مجله راهور
پیاپی 27 (زمستان 1397)

پژوهش با هدف گشودگی و وسعت بخشی به دیدگاه ها در خصوص آینده های محتمل پیش روی قانون مداری و رعایت قانون رانندگان در شهر سنندج که مسئله کانونی پژوهش بود، دنبال شد؛ لذا شناسایی آینده های محتمل یا همان سناریو و نهایتا تبیین آینده مطلوب این سوال کانونی از اهداف پژوهش است. پژوهش برحسب هدف، کاربردی و برحسب روش، توصیفی و از شاخه های اکتشافی و پیمایشی است؛ از لحاظ زمان جمع آوری داده های موردنیاز، از نوع دوره ای یا چندمقطعی است. همچنین این پژوهش بر اساس روش های آینده پژوهانه از روش های پایش محیطی، روش دلفی، روش تحلیل تاثیرات متقابل و نهایتا از روش سناریونویسی بهره گرفته است. بر اساس تحلیل داده های به دست آمده، 39 عامل اثرگذار شناسایی شد که بعد از انجام تحلیل ماتریس تاثیر، عدم قطعیت نهایتا در حدود 11 عامل در وضعیت اثرگذار بالا اما پیش بینی ناپذیر قرار گرفتند که بعد از ترکیب و ریخت شناسی این عوامل درنهایت دو عدم قطعیت کلیدی مشخص و بر اساس آن چهار سناریو یا آینده محتمل تبیین گردید. پیشنهادها: پیشنهاد هایی در باب تحقق سناریو یا آینده مطلوب و عدم تحقق سناریو یا آینده نامطلوب به ذی نفعان بالاخص راهنمایی و رانندگی شهر سنندج ارائه گردید.

پژوهش حاضر به منظور شناسایی عوامل اجتماعی و فرهنگی موثر بر حوادث رانندگی در میان شهروندان شهر تهران موردمطالعه قرار گرفته است؛ بنابراین پژوهش حاضر به دنبال پاسخ گویی به این سوال برآمده که مهم ترین عامل اجتماعی و فرهنگی موثر بر حوادث رانندگی کدام است؟ در ارتباط با موضوع پژوهش و چهارچوب نظری عوامل اجتماعی و فرهنگی موثر بر حوادث رانندگی، متناسب با دیدگاه های تلفیقی کاکرهام و پیر بودریو در حوزه جامعه شناسی فرهنگی به مطالعه مهم ترین عامل فرهنگی یعنی سبک زندگی و مهم ترین عامل اجتماعی یعنی پایگاه اجتماعی بر حوادث رانندگی در مدل نظری موردمطالعه قرار گرفته است. هدف اصلی پژوهش، شناسایی اثر پایگاه اقتصادی – اجتماعی و سبک زندگی بر حوادث رانندگی می باشد. روش انجام پژوهش، توصیفی و از نوع پیمایشی بوده که با استفاده از روش توصیفی و تبیینی به تجزیه وتحلیل داده ها می پردازد. مقدار آلفای کرونباخ برای متغیرهای پژوهش یعنی پایگاه اجتماعی، سبک زندگی و مولفه های سبک زندگی بالای 70 درصد بوده است که بیانگر اعتبار و روایی بسیار مناسب برای متغیرهای مفهومی پژوهش است. نتایج آزمون دوجمله ای در ارتباط با اثر پایگاه اقتصادی – اجتماعی افراد بر حوادث رانندگی نشان می دهد که سطح معنی داری و خطای زیر 1 درصد و سطح اطمینان 99 درصد بیانگر تاثیر پایگاه اقتصادی – اجتماعی افراد بر حوادث رانندگی است. همچنین نتایج آزمون دوجمله ای در ارتباط با اثر سبک زندگی بر حوادث رانندگی نشان می دهد که سطح معنی داری بالای 5 درصد بیانگر عدم تاثیر سبک زندگی بر حوادث رانندگی است؛ بنابراین نتایج کلی پژوهش نشان می دهد که عوامل اجتماعی و فرهنگی بر حوادث رانندگی اثر معناداری دارد.

