فهرست مطالب
نشریه تدبیر
پیاپی 299 (آذر 1396)
- 64 صفحه، بهای روی جلد: 85,000ريال
- تاریخ انتشار: 1396/10/05
- تعداد عناوین: 19
- یادداشت مدیرمسئول
-
صفحه 2
مفهوم انرژی یکی از ستون های مهم حیات اقتصادی، صنعتی و علمی در دنیای امروز است که بدون آن، بیتردید زندگی و به طور خاص عرصه صنعتی و اقتصادی با مشکلات عدیدهای روبهرو خواهد شد. تجارب دهههای اخیر نشان میدهد که با افزایش استفاده از منابع انرژی در جهان و ذخایر محدود سوختهای فسیلی، دیگر نمیتوان به منابع محدود انرژی متکی بود، اگرچه نفت و سایر سوختهای فسیلی میتوانند حداقل تا چند دهه آینده نیازهای انرژی دنیا را تامین نمایند، اما چالشهای عمیقتری که نظام انرژی جهان را شکل میدهد، مسایل محیط زیستی و تولید گازهای گلخانهای است. این مهم ضرورت نگاه بایسته و شایسته چگونگی استفاده از انرژی را به تدبیرپردازان متذکر میگردد.
- یادداشت سردبیر
-
صفحه 3
ایران در مجموع بزرگترین دارنده ذخیره گاه نفت و گاز در جهان است. این مهم همه ساله از سوی آژانس ها و مراکز بینالمللی معتبر بررسی و اعلام و مهر تایید بر آن زده میشود. رقم ذخایر اثبات شده نفت ایران در حدود 158 میلیارد بشکه و ذخایر گازی ایران در سطح 34 تریلیون مترمکعب است. ایران بیش از 9 درصد کل ذخایر نفتی اثبات شده جهان را در اختیار دارد و همچنان چهارمین مالک بزرگ ذخایر نفتی در جهان محسوب میشود، اما در بخش گاز کشورمان 18.2 درصد کل ذخایر گازی جهان را در خود جای داده و بزرگترین دارنده ذخایر گازی جهان به شمار میرود.
همانگونه که ملاحظه میشود، کشورمان از حیث ذخایر نفت و گاز در وضعیتی بسیار ایدهآل و استثنایی قرار دارد، اما در موضوع مدیریت مصرف انرژی و شدت مصرف این انرژیهای پایانپذیر، در شرایط پایدار و رضایتبخشی قرار نداریم و اعداد و ارقام مصرف انرژی در ایران همواره در دنیا رکورد زده است! رکوردی منفی و تاسفانگیز. - گفت و گو
-
صفحه 4
سومین دوره جایزه ملی مدیریت انرژی کشور، دیماه امسال با همکاری سازمانهای دولتی ذیربط موضوع انرژی، توسط سازمان مدیریت صنعتی برگزار میشود. از همین رو، در گفتوگویی با مهندس محمدحسن زربخش، مدیر دفتر آموزش ساتبا (سازمان انرژیهای تجدیدپذیر و بهرهوری انرژی برق)، به بررسی اهمیت مدیریت انرژی در کشور و نقش وزارت نیرو در جایزه ملی مدیریت انرژی پرداختیم. شرح این گفتوگو از نظرتان میگذرد.
-
صفحه 6
سازمان ملی استاندارد ایران بهعنوان یکی از ارکان پنجگانه جایزه ملی مدیریت انرژی، نقشی مهم در تدوین و اجرای استاندارد معیار مصرف انرژی در کشور دارد. این سازمان تاکنون در تدوین 39 استانداردهای معیار مصرف انرژی در صنعت مشارکت داشته و شرکتها و صنایع مختلف در صورتی مجوز حضور در جایزه ملی مدیریت انرژی را مییابند که گواهی انطباق با این استانداردها را دریافت کرده باشند.
