فهرست مطالب

ماهنامه اکتشاف و تولید نفت و گاز
پیاپی 159 (آبان 1397)

  • تاریخ انتشار: 1397/08/13
  • تعداد عناوین: 15
|
  • حجت ربیعی پورسلیمی* صفحه 2
  • محمود حاجیان* ، میراحمد حسینی صفحات 4-9
  • میثم خدایی*، احسان خدمتگزار صفحات 10-13

    عملکرد سیستم کنترل فوران‌گیر زیردریایی در واحد حفاری سکوهای نفتی از اهمیت ویژه‌ایی برخوردار است. دانستن مزایا، معایب و ویژگی‌ها و تجزیه و تحلیل نتایج بررسی هریک از انواع سیستم‌های کنترل فوران‌گیر زیردریایی به‌ویژه سیستم کنترل الکتروهیدرولیکی چندمنظوره و تمام الکتریکی با توجه اینکه در سیستم‌های زیردریایی‌ پیشرفته امروزی از این نوع سیستم‌های کنترل استفاده می‌شود، می‌تواند به بهره‌برداران در انتخاب و طراحی نوع سیستم کنترل کمک کند. در مجموعه‌ فورانگیر هریک از اجزای فورانگیر توسط حرکت پیستون به بالا و پایین، به صورت هیدرولیکی عمل می‌کند. بنابراین کنترل فورانگیر تابعی از هیدرولیک و هدایت سیال (روغن) می‌باشد. در عملیات‌های خشکی، سکوی جک آپ و پلتفورم، کنترل فورانگیر به طور مستقیم و با استفاده از منبع هیدرولیکی واقع در محلی ایمن و دور از  سر چاه نفت انجام می‌گیرد. کنترل مجموعه‌های بزرگتر و پیچیده فورانگیر در عملیات‌های زیردریایی به صورت کنترل از راه دور در بستر دریا انجام می‌پذیرد. در این مطالعه با توجه به کاربرد هریک از سیستم‌های کنترل الکتروهیدرولیکی چندمنظوره و تمام الکتریکی در مناطقی با فواصل مختلف و همچنین پیچیدگی، انعطاف‌پذیری عملیاتی و اهمیت بهبود زمان پاسخ، به بررسی سیستم‌های کنترل مذکور پرداخته شده و مزایا و معایب و ویژگی‌های آن‌ها مورد ارزیابی قرار گرفت.

    کلیدواژگان: سیستم کنترل الکتروهیدرولیکی، سیستم کنترل تمام الکتریکی، فورانگیر زیردریایی، زمان پاسخ، کنترل مرکزی
  • مجتبی کریمی* صفحات 14-16
  • رضا بندریان* صفحات 17-25

    تحلیل محیط کسب و کار جهانی صنعت نفت و تحولات آن نشان می‌دهد که صنعت نفت یک بخش ضروری از انرژی و اقتصاد دنیا باقی می‌ماند، اما در محیطی متفاوت و ویژگی‌های تغییریافته؛ یعنی صنعتی با فناوری‌ها، چالش‌ها، الزامات، فرصت‌ها و بازیگرانی متفاوت که در نتیجه نیازمند بازآفرینی مدل کسب و کار بازیگران فعلی در راستای تطابق با تغییرات شرایط محیطی است. این تغییرات نشان از آن دارد که شرکت‌های ملی نفت ناکارآمد که در دهه‌های گذشته به وفور شکل گرفته اند، قادر به ادامه حیات به شکل گذشته نخواهند بود. بنابراین دست‌اندرکاران شرکت‌های ملی نفت باید اصلاحات بنیادین از جمله بین‌المللی شدن را به منظور تطابق با شرایط محیطی جدید، به عنوان مهم‌ترین اولویت کاری خود قرار دهند تا بقای پایدار خود در عرصه جهانی صنعت نفت را تضمین نمایند.
    لازمه حرکت شرکت‌های ملی نفت به سمت بین‌المللی شدن در گرو دانش بنیان شدن و حصول به شایستگی‌های فناورانه در حوزه‌های راهبردی است. اما برای بین‌المللی شدن علاوه بر  آن باید قواعد کسب و کار از طریق فناوری در حوزه بالادستی صنعت نفت را نیز دانست و بکارگرفت.
    براین اساس به منظور بررسی نحوه و چگونگی بازآفرینی الگوی کسب و کار شرکت‌های ملی نفت در راستای الگوی کسب و کار بین‌المللی، در این مقاله با رویکردی توصیفی تحلیلی ضمن بررسی نقش فناوری در تحقق بین‌المللی شدن شرکت‌های ملی نفت، به تبیین فرایند گذار به مدل کسب و کار بین‌المللی در شرکت‌های ملی نفت دارای جهت‌گیری جهانی پرداخته شده و الزامات بین‌المللی شدن شرکت‌های ملی نفت منطقه خاورمیانه و ایران ارایه می‌شود.

