایج حاصل به سطح دامنه و حوضه است. در این راستا در ابتدا عوامل موثر بر وضعیت و تغییرات داده ها بیان و سپس ضرورت بحث مقیاس بندی مطرح شده است. مقیاس بندی به عنوان مجموعه ای از عملگرها برای یافتن فاکتورهای مقیاسی به منظور مرتبط نمودن ویژگی های یک سیستم به ویژگی های متناظر سیستم دیگر تعریف می شود. تعیین فاکتورهای مقیاسی با بهره گیری از مفاهیم آنالیز ابعادی انجام می شود. در ادامه، انواع و فرآیندهای فرسایش خاک بیان شده و بحث مدل های فرسایش خاک که بر مبنای انواع و فرآیندهای فرسایش بوده و متشکل از فاکتورهای مقیاسی هستند، مختصرا مورد تحلیل قرارگرفته است. مدل ها درواقع ابزار مدیریت، تلفیق و تعمیم داده ها هستند. بر این اساس معیارهای عملی انتخاب مدل مناسب بیان شده است. با توجه به تجربیات جهانی و شرایط کشور از نظر آمار و اطلاعات، تلفیق مدل RUSLEبا سنجش از دور و بر مبنای مجموعه ای از اندازه گیری های مزرعه ای هدفمند برای ارزیابی و پهنه بندی بلندمدت فرسایش خاک کشور در مقیاس دامنه و حوضه آبخیز پیشنهاد شده است.
    کلیدواژگان: آنالیز ابعادی، اعتبار مدل، فرآیندهای فرسایش، USLE
  • مطهره اسفندیاری* صفحه 27
    با توجه به خشکسالی های اخیر رخ داده در کشور ایران و اثرات سویی که در حوزه های آبخیز داشته است؛ استفاده بهینه ازمنابع آب و نیز استفاده از روش های جدید استحصال آب نقش مهمی را در مبارزه با بحران آب ایفا می کند. یکی از روش های نه چندان جدید استحصال آب، استفاده از فن آوری باروری ابرها می باشد. نکته قابل توجه میزان تاثیر باروری ابرها بر افزایش میزان آب استحصالی و ارزش اقتصادی آن می باشد. روش های مختلفی برای ارزیابی پروژه های باروری ابرها پیشنهاد شده است. ارزیابی پروژه های بارورسازی ابر بسیار دشوار است و با چالش های فراوانی روبه رو است. هدف از تحقیق حاضر معرفی روش های ارزیابی اجرایپروژه های باروری ابرها و چالش هایفرا روی می باشد.
    کلیدواژگان: باروری ابر، روش آماری، روش فیزیکی، روش عددی
  • صادق دلفاری* صفحه 33
    به دلیل پراکنش زمانی و مکانی نامناسب بارندگی، ایران در زمره کشور های خشک و نیمه خشک جهان قرار دارد. برای تعدیل مشکلات محدودیت منابع آب، ابتکارات و ابداعات متنوعی در زمینه بهره برداری از منابع آب سطحی و زیر زمینی، در ابعاد سازه ای و مدیریتی مورد توجه بوده است. منابع آب سطحی نیز کفاف تامین آب مساحت زیادی از زمین های کشاورزی را نمی دهد. به دلیل همین محدودیت از دیر باز توجه به سوی منابع آب زیر زمینی جلب شده است. پژوهش های زمین شناسی و زمین ریخت شناسی به دلیل ارائه شاخص هایی برای اکتشاف آب زیر زمینی و هدایت سریع پژوهشگران برای کشف مناطق دارای منابع آب زیرزمینی از اهمیت ویژه ای برخوردار می باشند.مهم ترین اشکال زمین ریخت شناسی قابل مطالعه از نظر آب های زیرزمینی، مخروط افکنه ها و پا دگانه های آبرفتی می باشند. لذا بنابراین، در این تحقیق سعی بر این است که تاثیر اشکال و فرآیندهای زمین ریخت شناسی دشت جیرفت بر منابع آب زیرزمینی آن بررسی شود.بر اساس مطالعات انجام شده ابخوان دشت جیرفت سیستمی متشکل از لایه های آبدار ،تراوا و ناتراوا است که درون یک گود افتادگی ناودیسی به وجود آمده است ضخامت آبخوان از شمال به جنوب کاهش می یابد جهت کلی آب زیر زمینی دشت ازشما غرب به جنوب شرق می باشدو مخروظ افکنه های جوان در حاشیه شرقی دشت یکی ار منابع مهم تغذیه کننده سفره های ابدار دشت می باشد.