در گفتوگو با پریچهر قزلباش، مدیرکل نظارت بر اجرای استانداردهای معیار مصرف انرژی و محیط زیست سازمان ملی استاندارد ایران، درباره نقش این سازمان در فرایند جایزه ملی مدیریت انرژی و همچنین استانداردهای انرژی و تغییرات آینده آن پرسیدیم. - مقاله
-
صفحه 8
مصرف انرژی در کشور از سه دهه گذشته روند فزایندهای داشته و این امر همراه با افزایش شدت انرژی همراه بوده است. از سال 1374 موضوع ارتقای بهرهوری انرژی در دستور کار دولتهای مختلف در جمهوری اسلامی ایران بوده است. نهادهای مختلف برای تشویق و حمایت از بهینهسازی انرژی از سوی وزارت نفت و وزارت نیرو تاسیس شدند، لیکن علیرغم اقدامات تشویقی گسترده، توسعه فنی و تدوین برنامههای مختلف، شاهدیم که برخلاف سیاستهای کلی اصلاح الگوی مصرف که مقرر کرده بود شدت انرژی کشور ظرف پنج سال به میزان یکسوم و ظرف مدت دهسال به میزان یکدوم کاهش یابد، نهتنها در این زمینه اوضاع بهبود نیافته است، بلکه افزایش شدت انرژی را نیز داشتهایم و این نشاندهنده موانع بسیار اساسی در این حوزه است. عمدهترین مانع برای بهینهسازی انرژی در کشور را میتوان سطح پایین قیمتهای حاملهای انرژی و تداوم یارانه انرژی دانست که این امر عدم کارایی سیستم های تبدیل انرژی را در پی داشته است.
-
صفحه 9
در صورت عدم اجرای راهکارهای بهینهسازی مصرف و بهبود عملکرد انرژی از اوایل سال 2000 میلادی، میزان مصرف انرژی در سال 2016 در سراسر جهان 12 درصد بیشتر از مقدار فعلی مصرف میبود که این افزایش معادل اضافه شدن اتحادیه اروپایی دیگر به بازار جهانی انرژی برآورد شده است. بهبود عملکرد انرژی علاوه بر کاهش شدت انرژی و مزایای زیستمحیطی، به تقویت امنیت انرژی میانجامد، به طوری که سبب کاهش واردات انرژی در بسیاری از کشورها در سالهای اخیر شده است. مطابق گزارش آژانس بینالمللی انرژی (IEA) در سال 2017، یکی از موثرترین ابزارها در راستای ایجاد ساختاری به منظور پایش مصرف انرژی و شناسایی فرصتهای بهبود عملکرد، استقرار سیستم مدیریت انرژی است.
به طور کلی هدف از استقرار سیستم مدیریت انرژی، توانمندسازی سازمانها به ایجاد سیستمها و فرایندهای لازم به منظور نظارت مستمر بر عملکرد انرژی سازمان بوده و پیادهسازی آن بر پایه بهینه نمودن استراتژی مصرف انرژی، کاهش هزینهها، کاهش انتشار گازهای گلخانهای و ردپای کربن، و نیز بهبود جایگاه و مزیت رقابتی سازمان با توجه به اخذ گواهینامههای بینالمللی استوار است. یکی از استانداردهای جامع و بهروز در این حوزه، استاندارد بینالمللی ISO 50001:2011 نام دارد که در تمامی سازمانها با اندازههای مختلف در هر دو بخش دولتی و خصوصی، صرفنظر از نوع محصول یا خدمات، و میزان پیچیدگی فرایندهای موجود قابل استفاده است. -
صفحه 12
امروزه جزء لاینفک عمده محتوای منتشر شده در تمامی مقالاتی که به نحوی با موضوع انرژی و مصرف آن در ایران تدوین میگردد، ارایه آمارهایی است که بیانگر شدت بسیار بالای مصرف انرژی در ایران و میزان سرانه مصرف انرژی توسط هر فرد ایرانی است. ارایه این آمارها چنان تکراری و عادی شده است که تقریبا دیگر هیچ فردی را وادار به تعجب نمیکند و بهنوعی بهعنوان طبیعت مصرف انرژی در ایران، به صورت ضمنی در حال پذیرش است. فرهنگ مصرف نیز در ایران با توجه به همین طبیعی دانستن میزان بالای مصرف شکل گرفته و کمتر کسی است که با وجود تمامی هشدارهای منتشر شده و اطلاعرسانیهای انجامشده به میزان مصرف انرژی کالای خریداری شده توجه جدی نماید. اگر هم توجه نسبی به این موضوع از سوی خریداری دیده شود، بدون شک اولین نقطه تمرکز وی نبوده و موضوع خیلی تاثیرگذاری در خرید کالای مورد نظر وی محسوب نمیشود.