    کلیدواژگان: بیت المللی شدن، شرکت های ملی نفت، الگوی کسب و کار بین المللی، فرایندگذار، حوزه بالا دستی صنعت نفت
  • نیما پازوکی*، مهسا خلقتی صفحات 26-30

    ارزیابی اقتصادی در حقیقت یکی از ابزارهای مورد استفاده در فرایند بودجه بندی سرمایه ای است]1.[هدف از این امر تخصیص بهینه منابع در شرایط محدودیت منابع مالی بوده و لذا در این حالت منابع مالی صرف فعالیت هایی می‌گردد که بیشترین بازده را برای یک بنگاه اقتصادی دارا هستند] 2[. در فاز اکتشاف یک ساختمان، بالاترین هزینه مربوط به عملیات حفاری آن ساختمان می باشد. در این مقاله با استفاده از شاخص ارزش پولی مورد انتظار (Expected Monetary Value)  روشی برای ارزیابی اقتصادی یک ساختمان اکتشافی پیش از انجام عملیات حفاری ارایه شده است. با توجه به عدم قطعیتهای موجود در محاسبات این شاخص، این روش به عنوان یکی از شاخص های تصمیم گیری کاربردی می باشد.

    کلیدواژگان: ارزیابی اقتصادی، بودجه بندی سرمایه ای، شاخص ارزش پولی مورد انتظار، ساختمان اکتشافی
  • محمد خانه باد، علیرضا پیریایی، رضا موسوی حرمی*، رعنا پرورش صفحات 31-34

    جهت بررسی تاثیر بالاآمدگی تمک  بر عملکرد فرایندهای دیاژنزی در سازندهای سروک  و ایلام در تاقدیس کورده سه برش در نزدیکی گنبد برداشت و مورد مطالعه قرار گرفته است. سازند سروک در این سه برش دارای ضخامت های 25 (دولومیت، نزدیک به گنبد)، 90 و 185 متر (سنگ آهک، دورتر از گنبد) است و سازند ایلام دارای ضخامتی برابر با 25(دولومیت، نزدیک به گنبد نمکی) و  20 متر در دو برش (سنگ آهک، دورتر از گنبد نمکی) است. فرایند های دیاژنزی تاثیر گذار بر این سازندها شامل میکریتی شدن، نیومورفیسم، انحلال، فشردگی، شکستگی، جانشینی (سیلیسی شدن، دولومیتی شدن، هماتیتی شدن و پیریتی شدن) و سیمانی شدن(سیمان هم بعد، دروزی، بلوکی، رو رشدی هم محور و حاشیه ای هم ضخامت) می باشد که فرایندهای میکریتی شدن، نیوموفیسم، انحلال، فشردگی، شکستگی و پر شدگی، سیمانی شدن، سیلیسی شدن و دولومیتی شدن با نزدیک شدن به سمت گنبد نمکی تحت تاثیرآن قرار گرفته اند و با تغییراتی مانند کاهش میکریتی شدن، نیوموفیسم و پیریتی شدن و افزایش فشردگی، شکستگی و پرشدگی، سیلیسی شدن، دولومیتی شدن، هماتیتی شدن و سیمانی شدن همراه است.