    کلیدواژگان: دشت جیرفت، آب زیرزمینی، اشکال زمین ریخت شناسی، مخروط افکنه، پادگانه آبرفتی
  • رضا باقریان*، جعفر رضایی رضایی، ابراهیم بروشکه، علی باقریان کلات، علی جعفری، حسین رحیمی صفحه 39
    پژوهش حاضر با هدف ارزیابی اثرات اجتماعی، اقتصادی طرح های پخش سیلاب برآبخوان ازدید روستاییان ساکن در حاشیه این طرح ها انجام شده است. از این رو تحقیق حاضر از این لحاظ، پژوهشی کاربردی و از لحاظ کنترل و نظارت از نوع میدانی می باشد. جامعه آماری این تحقیق روستائیان ساکن در حاشیه طرح در پنج استان کشور می باشند که در آنها طرح پخش سیلاب بر آبخوان اجرا شده است. جامعه نمونه این تحقیق 400 خانوار می باشند که از بین جامعه آماری پنج استان آذربایجان غربی، خراسان رضوی، بوشهر، یزد و ایلام بصورت تصادفی انتخاب و برای جمع آوری داده های پژوهش مورد سوال قرار گرفتند. ابزار جمع آوری داده ها در این تحقیق پرسشنامه بوده است. به منظور سنجش روایی پرسشنامه از نظرات کارشناسان و صاحب نظران طرح آبخوان و آبخیزداری استفاده شد و برای سنجش پایایی پرسشنامه از آلفای کرونباخ استفاده گردید که مقدار آن 92 درصد بدست آمد. برای تجزیه و تحلیل داده های این پژوهش از روش های آماری توصیفی و تحلیلی استفاده شده است. یافته های این پژوهش نشان داد که ارزیابی ساکنین روستاهای حاشیه طرح آبخوان از اجرای طرح پخش سیلاب بر آبخوان مثبت می باشد. علاوه براین نتایج این تحقیق نشان داد که ارزیابی ساکنین روستاهای همجوار از اثرات طرح آبخوان در استان های مختلف با یکدیگر تفاوت معنی داری دارند. همچنین نتایج این پژوهش نشان داد که ارزیابی روستاییان ساکن در حاشیه طرح آبخوان بر اساس سطح تحصیلات،گروه های سنی و گروه های شغلی با همدیگر تفاوت معنی داری دارند.
    کلیدواژگان: آبخوان، ارزیابی، اجتماعی، اقتصادی، پخش سیلاب
  • هدی کریمپور*، هوشنگ جزی، عبدالرسول سلمان ماهینی صفحه 55
    مدیریت یک حوزه آبخیز، فرآیندی پیچیده و متشکل از اجزای مختلف می باشد که بدون در نظر گرفتن یکایک آنها، نمی توان به پایداری حوزه امیدوار بود. این نگاه سیستمی به حوزه، رویکردی است که توسط «طرح مدیریت پایدار منابع آب و خاک حبله رود»- طرح مشترک میان برنامه عمران ملل متحد و سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور در فاز دوم اجرائی آن در پیش گرفته شده است. حوزه آبخیز حبله رود با حدود 2/1 میلیون هکتار مساحت، بین دو استان مرکزی ایران، تهران و سمنان، قرار گرفته است. این حوزه که به خوبی معرف شرایط متنوع و پیچیده و تا اندازه ای دشوار و شکننده اقلیم ایران می باشد به عنوان پایلوت طرح «مدیریت پایدار منابع آب و خاک حبله رود» انتخاب شده است. این طرح تهیه و پیاده سازی برنامه آمایش سرزمین و برنامه مدیریت یکپارچه حوزه آبخیز را در فاز دوم اجرائی خود در دستور کار قرار داده است. با توجه به رویکرد مشارکت مدارانه این طرح بر در نظر گرفتن نقطه نظرات کلیه دست اندرکاران مدیریت و بهره برداری حوزه، برنامه آمایش سرزمین حوزه آبخیز حبله رود با مشارکت دست اندرکاران مذکور در سال 1391 تهیه و تصویب و از سال 1392 فاز اجرائی آن آغاز شد و هم اکنون در مرحله پیاده سازی در نقاط مختلف حوزه می باشد.
    کلیدواژگان: آمایش سرزمین، ارزیابی توان اکولوژیک، حوزه آبخیز، دیدگاه سیستمی، مشارکت
  • مجید خزایی، عبدالله شهریور، سعید نجفی، مهدی وفاخواه صفحه 60
    کاهش شدید آب در دسترس به کم تر از حد طبیعی در دوره ی زمانی خاص با وسعتی قابل توجه را خشکسالی می نامند. در همین راستا هدف از پژوهش حاضر بررسی اثرات اجتماعی و اقتصادی خشکسالی هواشناسی با استفاده از شاخص SPIو مقایسه ی میزان کاهش و افزایش محصول و خسارات کشاورزی و دامی در سال های خشک و تر می باشد. بدین منظور از آمار 25 ایستگاه باران سنجی استان کهگیلویه و بویراحمد در طی دوره آماری مشترک 1364 تا 1388 استفاده شد. نتایج تحلیل های صورت گرفته نشان داد که شدیدترین خشک سالی هواشناسی در اغلب ایستگاه ها در سال 87-86 به وقوع پیوسته است. مقایسه تولید علوفه در شرایط عادی و خشک سالی نیز موید آن است که به ترتیب در مراتع ییلاقی و قشلاقی 28 و 58 و در مجموع 36 درصد تولید علوفه کاهش یافته است. هم چنین مقایسه میزان تولید علوفه در سال87-86 نسبت به میانگین ده ساله نشان داد که کل کاهش علوفه به ترتیب در مناطق ییلاقی و قشلاقی معادل 89746 ، 30333 و 109689، 41925 تن بوده است.