-
صفحه 14
با توسعه منابع شرکتی و بالا رفتن هزینههای تولیدی در صنایع و آزاد شدن یارانههای انرژی، تامین انرژی صنعت از طریق منابع دولتی دیگر پاسخگوی طبع صرفهجوییخواهانه، زیرساختهای مالی و هزینههای تمام شده محصول نبوده و مراکز تولیدی صنعتی با برآورد مصارف خود در طول سال از روی پیشبینی فرایند تولیدی ریسکپذیر، با ورود به عرصه تامین انرژی مستقیم از طریق بورس انرژی ایران، تواناییهای جدیدی در چرخه تولیدی خود کسب نموده و بازبینی موثری در مدیریت منابع مالی و انرژی صورت داده و از اتلاف بسیاری از مصارف نادرست در بازه تولیدی جلوگیری مینمایند.
گسترش سیستمهای محکزنی مصارف انرژی در صنعت کشور و چرخه تولید، همانند بنچمارکینگ، جوایز ملی مدیریت انرژی و استقرار سیستمهای مدیریت انرژی 50001 ویژگیهای کنترلی نظام انرژی کشور را به سوی ایدهآلهای جهانی سوق میدهند و رقابتی شدن در این عرصه ساختاری، سازنده ابعاد جدیدی از الگوسازی مصرف بوده و از گامهای رو به پیشرفت مدیریت منابع انرژی میباشد. -
صفحه 18
قیمت نفت که در روزهای سقوط موصل در ژوین 2014 در نرخهای بالاتر از 100 دلار به ازای هر بشکه مبادله میشد، اکنون در آستانه ورود به دنیای بدون داعش و در عین حال در زمانه بالا گرفتن مجدد ریسکهای ژیوپلیتیک، به بالاترین میزان در حدود دو و نیم سال گذشته رسیده و نفت خام برنت در کانال 63 دلاری مبادله میشود. با این حال، هیچ کارشناس بازار نفتی را پیدا نمیکنید که پیشبینی کند قیمت نفت به این زودیها به 100 دلار به ازای هر بشکه برسد! برخی موسسات و بانکها، نظیر کومرتس بانک آلمان، بر این نظرند که افزایش قیمت نفت در ماههای گذشته «عمدتا مبتنی بر گمانهزنی» بوده و احتمال دارد که روند «تصحیح قیمتها» به زودی آغاز شود. در کمتر از دو ماه گذشته، سه ریسک عمده ژیوپلیتیک در خاورمیانه باعث شده که قیمت نفت افزایش یابد و از روزهای پیش از برگزاری همهپرسی استقلال اقلیم کردستان عراق تاکنون، قیمت نفت برنت حدود 13 درصد افزایش یافته است.
-
صفحه 20
طبق بخشنامه بانک مرکزی از 11 شهریور 1396 تمام بانکها و موسسات اعتباری کشور ملزم شدند که سود سپردههای یکساله را حداکثر 15 درصد و نرخ سود سپردههای کوتاهمدت را حداکثر 10 درصد لحاظ کنند. اگرچه هنوز به طور متقابل، نرخ سود تسهیلات ارایه شده توسط بانکها کاهش نیافته تا اثرات این «دستور» بانک مرکزی خود را در بخش واقعی اقتصاد کشور و در رونق تولید و اشتغال نشان دهد، اما این پرسش همچنان وجود دارد که آیا کاهش نرخ سود بانکی به تنهایی میتواند حلال مشکلات اقتصاد کشور باشد؟ آیا دولت دید جامع و کلنگرانهای به بحران نظام بانکی کشور دارد؟ در این مقاله، سعی میشود به این پرسشها، پاسخ داده شود.