    کلیدواژگان: سازند سروک، سازند ایلام، گنبدنمکی، کورده، فارس
  • کیومرث طاهری*، عبدالحمید انصاری، فائزه کاوه صفحات 35-44

    تعیین پارامترهای پتروفیزیکی، لازمه مدل سازی سنگ مخزن هیدروکربوری است. خصوصیات پتروفیزیکی سنگ ها تا حد زیادی تحت تاثیر حضور کانی های رسی در محیط رسوب گذاری می باشد. در واقع تعیین دقیق کیفیت مخزنی و پارامترهای دیگر پتروفیزیکی مانند تخلخل، نوع و توزیع سیال مخزنی و لیتولوژی، عمدتا بر مبنای ارزیابی و تعیین حجم شیل است و چنانچه اثر حجم شیل در سازند مورد محاسبه و توجه قرار نگیرد اثر مشهودی بر نتایج محاسبه تخلخل و اشباع آب مخزن خواهد گذاشت. در این مطالعه با توجه به اهمیت حضور شیل در مخازن هیدروکربوری، میزان حجم شیل و تاثیر آن بر تعیین خواص پتروفیزیکی و خطای ناشی از نادیده گرفتن آن، بر روی یکی از چاه های میدان گازی مورد مطالعه در سازندهای A و B با استفاده از روش محاسبات احتمالی به ضخامت 375 متر، مورد بررسی قرار گرفت. نتایج حاصل از ارزیابی چاه مذکور، کاهش 1/0 درصدی تخلخل کل و افزایش 1 درصدی تخلخل موثر، کاهش 31 درصدی اشباع آب کل و 29 درصدی اشباع آب موثر، در حالت بدون در نظر گرفتن شیل را نشان می دهد، اختلاف در مقادیر اشباع آب محاسبه شده در دو روش آرچی و اندونزی و میانگین حجم شیل3/3 درصد بیانگر این است که با وجود حجم پایین شیل در سازندهای A و B، تاثیر آن بر پارامترهای پتروفیزیکی محسوس است و صرف نظر از حضور شیل در مقادیر بیشتر در سایر مخازن می تواند منجر به مقادیر بالای خطا در محاسبات و تعیین پارامترهای پتروفیزیکی شود.

    کلیدواژگان: نمودار چاه پیمایی، اثر شیل، تخلخل، اشباع شدگی، لیتولوژی
  • مجتبی تقی زاده مسن* صفحات 45-53

    صنعت حفاری نفت و گاز به عنوان یکی از کلیدی ترین و موثرترین صنایع، در حدود یکصد سال اخیر نقش ارزنده و مهمی در اقتصاد منطقه ای و جهانی داشته است. ماهیت پروژه های حفاری به گونه ای است که زمان نقش اساسی در تعیین سود یا زیان این پروژه ها داشته و هرگونه توقف در عملیات حفاری می تواند خسارات مالی بسیاری را در بر داشته باشد. از طرفی به طور معمول در پروژه های حفاری بین 35 تا 50 درصد مجموع هزینه های پروژه به خرید و تامین کالاهای حفاری تخصیص داده می شود. بنابراین مدیریت بهینه تدارکات و خرید کالاهای مورد نیاز پروژه و ایجاد یکپارچگی در فعالیت های آن و تامین متریال مورد نیاز در زمان مقرر یکی از اصلی ترین مواردی است که مدیران پروژه های حفاری باید همواره مدنظر قرار دهند. مدیریت خرید و تدارکات پروژه، تمامی امور مرتبط با خرید بهنگام کالا و خدمات مورد نیاز برای انجام تمامی فرایندها و عملکرد پروژه را شامل می شود. موفقیت در اجرای صحیح خرید و تدارکات در گرو مدیریت دقیق عوامل و متغیرهای مختلف از جمله مشخصات خرید، زمان خرید، مکان مورد استفاده و منابع خرید می باشد. برای اطمینان از موفقیت پروژه، داشتن یک استراتژی خرید یکپارچه لازم است. این استراتژی باید به کل سیستم هزینه ها و سیستم خرید تعمیم داده شود و به عبارتی کل چرخه حیات هزینه ها را در بر گیرد. وجود یک استراتژی خلاق در خرید و تدارکات صنعت نفت و گاز یک نیاز ضروری است. صنعت نفت و گاز به طور پیوسته و مداوم به دنبال یافتن روش هایی برای افزایش اثربخشی، کاهش هزینه ها و به حداقل رسانیدن ریسکها است. مدیریت متریال به عنوان یکی از فعالیتهای مورد نیاز جهت تضمین جریان صحیح و به موقع کالا و متریال به سایتها و مراکز عملیاتی اکتشافی، توسعه ای و تولیدی نفت و گاز مورد بحث قرار می گیرد. این فرایند از نوع فرایندهای انتها به انتها می باشد و شامل برنامه ریزی نیازمندی های متریال، صدور درخواست خرید، خرید و تدارک متریال مورد نیاز، جابجایی متریال تامین شده به انبارها و یاردها، ذخیره و انبارش متریال تهیه شده و در نهایت انتقال آن به دکل های حفاری و مراکز عملیاتی در مواقع مورد نیاز پروژه می باشد. در این مقاله سعی شده است به منظور بهینه سازی و افزایش اثر بخشی و کارایی خرید، فرایند منطقی تدارکات در صنعت حفاری با لحاظ تقدم و تاخر فعالیت ها و زیر فرایندها و مسیر صحیح حرکت فرایند معین گردد.