در کشور ایران، حدود یک چهارم تصادفات جاده ای را موتورسواران تشکیل می دهند که در مقابل سایر وسایل نقلیه، درصد قابل توجهی را به خود اختصاص داده است؛ که از این میزان در حدود 80 درصد از راکبان موتورسیکلت، ضربه به سر گزارش شده است. در این پژوهش با تمرکز روی موتورسواران به منظور تعیین و تحلیل مولفه های موثر در میزان استفاده از کلاه ایمنی در بین موتورسوران شهر گرگان انجام شده است. در این مطالعه از ابزار جمع آوری داده ها به صورت پرسشنامه ای که در دو بخش تنظیم گردیده بود، استفاده گردید. بخش اول شامل مشخصات دموگرافیک شرکت کنندگان و بخش دوم شامل 25 سوال مولفه های موثر در استفاده از کلاه ایمنی از 393 نفر موتورسوار در شهر گرگان نظرسنجی صورت گرفت. تحلیل داده ها با نرم افزارSPSS نسخه 22 انجام و از آزمون های ضریب همبستگی پیرسن و رگرسیون سلسله مراتبی استفاده گردید. نتایج این پژوهش نشان می دهد هنگامی که موتورسواران از معابری که با آن آشنایی ندارند و در زمانی که با سرعت بالا حرکت می کنند، میل پوشیدن کلاه ایمنی بیشتری دارند و همچنین شرایط آب وهوایی گرم و شرجی بودن، میزان استفاده از کلاه ایمنی را در بین موتورسواران کاهش می دهد. طبق مطالعه انجام شده، شدت اجرای قانون استفاده از کلاه ایمنی برای راکبان موتورسیکلت و همچنین طراحی و ساخت کلاه ایمنی باکیفیت که به بهانه جویی افراد در شرایط مختلف منجر نگردد، می تواند میزان استفاده از کلاه ایمنی را در بین راکبان موتورسیکلت افزایش دهد.

آمار تردد وسایل نقلیه از اساسی ترین و مهم ترین آمارهای موردنیاز در مدیریت حمل ونقل است. امروزه تردد شمارها به عنوان یکی از روش های نوین اخذ اطلاعات برخط لحظه ای در مدیریت ترافیک مطرح است. باوجود اهمیت نصب و استقرار چنین تجهیزاتی، مهم ترین مسئله و دغدغه، تعیین مکان بهینه نصب آنها است تا بتوان به آمار قابلاستنادی به منظور مدیریت راه ها دست یافت؛ بنابراین هدف اصلی این پژوهش، ارائه مدلی برای مکان یابی ترددشمار درراه های برون‏شهری به منظور استخراج مقدار بهینه AADT خواهد بود. پس از جمع آوری میدانی (محور بندرعباس - میناب) داده های ترافیکی نمونه موردی و تجزیه وتحلیل آماری آن ها، مسئله به کمک توابع جبری ریاضی مدل‏سازی شده است. در مدل ارائه شده در این پژوهش، محدودیت هایی از قبیل محدودیت های هندسی، فیزیکی و بودجه بر تابع هدف مسئله اعمال شده است که در سه حالت مجزا دستیابی به مناسب ترین پوشش مسیر در کنار کمترین خطای AADT مدنظر قرار گرفته است. با استخراج آمار ترددشمار مستقر در محور و مشاهده روند تغییرات ترافیک در سال 1395 مشخص شد که ترافیک در ماه های اردیبهشت به میانگین تردد سالیانه محور نزدیک تر است. همچنین روزهای یکشنبه، دوشنبه و سه شنبه و ساعات 09:00 تا 11:00 و 14:00 تا 19:00، مناسب ترین گزینه ها برای برداشت و ثبت ترافیک هستند. با استفاده از داده های ترافیکی حاصل از یک محل شمارش دائمی، ضرایب تغییرات ساعتی، روزانه و ماهانه ترافیک برای هرکدام از نقاط کنترل تعیین شد؛ سپس مقدار متناظر ترافیک ساعتی، روزانه و ماهانه محاسبه شد. با اطلاعات به دست آمده، AADT تخمین زده شد و بعد از تخمین AADT برای هرکدام از نقاط کنترل ترافیک، AADT محور مشخص شد. درنهایت مناسب ترین تابع برای مکان یابی ترددشمارها با توجه به سه محدودیت، هندسی، فیزیکی و بودجه در دسترس تعیین شد. با توجه به مدل ریاضی میتوان نتیجه گرفت که افزایش تعداد شمارنده های ترافیکی لزوما افزایش دقت تخمین AADT را بههمراه نخواهد داشت. تحلیل حساسیت نشان داد که با تخصیص 2 هزار میلیون ریال هزینه برای یک بازه زمانی 5 ساله، مناسب ترین پوشش مسیر در کنار کمترین خطای AADT حاصل خواهد شد.