    کلیدواژگان: خشکسالی، تولید علوفه، کشاورزی
|
  • Z. Bagheramiri, B. Rasooli, M. Sadegh Allahyari* Page 1
    Rangelands can play key role to supply the main part of food needs of human. In this regard, considering to optimum efficiency is very important. Nowadays, decision making is very momentous; many of decisions are made on multi criterion and multi criterion decision making methods have special position. In this study multi criteria decision making has used and analytical hierarchy process (AHP) selected to identify the most preferred utilization system in the rangelands of Guilan Province according to economic, social and ecological criterion. In this study by means of pair wise comparison among criterion and sub-criterion and using Super Decision software, Guilan provinces’ experts comments, evaluated preference and priority of strategies. Results are integrated and final preference of procedures has been obtained. In Guilan province results showed that private utilization system with overall priority 0.541 had the best preference utilization system and government utilization system with overall priority 0.317 was at the second priority and finally, traditional system had the last priority with overall priority 0.222.
    Keywords: Analytical Hierarchy Process, Multi criteria making decision, Utilization systems, Rangeland, Livestock, Rangeland management
  • H. Asadi* Page 11
    This paper was prepared in order to present and asses the methodologies for management and synthesis of the data obtained from natural and simulated rainfalls, and for data extension to hillslope and catchment. Thus, the factors affecting the accuracy and variability of the data were firstly pointed out and the necessity of the scaling was proposed. Scaling is defined as a set of operations to find scale factors to relate characteristics of one system to corresponding characteristics of another system. Determining of the scale factors is based on the concepts of dimensional analysis. The soil erosion types and processes were then mentioned, and the process-based soil erosion models were briefly analyzed which are based on soil erosion processes and including scale factors. The models are actually data management, synthesis and extension tolls. Therefore, the practical criteria were mentioned for model choice. Finally, considering the world experience and the country situation of data and information availability, it was suggested to use the combination of RUSLE and remote sensing based on a series of field data for long term evaluation and mapping of soil erosion across the country at hillslope and catchment scales.
    Keywords: Dimensional analysis, model validation, erosion processes, USLE
  • M. Esfandiari* Page 27
    According to recent droughts have occurred in the country and have adverse effects on drainage areast he optimum use of water resources and new methods of water harvesting has important role in combat with water crisis one method of the water harvesting is cloud seeding technology the rate of effects of cloud on increasing of water harvesting and its economical value are very important. The different methods suggested for cloud seeding but the evaluation of these projects are very difficult and has very challenges. The aim of this paper is presentation of evaluation methods for cloud seeding projects and their future challenges.
    Keywords: Cloud seeding, Statistical methods, physical methods, modeling methods
  • S. Delfary* Page 33
    Iran, due to low rainfalls and itsinappropriate temporal and spatial distribution is among the world arid and semi-arid countries. To mitigate water resourceslimitations,different initiatives and innovationshave been considered for exploitation of surface and underground water resources in both structural and managerial dimensions. Surface water resources are not enough to supply much of the farmlands. Due to this limitation, attentions havelong been drawn tothe groundwater resources.The geologic and geomorphic studiesare of particular importance due to presenting indices for the exploration of groundwater and quick guide of researchers in discovery of the groundwater resources. Alluvial fans and terraces are the most important geomorphic forms that can be studied in terms of groundwater. The aim of this study is to link geomorphic shapes and processes to groundwater resources in Jiroft plain. Based on the results, Jiroft plain is rich in terms of underground water.
    Keywords: Jiroft plain, Groundwater, Geomorphic forms, Alluvial fans, Alluvial terraces
  • R. Bagherian, J. Rezaee, Ebrahim Broshke, A. Bagherian Kalat, A. Jafari, H. Raahimi Page 39
    Pupose of this study is to evaluation of Socio Economic Impacts of flood water spreading projects among neighboring villages. Flood control, artificial discharge, recovery of vegitation, increasing rangeland products and etc are the direct impacts of flood water spreading projects. But for corerect judgment abuoat the efficieney and effectiveness of flood water spreading required these projects be evaluated both the technical evalution and the economic social indicators, so, this study is implemented in order to the evalution of economic-social effects of the flood water spreading onaquifers from the perspective of neighboring of villagers of the projects. Statistical populations of research included villagers of 5 flood water sprading projects around the Iran. Sample sizes are 400 households that are selected among target populations were randomiy selected. Data for this study were collected from respondents through personal interviews using a pre-coded questionnaire from five provinces in Iran. Descriptive analysis, one way Analysis of Variance (ANOVA) and correlation analysis were employed to analyze the data. Results of this study indicated that evalution of villagers about projects was positive. Data showed significant differences between levels of evaluation between 5 provinces. Data also showed significant differences between levels of evaluation and age groups, educational groups and occupational groups.
    Keywords: Aquifer, Evaluation, Social, Economical, Flood water spreading