    کلیدواژگان: خرید و تدارکات، مدیریت و کنترل متریال، پروژه های حفاری
  • بنیامین دینداری*، بیژن هنرور صفحات 54-60

    با توجه به نیاز روز افزون به سوخت و انرژی و همچنین محدود بودن مخازن هیدروکربنی ،روی آوردن به مخازن نامتعارف از جمله مخازن نفت سنگین امری حیاتی و اجتناب ناپذیر می‌باشد. به‌دلیل بالا بودن بیش از حد گرانروی نفت مخازن نفت سنگین، استفاده از روش‌های ازدیاد برداشت حرارتی جهت تولید نفت ضروری است. در تحقیق پیش‌رو، به بررسی کارایی روش ازدیاد برداشت حرارتی ریزش ثقلی به کمک تزریق بخار بر روی یکی از مخازن کربناته نفت سنگین ایران پرداخته شده است. با توجه به اینکه میدان نفتی کوه‌موند یکی از معروف‌ترین و مورد‌توجه‌ترین میادین نفت سنگین ایران بوده و عملا اولین میدان نفت سنگین ایران می‌باشد که در سال‌های آتی تصمیم بر توسعه و تولید از آن گرفته شده، این مخزن هدف این مطالعه قرار گرفته است. با توجه به قابلیت شبیه‌سازی مناسب نرم‌افزار CMG در شبیه‌سازی فرآیند‌های حرارتی، از ماژول STARS جهت مطالعه استفاده شده است. در این راستا همچنین به بررسی اثر پارامترهای موثر بر این فرایند ازیاد برداشت پرداخته شده است. پارامترهای بررسی شده عبارتند از: فاصله چاه افقی تزریق بخار از چاه تولیدی زیرین، فاصله جفت چاه تزریق و تولید از پوش‌سنگ، اختلاف فشار میان چاه تزریق و تولید و تعداد جفت چاه‌های تزریق و تولید. جهت بررسی تاثیر این پارامترها میزان تولید تجمعی نفت و میزان برش آب در حالت‌های مختلف مورد مقایسه قرار گرفتند و با توجه به نتایج به ‌دست آمده، اثر هر پارامتر مورد بررسی قرار گرفت.

    کلیدواژگان: ازدیاد برداشت نفت، روش حرارتی، ریزش ثقلی به کمک بخار، نفت سنگین
  • عباس گزمه، کیوان طریقتی*، داوود ایرانشاهی صفحات 61-64