موتورسیکلت سواران از گروه های آسیب پذیر حوادث رانندگی محسوب می شوند. مطالعات فراوانی در زمینه حوادث رانندگی این گروه انجام شده که در اکثر آن ها، تحلیل آماری توصیفی از شدت حوادث و تکرار حوادث ارائه شده است. از طرفی، محدوده های کارگاهی تعمیر و نگهداری روسازی معمولا در هنگام بهره برداری از مسیرها برنامه ریزی می شود. کمک به نحوه مدیریت و صدور مجوزهای تعمیر روسازی در معابر شهری و شناسایی نقاط پرخطر و حساس برای مدیریت بهتر این گونه مناطق از اهداف این پژوهش است. روش پژوهش به کاررفته در این مقاله، پیمایشی به همراه مدل سازی آماری است. جامعه آماری آن نیز موتورسیکلت سوارانی است که در معابر شهری یزد در محدوده کارگاهی حرکت می کنند؛ در این معابر، تعمیر و لکه گیری یا روکش روسازی در حال انجام است که مجموعا 70 موتورسیکلت به صورت تصادفی انتخاب شدند. برای گردآوری داده ها از روش بازدید میدانی و تهیه فیلم استفاده شده که به کمک نرم افزارهای آماری داده های تکمیل شده موردتحلیل آماری قرار گرفتند؛ آزمون طبیعی بودن داده ها، توزیع داده ها را طبیعی تشخیص داد. یافته های پژوهش نشان می دهد که متغیرهای طول و مساحت محدوده کارگاهی بر نوع تصمیم موتورسیکلت سواران نسبت به ورود به آن ها تاثیرگذار است. گروه بندی داده ها در این پژوهش نشان داد تقسیم بندی تصمیم موتورسیکلت سواران در ورود یا عدم ورد به محوطه تعمیر و نگهداری روسازی از دیدگاه آماری به طور معنی داری امکان پذیر است و به مساحت محدوده کارگاهی و طول آن بستگی دارد. نتایج و پیشنهاد ها: بنا به یافته های این پژوهش، رفتار خطرناک راکبین موتورسیکلت در ورود به محدوده کارگاهی یا تغییر مسیر آن ها به ابعاد هندسی کارگاه مرمت روسازی بستگی دارد. مساحت کارگاه تعمیر روسازی 65 درصد در امکان جابه جایی عرضی موتورسیکلت سواران تاثیر دارد و طول محدوده کارگاهی ورود به محدوده کارگاهی 60 درصد تاثیرگذار است. بنابراین نتایج توجه به تدوین و اجرای صحیح دستورالعمل های ایمن سازی محدوده کارگاهی در معابر شهری، از ضروریات علمی و اجرایی است. با انتخاب صحیح طول و سطح کارگاه های مرمت روسازی در خیابان ها و معابر شهری، بخشی از رفتار خطرآفرین موتورسیکلت سواران قابل اصلاح است.

عوامل بروز تصادفات به سه دسته عوامل انسانی، محیطی و وسیله نقلیه تقسیم می شوند. عامل اصلی بروز تصادفات، عامل انسانی است. با توجه به اهمیت عوامل انسانی، هدف از پژوهش حاضر، پیش بینی رفتارهای پرخطر رانندگی بر اساس ادراک خطر رانندگی و باورهای غیرمنطقی رانندگان بود. جامعه آماری شامل کلیه رانندگان وسایل نقلیه عمومی درون شهری و برون شهری شهر بوکان در سال 1397 بود. نمونه آماری پژوهش شامل 303 نفر از رانندگان وسایل نقلیه عمومی بود که به صورت تصادفی طبقه ای متناسب انتخاب شدند. روش انجام پژوهش نیز همبستگی بود. برای اندازه گیری متغیرها از پرسشنامه رفتار رانندگی منچستر برای رفتارهای پرخطر رانندگی و پرسشنامه درک خطر آلبرگ و راندمو برای درک خطر رانندگی و پرسشنامه باور غیرمنطقی جونز (خلاصه شده) برای باورهای غیر منطقی استفاده شد. داده ها با استفاده از روش رگرسیون خطی چندمتغیره تحلیل شد. نتایج رگرسیون نشان داد که ادراک خطر رانندگی و باورهای غیرمنطقی می توانند رفتار پرخطر رانندگی را پیش بینی کنند.