-
صفحه 22
امروزه نوبت انقلاب دیجیتال و انقلاب فناوریها، از جمله فناوری اطلاعات و ارتباطات است.این فناوریها، ابزار را برای انتقال بیدرنگ متن، صدا و دادههای ویدیویی، در هر جای جهان فراهم میکنند. آنها امکان ذخیره آسان دادهها را نیز فراهم میکنند، و امکان بازیابی دادهها را در هر زمانی، میسر می سازند. فناوری اطلاعات، هم یک ابزار است و هم یک هدف. به وضوح فناوری اطلاعات، نیروی محرک تمدن قرن بیست و یکم است، به صورتی که بیرحمانه روشهایش را در همه بخشهای زندگی اقتصادی و به همان نسبت، در زندگی شخصی مان وارد میسازد. قابلیتهای آیندهنگاری و ویژگیهای دانش و روشهای مورد استفاده در آن به مرحلهای رسیده است که بهعنوان ابزاری قابل توجه و مفید در تبدیل دانش و اطلاعات به برنامهها و کاربردهای عملی تبدیل شده است. آیندهپژوهی در سیر تکاملی خود از پیشبینیهای صرفا فنی گرفته تا توسعه آن به مفهوم آیندهنگاری، مراحل مختلفی را طی کرده است. امروزه، آیندهنگاری بهویژه در حوزه علوم و فناوری اطلاعات و ارتباطات با توجه به توسعه و تکامل مفاهیم و روش هایش، به ابزارهای مهم برای تصمیمسازی، سیاستگذاری و برنامهریزی استراتژیک تبدیل شده است. هدف این مقاله، پیشبینی وضعیت آینده فناوری، به خصوص فناوری اطلاعات با بهره گیری از آیندهپژوهی و آیندهنگاری است.
-
صفحه 28
محیط کسبوکار ما هر روز به طور فزایندهای در حال تغییر و تکامل است. رقابت به امری روزمره بدل گشته است و در این میان، دانش به جزیی جداییناپذیر از این محیط رقابتی تبدیل شده است. سازمانهایی که ساختاری انعطافپذیرتر دارند، در طراحی، مهندسی مجدد و بهروزرسانی خدمات و محصولاتشان از رقبا پیشی میگیرند. این محیط کسبوکار جدید نیازمند رهبرانی با اندیشههای نوین در عرصههای تجارت و کسبوکار است که در عین جهانی فکر کردن، محیط بومی خویش را عمیقا درک کنند. ظهور این محیط تجاری نوین سازمانها را بر آن داشته است که عملکردی در حد و اندازههای کلاس جهانی داشته باشند و در این میان، رهبران تحولآفرین در سازمانها نقشی غیرقابل انکار را در توسعه اثربخشی و کارآمدی ایفا میکنند. ماهیت محیط رقابتی امروز، سازمانها را برای به خدمت گرفتن این دسته از رهبران سازمانی مصممتر ساخته است تا به واسطه به کارگرفتن این رهبران، سازمانها در مسیر تحقق شاخصهای دانشمحوری، کارآمدتر از گذشته عمل کنند.
-
صفحه 31
حرفه پیشبینی ابرروند در سالهای اخیر رشد قابل ملاحظهای داشته است. همانطور که به صورت ساعتی شاهد افزایش تغییرات تکنولوژیکی، اجتماعی و جغرافیای سیاسی در جهان هستیم، شرکتها و سرمایهگذاران نیاز فزایندهای به اطلاعات بهروز شده پیدا میکنند تا فرصتها، تهدیدات و اختلالات بالقوه منطقهای و جهانی را بهتر بشناسند. ضمنا به موازات اینکه دگرگونی بنیادین «کلان داده» ادامه مییابد، تامینکنندگان اطلاعات به تدریج روشهای پیچیدهای برای به دست آوردن، تحلیل و گزارش روندها ایجاد میکنند. با این حال، علیرغم همه این پیچیدگیهای فزاینده، امروزه به نظر میرسد کسبوکار جهانی به شیوههایی که کمتر توسط فناوریها، الگوهای کسبوکار، عوامل اقتصادی، امور سیاسی یا حتی رخدادهای طبیعی پیشبینی شده است مکررا دچار اختلال میشود. با توجه به این موضوع، ما در این مقاله نگاهی کوتاه بر «روندها در ابرروندها»ی کنونی خواهیم داشت. اکنون پیشبینیکنندگان نوعا چه ابرروندهایی را برجسته قلمداد میکنند؟ با در نظر گرفتن رویکردهای جدید و در حال توسعه در زمینه تامین اطلاعات، شرکتها چگونه میتوانند به بهترین وجه در جریان جدیدترین ابرروندهای مرتبط با کسبوکار خودشان قرار بگیرند؟
-
صفحه 37
پژوهشها نشان میدهد که هرچه افراد هیجانهای مثبت بیشتری را تجربه کنند، موفقتر خواهند بود. کارکنان مثبت تصمیمات بهتری میگیرند، خلاقتر هستند، بهرهوری بیشتری دارند، انعطافپذیرتر هستند و از مهارتهای میان فردی بهتری برخوردارند. ازاینرو، سازمانها میتوانند از طریق خلق محیطهای سازمانی مثبتگرا به خلق مزیت رقابتی مبادرت ورزند.
