فصلنامه فقه و تاریخ تمدن
سال سیزدهم شماره 51 (بهار 1396)

جریان دشمنی با علی بن ابی طالب با تلاش های همه جانبه حاکمان و راویان وابسته به بنی امیه به شهرهای مختلف از جمله اصفهان راه یافت؛ و با انتشار روایات جعلی جریان فکری «نواصب» عمق و شیوع بیشتری داشته است. نگارنده در این مقاله قصد دارد تا جلوه هایی از مکارم اخلاق و خلق وخوی علی (ع) را با توجه به کتاب «حلیه الاولیاء طبقات الاصفیاء» ابونعیم اصفهانی بررسی نماید. ارزشمندی فراوان کتاب مذکور به گونه ای است که سرمشق پدید آمدن کتاب های بسیار مهمی چون «تذکره الاولیاء» عطار نیشابوری و «نفحات الانس» عبدالرحمان جامی گردیده است. این کتاب همچنین در راه تکامل کتاب های صوفیانه (شرح حال اولیاء) که پیش از آن بوده است، گام های موثری برداشته است. بدین جهت نگارنده در بررسی این موضوع کتاب حافظ ابونعیم اصفهانی را انتخاب کرده است.

اصل اجرای مجازات توسط مقام قضایی در فقه و حقوق جزا از ارزشی والا برخوردار است و در بسیاری از اسناد بین المللی، قوانین اساسی و جزایی کشورها، برای ناقضان آن نیز مجازات تعیین شده است. این اصل به معنای لزوم دخالت مقام صلاحیت دار قضایی در حکم به مجازات و اجرای آن و ممنوعیت مداخله افراد خودسر و فاقد صلاحیت قانونی است و مایه ی برقراری نظم اجتماعی و جلوگیری از سوء استفاده افراد مغرض و رعایت حق متهمان نسبت به برخورداری از محاکمه ی عادلانه است، در فقه برای تایید و تاکید بر این اصل به اصولی چون عدم ولایت کسی بر دیگری و عدم صلاحیت در تصدی امور عمومی استناد شده است.
قانون گذار فرانسه در مقررات آیین دادرسی کیفری، به این اصل توجه کامل داشته است به گونه ای که نقش و مداخله ی قاضی را با نام "قاضی اجرای مجازات ها" به رسمیت شناخته و به منظور رسیدن به نتیجه ی بهتر از اجرای مجازات ها، اجرای بهتر عدالت و رفتار با هر محکوم، آن را وضع نموده است. هر چند در سیستم قضایی کشور ما چنین سمت و عنوانی با نام قاضی ویژه ی اجرای مجازات ها پیش بینی نشده است ولی دادیاران اجرای احکام به نمایندگی از دادستان ها، انجام وظیفه نموده و البته اختیارات آنها بسیار محدود می باشد.

هدف از این تحقیق پاسخگویی به یک پرسش اساسی است که در جوامع اسلامی و غیر اسلامی درباره احکام فرعی و فقه دین مطرح می باشد و آن پرسش این است که با توجه به تصریح قرآن کریم و سنت قطعی پیامبر (ص) و ائمه معصومین (ع) دین اسلام دین جامع و جاودانه است و چون مسلمانان بر این باورند که حلال محمد (ص) حلال است تا روز قیامت و حرام محمد (ص) حرام است تا روز قیامت و با اعتقاد به اینکه دین اسلام خاتم الادیان و پیامبر آن خاتم الانبیا است و لازمه جاودانگی شریعت آن است که شریعت اسلام در صحنه های مختلف فردی و اجتماعی حضور فعال داشته و باقی خواهد ماند و اینکه جاودانگی احکام چگونه می تواند پاسخگو در تحولات اجتماعی باشد و چگونه می تواند همسویی با تحولات احکام و دستورات دینی داشته باشد که از طرفی این دستورات جوابگوی تحولات موجود باشد و از طرف دیگر این همسویی تضاد و تناقضی با حلال و حرام شریعت نداشته باشد، ما می توانیم در تحولات اجتماعی با استفاده از ضوابط کلی به پاسخگویی بپردازیم مثل مراجعه به اطلاقات و توجه به تبدل موضوعات و تغییر احکام به خاطر تغییر ارزش ها و نیز نقش عرف در استنباط احکام شرعی و مانند اینها.