قانون گریزی از قوانین راهنمایی و رانندگی و پیامدهای ناشی از آن مانند کشته ها و مجروحان، بر اساس آمارهای مراکز انتظامی و پزشکی، در کشور ایران یک مسئله اجتماعی است که تمام سطوح جامعه در ابعاد فردی، خانوادگی و ملی را درگیر کرده و هرساله آثار زیان بار اقتصادی و اجتماعی وسیعی را به دنبال دارد. هدف مقاله حاضر، مطالعه جامعه شناختی عوامل موثر بر گریز از قوانین راهنمایی و رانندگی است. پژوهش حاضر، یک مطالعه توصیفی - تبیینی و با روش غالب کمی - پیمایشی است. جامعه آماری از بین شهروندان ساکن بالای 18 سال انتخاب و حجم نمونه آماری با سطح اطمینان 96 درصد و خطای 4 درصد برابر با 613 نفر محاسبه و نمونه آماری هر شهرستان با لحاظ کردن نمونه متناسب با حجم جمعیت هرکدام از شهرها برآورد شد. نتایج نشان می دهد که تمام متغیرهای واردشده در معادله، اثر مستقیم بر گریز از قوانین و مقررات رانندگی داشته که به ترتیب میزان اثر آن ها عبارتند از: آگاهی قانونی (139/0)، پیوند اجتماعی (134/0-)، احساس آنومی (112/0) و عدالت رویه ای (086/0). متغیرهای آگاهی از قوانین، عدالت رویه ای و پیوند اجتماعی با قانون گریزی رابطه منفی دارند و متغیر احساس آنومی با آن رابطه مثبت را نشان می دهد. همچنین با استفاده از معادله رگرسیونی مشخص شد که اجرای عدالت رویه ای و به طورکلی برخورد و چگونگی تعامل ماموران پلیس (برخورد احترام آمیز و همراه با بی طرفی) در مقایسه با احساس آنومی، آگاهی قانونی و پیوند اجتماعی، سهم بیشتری در رفتار قانون گریزانه آنان دارد. با عنایت به نتایج حاصل از پژوهش پیشنهاد می شود که با استفاده از رسانه های جمعی، تابلوها، فیلم ها، برگزاری کلاس های آموزشی قبل و بعد اخذ گواهینامه، پرداختن به آموزش گروه های سنی پایین از طریق مدارس و استفاده هرچه بیشتر از فضای مجازی به سطح آگاهی و دانش شهروندان درمورد آگاهی از قوانین راهنمایی و رانندگی اهتمام ورزیده شود. همچنین با توجه به نقش و سهم بیشتر اجرای عدالت رویه ای، به آموزش هرچه بیشتر و کاربردی ماموران پلیس در ارتباط برخورد احترام آمیز و توام با بی طرفی با متخلفان پرداخته شود.

آلودگی فلزات سنگین توسط فعالیت های صنعتی و توسعه تکنولوژیکی به علت سمیت این آلاینده ها، غیرقابل تجزیه بیولوژیکی بودن آنها و تجمع زیستی تهدیدهای جدی برای محیط زیست و بهداشت عمومی ایجاد نموده است . در این پژوهش میزان غلظت چهار فلز سنگین سرب، کادمیوم، نیکل و روی در بافت مو دو گروه آزمایشی شامل پلیس راهنمایی و رانندگی و تاکسی داران و گروه شاهد شامل کارکنان اداری و معلمین در شهر سنندج بررسی شد. در مجموع تعداد 120 نمونه بافت مو از افسران راهنمایی و رانندگی اداری (30 نمونه) و غیر اداری (30 نمونه) از تاکسی داران (30 نمونه) و معلمین (30 نمونه) گرفته شد. میزان غلظت فلزات سنگین در این نمونه ها با استفاده از روش های توصیه شده در استاندارد متد (A 3051) و با استفاده از دستگاه جذب اتمی مدل (Biotec, Phoenix986) به روش کوره گرافیتی و روش شعله اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که معلمین نسبت به سایر گروهای مورد مطالعه دارای کم ترین میزان غلظت فلزات سنگین در بافت مو هستند و افسران راهنمایی و رانندگی که در سطح شهر مشغول به خدمت هستند دارای بیش ترین میزان غلظت فلزات سنگین در بافت مو می باشند. برپایه نتایج مقایسه بین غلظت فلزات در بافت مو پلیس راهنمایی و رانندگی و کادر اداری، برای فلز سرب و روی تفاوت معنی دار وجود داشت (05/0>p). به طوری که غلظت فلز سرب و روی در بافت مو پلیس راهنمایی و رانندگی داخل شهر بیش از کادر اداری مشاهده گردید. همچنین بین تاکسی داران و معلمین برای کلیه فلزات تفاوت معنی دار مشاهده شد (05/0>p). به طوری که غلظت فلزات در بافت موی تاکسی داران بیش از بافت مو معلمین مشاهده گردید. در مجموع با توجه به استاندارد های سازمان بهداشت جهانی به جز فلز سنگین سرب در حال حاضر هیچ نگرانی پلیس راهنمایی و رانندگی شهرستان سنندج را تهدید نمی کند.