    تزریق فوم به جهت کاهش اشباع نفت به جامانده در مخازن نفتی؛ یکی از زمینه های ازدیاد برداشت شیمیایی می باشد. در این روش با استفاده از مواد فعال سطحی و سایر افزونه ها، کشش بین سطحی را پایین آورده و با غلبه بر نیروی های مویینه سعی در محرک کردن نفت به دام افتاده را دارند. علاوه بر این با تشکیل فوم باعث برقرارکردن نسبت تحرک پذیری و بهبود ضریب جاروب حجمی می شود. در تزریق فوم، یکی از پارامترهای موثر در افزایش بازیافت نفت پایداری فوم حاصل می باشد. بنابراین ایجاد پایدارترین فوم، یکی از اهداف پژوهش های حال حاضر بر روی این روش، در جهت گزینش نوع و غلظت بهینه مواد شیمیایی مورداستفاده می باشد. یکی از مواد مورداستفاده در تزریق مواد شیمیایی حلال کمکی می باشد که به جهت جلوگیری از ایجاد فاز ژل مانند و فاز مایع کریستالی و تسریع تعادل میکروامولسیونی از آن استفاده می شود. عموما الکل های با زنجیره ی کربنی بین 3 تا 5 کربن به عنوان حلال کمکی استفاده می شود که باعث ناپایداری فوم می شوند. در این مطالعه به جهت بررسی تاثیر نوع و غلظت حلال کمکی بر روی پایداری فوم و درنهایت میزان بازیافت نفت، در کنار 1-بوتانول از بوتریک‌اسید به‌عنوان یک حلال کمکی جایگزین استفاده شده است. با تغییر نوع حلال کمکی از الکل به اسید چرب پایداری فوم های حاصل بسیار بیش تر شد. حداکثر میزان بازیافت نفت در استفاده از حلال کمکی 1-بوتانول بدست آمد که برابر با 44% نفت درجا موجود در مغزه می باشد که با استفاده از روش سیلاب زنی با آب برداشت نشده بود و نشان از توانایی بالای این روش در ازدیاد برداشت نفت می باشد.

    کلیدواژگان: پارس جنوبی، گلیکول، تثبیت میعانات
  • سعید پرویزی قلعه، محمدصادق عظیمی فر *، سید هادی ریاضی صفحات 65-71

    لایه‌های نازک ماسه‌ای ما‌بین رس توانایی تولید هیدروکربن داشته و اگر این لایه‌ها به‌خوبی مطالعه و بررسی شوند، می‌توان از آنها هیدروکربن تولید کرد. غالبا این لایه‌ها به‌دلیل ضخامت کم لایه و رزولوشن کم ابزارهای رایج نمودارگیری ارزیابی پتروفیزیکی مخزن در روش‌های معمول ارزیابی، نادیده گرفته شده و تنها میانگین خواص این لایه‌ها محاسبه می‌شود که این امر باعث ایجاد خطا در پیش‌بینی ما از میزان نفت و گاز موجود در لایه‌ها می‌گردد. برای بررسی و آنالیز بهتر این لایه‌ها و بالا بردن تولید از مخزن روش‌های مختلفی وجود دارد. با استفاده از این روش‌ها، می‌توان توالی ماسه شیلی لایه‌ای را به‌خوبی شناسایی کرده و خواص پتروفیزیکی آنها را محاسبه نمود. در این مقاله نحوه محاسبه خواص پتروفیزیکی سازندهای ماسه‌ای شیلی نازک‌لایه (LSS) با استفاده از نمودار NMR مورد بررسی و مطالعه قرار گرفت. با استفاده از این روش می‌توان به‌طور دقیق خواص سازند‌های نازک لایه را محاسبه کرد.

    کلیدواژگان: توالی ماسه شیلی لایه ای، نمودار NMR، خواص پتروفیزیکی، نمودارهای رایج ارزیابی پتروفیزیکی مخزن
  • اصغر قربانیان، مجتبی رحیمی * صفحات 72-77