دلایل و مزایای مختلفی برای هیجانهای مثبت وجود دارد. در این مقاله، با استناد به پژوهشهای انجامشده در زمینه روانشناسی مثبتگرا به ارایه یک چارچوب برای افزایش مثبتگرایی در محیط کار پرداخته شده است. تجربههای لذتبخشی که افراد در طول روز به دست میآورند باعث افزایش شادکامی و رضایت آنها میشود. مثبتگرایی هم برای سودآوری سازمان و هم برای کارکنان خوب و مفید است. برای سازمانها مفید است، زیرا باعث افزایش انگیزش و عملکرد کارکنان میشود. کارکنان مثبتگرا تصمیمات بهتری میگیرند، خلاقتر هستند، بهرهوری بیشتری دارند، انعطافپذیرتر هستند و از مهارتهای میان فردی بهتری برخوردارند. مثبتگرایی برای کارکنان نیز مفید است، چراکه باعث تقویت بهروزی و موفقیت فردی آنها میشود. این قضیه به نوبه خود برای سازمانها نیز مفید خواهد بود، به این خاطر که کارکنان به خاطر تلاشی که سازمانهایشان برای بهبود بهروزی آنها انجام میدهند قدردان آنها خواهند بود، نتیجه این امر نیز افزایش تعهد وفاداری کارکنان خواهد بود. مثبتگرایی از نظر جسمی، ذهنی، اجتماعی و روانشناختی برای ما سودمند است و شواهد زیادی برای این موضوع دردست است. -
صفحه 42
نظریه ارزشیابی املاک در اواخر قرن نوزدهم میلادی شکل گرفت. آلفرد مارشال (1824-1924) نظریه نیوکلاسیک ترکیبی ارزش را مطرح نموده و بسیاری از مفاهیمی که امروزه در روشهای ارزشیابی املاک مورد استفاده قرار می گیرد را ابداع کرد. بخشی از این مفاهیم بر تخمین ارزش املاک با استفاده از روش تنزیل درآمدهای آتی املاک و با در نظر گرفتن اثر استهلاک بر بازدهی ساختمان و همچنین اثر کاربریهای مختلف بر ارزش آن، استوار بود. وی به دلیل ارایه سه رویکرد برای ارزشیابی املاک، جایگاهی خاصی را در توسعه این نظریه دارد: 1. مقایسه بازار، 2. هزینه جایگزینی، 3. تبدیل کردن درآمدهای آتی به سرمایه.