پژوهش حاضر با هدف بررسی روابط دوستی بین دانشجویان دختر و پسر دانشگاه آزاد اسلامی و با تاکید بر سه عامل اجتماعی موثر بر آن یعنی خانواده، مناسک مذهبی و رسانه ها صورت گرفته است. روش تحقیق حاضر پیمایشی و به لحاظ نوع و هدف، کاربردی بوده و جامعه آماری آن شامل دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی مشهد به تعداد 26986 نفر می باشند، که از این بین تعداد 387 نفر به صورت تصادفی و به عنوان جامعه نمونه انتخاب گردیدند. جهت گردآوری اطلاعات از مطالعات اسنادی و شیوه های میدانی استفاده شده است. پرسش نامه تحقیق، محقق ساخته بوده و بر مبنای داده های تولید شده در پیمایش و استناد به مبانی نظری طراحی گردید، سپس داده ها جمع آوری و به کمک نرم افزار spss، با استفاده از آمارهای توصیفی و استنباطی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. در نهایت فرضیات تحقیق مورد تایید واقع شد. به طور کلی یافته ها حاکی از آن بود که بین سه متغیر مستقل تحقیق با متغیر تابع، رابطه معناداری وجود دارد. به طور خلاصه می توان گفت ارتباط سالم با خانواده و دارا بودن گرایشات مذهبی، موجب کاهش ارتباط ناسالم در بین جوانان می شود.

مرگ عزیزان اتفاق ناگواری است و این گونه حوادث تاثیر شگرفی در روحیه و احساسات انسان ها دارد. مراسم عزاداری در طول تاریخ با توجه به خواستگاه تربیتی، قبیله ای و تنوع فرهنگ، ادیان و باورهای مذهبی اشکال و نمودهای متنوع به خود گرفته ولی حقیقت همه آنها یکی است. عزاداری با اهداف گوناگون از جمله بیان اندوه ناشی از یک حادثه ناگوار و ابراز همدردی و دعوت به صبر برای مصیب دیده وزنده نگه داشتن یاد وخاطره بزرگان و الگو قراردادن مسیرهای درست می باشد. ما در این مقاله، به روش کتابخانه ای واسنادی به دنبال این مطلب هستیم که با بررسی آیات قرآن کریم، سیره و دستورات نبی مکرم اسلام (ص) و احادیث وارده شده از خلفا و معصومین (ع) ثابت کنیم که برخلاف ادعای برخی از گروه ها مانند وهابیت، اصل عزاداری مورد تایید همه مذاهب اسلامی می باشد؛ و بازتاب این نوشتار که یک پژوهش کاربردی است، تحلیل این مساله است که فرق مختلف اسلامی از عزاداری به عنوان سنت یاد می کنند و تنها در بعضی ازمصادیق و روش های آن است که این گروه ها دارای اختلاف آرا می باشند. اصل عزاداری مشروع می باشد وآیات قرآن، سیره پیامبر و اهل بیت ایشان و همچنین اخبار، موید آن است. پیشنهاد کلیدی ما اینست که الگو عزاداری می تواند از ادیان و جوامع مختلف به عاریه گرفته شود، تا زمانی که بر اصل و محتوا لطمه نزند. حد عزاداری را عقل و شرع تعیین می کند و نباید شعور بر شور غلبه کند و اگر موجب وهن شود مردود است.

جهان اسلام در قرن هفتم به دلیل اختلافات داخلی و تهاجمات خارجی صلیبیان و مغولان، در حالی که سرزمین های زیادی از مناطق شرق اسلامی چون ایران، عراق، سوریه و نوار ساحلی دریای مدیترانه را از دست داده تا آنجا که دشمن به نزدیک دروازه های مصر رسیده بود، فاجعه آمیزترین دوران انحطاط خود را تجربه می کرد. در چنین اوضاع بحرانی که بلاد اسلامی، بدون حکومت مرکزی و وحدت ملی بودند، حکومتی به نام ممالیک بحری ترک نژاد بر ویرانه های دولت ایوبی در مصر تاسیس گردید که موازنه قدرت را به نفع مسلمانان تغییر داد و حاکمیت مقتدر اسلامی را تثبیت نمود؛ اما پرسش این است که چه عواملی در استقرار حاکمیت ممالیک بحری، نقش داشته اند؟
تحقیقات نشان می دهد، قطز با برخورداری از کفایت مدیریتی و تدبیر سیاسی و شهامت نظامی به اصلاح امور داخلی و توجیه قوای نظامی و بسیج امکانات پشتیبانی و طراحی عملیات برون مرزی پرداخت که با پایداری تحسین برانگیز در میدان جنگ، توانست شکست غیر منتظرانه ای را بر مغولان در نبرد عین جالوت وارد نماید و موجب حفظ مظاهر تمدنی مصر از هرگونه تعرض گردد. این اقدامات متهورانه، ضمن ایجاد روحیه شهامت و خودباوری در مسلمانان برای ادامه مقابله با مغولان و صلیبیان، زمینه ایجاد وحدت بین مصر و شام و انتقال کامل قدرت از ایوبیان به ممالیک و ایجاد امپراطوری واحد مملوکی با مرکزیت مصر به عنوان مرکز جهان اسلام را فراهم آورد.
اهمیت پژوهش مزبور در این است که بررسی عوامل موفقیت یک حاکم در مصر و شام می تواند الگوی مناسبی برای سران منطقه در مقابله با بحران های جاری ساخته دست تکفیری ها و سلفی ها باشد. قابل ذکر است این پژوهش به روش توصیفی تحلیلی با استفاده از منابع معتبر کتابخانه ای انجام گرفته است.