    با توجه به افزایش روزمره نیاز به سیالات هیدروکربوری و افزایش بهای آنها، امروزه افزایش مقرون به‌صرفه بازیافت مخازن نفت و گاز به یکی از موضوعات مورد توجه تبدیل شده است. از آن جا که مخازن ایران دارای پتانسیل زیادی در زمینه ازدیاد برداشت شیمیایی می‌باشند، انجام پژوهش‌های گسترده در زمینه افزایش برداشت توسط مواد شیمیایی در ایران ضروری است. یکی از روش‌های شیمیایی ازدیاد برداشت نفت، تزریق آلکالین-سورفکتانت به مخزن می‌باشد. اغلب فرآیند تزریق آب منجر به تولید کمی از مخازن می‌شود و در نتیجه‌ی این عمل، مقدار تولید آب در مقابل نفت به‌تدریج در مخزن بالا رفته و برداشت نفت از مخزن را غیر‌اقتصادی می‌کند. از آنجا که اکثر مطالعات انجام‌شده به بررسی تاثیر تزریق محلول بر بهبود بازده پرداخته است، در این پژوهش به بررسی تاثیر این مواد بر روی ترشوندگی و کشش بین سطحی می‌پردازیم. در این پژوهش ترشوندگی، کشش بین سطحی و بازده برداشت نفت در محیط متخلخل مغزه در فرآیند تزریق، با سه نوع سورفکتانت آنیونی (SDS)، کاتیونی (CTAB) و غیریونی (Triton x-100) به همراه آلکالین کربنات سدیم، بررسی شده است. نتایج حاصل‌شده حاکی از آن است که سورفکتانت کاتیونی تاثیر بیشتری بر تغییر ترشوندگی به آب‌دوستی دارد. همچنین کاهش کشش بین سطحی توسط سورفکتانت غیریونی از بقیه بیشتر است و میزان بازیافت نفت در حالت تزریق محلول آلکالین و سورفکتانت کاتیونی بیشتر می‌باشد.

    کلیدواژگان: ازدیاد برداشت نفت، برداشت شیمیایی نفت، تزریق آلکالین-سورفکتانت، ترشوندگی، کشش سطحی و بین سطحی
  • کیان حاجی رسولی، مریم رفعتی *، سیدعلی جوزی صفحات 78-84

    بیان مسئله:

    بسیاری از منابع انرژی های تجدید ناپذیر همچون نفت و گاز در قسمتهای فراساحلی قرار گرفته اند. با توجه به اینکه کار در صنایع فراساحلی به سبب محیط خشن و نامساعد آب و هوایی از مخاطرات بسیاری برخوردار است، لذا بایستی قبل از شروع انجام یک پروژه، مخاطرات ناشی از ساخت و ساز و استقرار سازه های دریایی مورد بررسی قرار گرفته و تمهیدات لازم و کافی به منظور جلوگیری از بالفعل شدن این مخاطرات، چاره اندیشی شود.

    روش تحقیق:

    در این تحقیق سعی گردیده با تلفیق سه تکنیک شناسایی مخاطرات به روش هزید، تکنیک طوفان ذهنی و دلفی، مدلی مفهومی برای مطالعه طراحی شده و با بکارگیری این مدل، مخاطرات ناشی از ساخت، انتقال، راه اندازی و تولید در تاسیسات نفت و گاز در آبهای کم عمق شناسایی و پس از شناسایی این مخاطرات، نسبت به دسته بندی و اتخاذ تصمیمات مدیریتی به منظور حذف و یا کاهش احتمال بالفعل شدن آنها اقدام نمود.

    نتایج

     در ابتدا 36 فعالیت شناسایی شده که از این فعالیتها 281 مخاطره بدست آمد. در مجموع 319 ریسک در این فعالیتها شناسایی شده که 152 عدد ریسک معادل 47% کل ریسکها، در محدوده ریسک زیاد، 152 عدد ریسک معادل 48% کل ریسکها، در محدوده ریسک متوسط و 15 عدد ریسک معادل 5% کل ریسکها، در محدوده ریسک پایین قرار داشتند. پس از قرارگیری لایه های حفاظتی و اقداماتی کنترلی، تعداد 2 عدد ریسک معادل 1% کل ریسکها، در محدوده ریسک زیاد، 109 عدد ریسک معادل 34% کل ریسکها، در محدوده ریسک متوسط و 208 عدد ریسک معادل 65% کل ریسکها در محدوده ریسک پایین قرار گرفتند.

    کلیدواژگان: شناسایی مخاطرات، سازه های فراساحلی، آب های کم عمق، تکنیک هزید