بعد از مارشال، افرادی چون ایروینگ فیشر، ریچارد تی الی، ارنست مکین لی فیشر، آرتور جی مرتزک، و فردریک باب کوک در زمینه تحول نظریههای مربوط به ارزشیابی املاک نقش بسزایی دارند. مرتزک به طور مشخص اقتصاد زمین را تعادلی میان هزینههای بلند مدت و ارزش فعلی درآمد آتی با فرض برقراری «رقابت کامل و تعادل اقتصادی» میداند و میگوید در چنین شرایطی است که نظریههای ارزشیابی کاربرد عملی خواهند داشت. در حال حاضر، روشهای متعددی برای برآورد ارزش زمین وجود دارد که اکثرا مبتنی بر سه روش فروشهای مقایسهای، تنزیل درآمدهای آتی و هزینه است که برای ارزشیابی املاک مورد استفاده قرار میگیرند. -
صفحه 48
یکی از بهترین و پایهایترین سیستمهایی که برای تمرین اجرای هماهنگ و نظاممند امور در سازمانها میتوان نام برد سیستم ساماندهی محیط کار (5S) است. این سیستم یک استاندارد انظباطی مشترک و فراگیر را در سازمان تصویر مینماید که با اجرای آن سازمان به دنبال دستیابی به محیط کاری ایمنتر، آراستهتر، فرایندهای با بهرهوری بیشتر، محصولات با کیفیت بالاتر، نرخ خرابی کمتر تجهیزات و ماشینآلات و... . به عبارت دیگر، از دیدگاه تولید ناب به دنبال حذف موداها (اتلافها) است. خاستگاه این سیستم در ابتدا ژاپن بوده است. 5S از سال 1985 به شکل (اصول) موجود آن مطرح و سازمان داده شد. اولین کتاب در مورد این سیستم در سال 1986 نوشته شد. اولین پروژه اجرایی آن در سال 1987 و در سنگاپور توسط کارشناسان ژاپنی اجرا شد. این سیستم بعد از جنگ جهانی دوم و از سیستم HOUSE KEEPING (خانهداری صنعتی) آمریکاییها الگوبرداری شده است. سیستم 5S در حال حاضر در بسیاری از شرکتهای موفق و به نام دنیا مانند شرکت خودروسازی تویوتا درحال اجرا و بهکارگیری است. با وجود اینکه بسیاری از سازمانها در ایران مدعی هستند که نظام ساماندهی محیط کار (5S) را پیادهسازی نمودهاند و از منافع بهره میگیرند، اما متاسفانه کمتر سازمانی موفق به نهادینهسازی این سیستم شده است. از اینرو، در این مقاله سعی شده است تا موانع و مشکلات کلان نهادینهسازی نظام ساماندهی محیط کسبوکار (5S) در سازمانهای ایرانی را مورد بررسی قرارداده و برخی راهکارهای موثر بر نهادینهسازی این سیستم را به اختصار بیان نماید. این مقاله ماحصل تجربیات نگارنده در شرکتهایی همچون شرکت گازهای صنعتی و طبی سانترال، شرکت سراب سنگ، پیوند صنعت و شرکت اورند پیشرو نگاشته شده است. -
صفحه 52
صندوقهای سرمایهگذاری بهعنوان یکنهاد مهم در بازارهای سرمایه جهت جذب پساندازهای کوچک و بزرگ بهسوی بازارهای سرمایه و تخصیص کارای سرمایهها، آنها را به موضوعی مهم و قابلتوجه در بازار سرمایه تبدیل نموده است؛ اما در خصوص رابطه بین ویژگیهای مدیران و بازدهی و خالص صدور و ابطال صندوقهای سرمایهگذاری پژوهشی انجام نپذیرفته است. بر این اساس جامعه آماری شامل 82 صندوق سرمایهگذاری با سرمایه متغیر (در سهام) که از سه ماه قبل از شروع سال 1394 و ماقبل از آن شروع به فعالیت نمودهاند را انتخاب و در مقطع سال 1394 مورد آزمون قرار دادهایم. بهمنظور بررسی تاثیر متغیرهای تحقیق بر بازدهی و خالص صدور و ابطال صندوقها، الگوی رگرسیون خطی چندمتغیره استفادهشده است. نتایج تحقیق نشان میدهد که ارتباط معناداری بین تحصیلات و سن مدیران با بازدهی صندوق وجود دارد، اما ارتباط معناداری بین سایر عوامل با بازدهی و خالص صدور و ابطال صندوقها وجود ندارد.
- گزارش
-
صفحه 59
سیزدهمین کنفرانس توسعه منابع انسانی، آبانماه سال جاری، توسط سازمان مدیریت صنعتی و با حمایت سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران و چند سازمان دیگر برگزار شد. این همایش، در حالی به سیزدهمین دوره خود رسیده است که به گواه صاحبنظران عرصه مدیریت منابع انسانی و شرکتکنندگان دورههای پیشین، نقش مهمی در ترویج بینش حرفهگرایی در عرصه منابع انسانی و همچنین انتقال آخرین دانش و دستاوردهای ملی و بینالمللی این حوزه در میان جامعه فعالان منابع انسانی داشته است. آنچه میخوانید گزیدهای از سخنرانیهای روز دوم است که در سالن همایشهای رازی تهران برگزار شد.
-
صفحه 64