نشریه مطالعات حفاظت و امنیت انتظامی
سال دهم شماره 1 (پیاپی 34، بهار 1394)

یکی از مهم ترین موضوع ها در سازمان های اطلاعاتی و حفاظتی، تحلیل علمی پدیده های امنیتی است. پیچیدگی ماموریت ها، شرح وظایف و حساسیت های شغلی در این قبیل سازمان ها، باعث می شود تا کارکنان و مدیران همواره از متدولوژی علمی و مناسب برای نیل به هدف های سازمانی بهره جسته و در تجزیه و تحلیل صحیح و دقیق پدیده های امنیتی، اهتمام کافی و وافی داشته باشند. بدیهی است که یافته های تحلیلگران سازمان، در اختیار مسئولان عالی قرار گرفته و در اغلب مواقع، مبنای تصمیم های مهم و اساسی است. با این توصیف، اگر انبوهی از اخبار و داده ها را در اختیار داشته باشیم، اما نتوانیم آن ها را کنار هم گذارده، داده های زاید را حذف و اخبار و داده های با ارزش را پردازش و به طور کلی تحلیل علمی نماییم، تمام تلاش سازمان بی فایده خواهد بود. در سازمان های اطلاعاتی و حفاظتی موفق، همواره تحلیلگران حرفه ای، با ذوق، استعداد و توان تشخیص خود، مسائلی را درک می کنند که دیگران از درک آن عاجزند. یکی از بهترین تکنیک های موجود، استفاده از تکنیک تحلیل گفتمان می باشد. در تحلیل گفتمان مجموعه شرایط اجتماعی، زمینه وقوع متن یا نوشتار، گفتار، ارتباط های غیرکلامی و رابطه ساختار و واژه ها در گزاره ای کلی نگریسته می شود و واژه ها هر کدام به تنهایی مفهوم خاص خود را دارا هستند؛ اما در شرایط وقوع و در اذهان گوناگون، معانی متفاوتی دارند. در این پژوهش، روش تحقیق از لحاظ هدف «کاربردی» و از نظر روش «توصیفی تحلیلی» و با بهره گیری از منابع اسنادی و کتابخانه ای بوده است. نتایج این پژوهش حاکی است که تحلیل گفتمان با استفاده از سه مرحله، به تحلیل دقیق و موشکافانه ای دست می یابد که می تواند به تحلیلگران سازمان های اطلاعاتی و حفاظتی، به صورت جامع یاری رساند. در مرحله نخست یعنی توصیف متن، تحلیلگر به آشکارسازی گزاره ها و مواضع ایدئولوژیک متن دست خواهد یافت و در مرحله دوم یعنی تفسیر، تعامل بین متن و بافت را درخواهد یافت و در مرحله سوم یعنی تبیین، به تاثیر دو سویه ساختارها بر گفتمان و گفتمان بر ساختارها آگاهی خواهد یافت. به طور کلی با طی کردن این سه مرحله، می توان از تکنیک تحلیل گفتمان استفاده بهینه داشت و در تحلیل پدیده های امنیتی از آن استفاده کرد.

«قدرت نرم» از طریق تولید و توزیع آموزه ها و ارزش های خاص و جذاب، بنیان های ارزشی و ارکان حمایتی کشور متخاصم را هدف قرار داده و آن را در راستای وضعیت مطلوب خویش تغییر می دهد. این گونه تغییرها معمولا از زیرساخت ها و شبکه های تولید و توزیع اندیشه ها و هنجارها، خصوصا حوزه های آموزشی، فرهنگی و رسانه ای آغاز می شود؛ یعنی عرصه هایی که معمولا خارج از افق دید، نظارت و راهبرد سرویس های اطلاعاتی سنتی قرار دارد. در قدرت نرم، برخلاف قدرت سخت، مخاطب نه از روی اجبار و اکراه، بلکه با رضایتمندی تن به قدرت جدید می دهد و خواسته های قدرتمند را اجابت و اجرا می کند. به تعبیر دیگر، قدرت نرم به جای تحمیل و ناگزیر کردن مخاطبان، آن ها را متقاعد و هم سو می سازد و در هر نوع مانع یا انگیزه مقاومت ملی، اخلاقی، حیثیتی، هویتی و دینی را از ذهن مخاطب باز می ستاند. در این راستا، فضای مجازی به عنوان یکی از جدیدترین محورهای فعالیت بشری ظهور یافته و با سرعتی غیرقابل باور، درحال نفوذ پذیری و درهم ریختن تمام مرزها در کلیه جوامع و نهادها می باشد. روند کنونی نشانگر این است که این عامل، قابلیت و ظرفیت ارتقای سطح اثربخشی خود بر سایر عوامل را دارا بوده و در آینده بر اهمیت آن، بیش از پیش افزوده خواهد شد. با توجه به این مسئله، در این پژوهش به تفصیل به تبیین جایگاه و نقش فضای مجازی در قدرت نرم پرداخته شد و نتایج حاصل از این پژوهش، موید این است که در صورت انجام پاره ای از اقدام ها، می توان تا حدودی آسیب پذیری ناشی از حملات مجازی کشورهای متخاصم را کاهش داد.

انتخاب بهینه مدیران با رعایت اصول مدیریت و فرماندهی، مبتنی بر معیارها و روش های علمی نقش بسزایی در پیشبرد هدف های سازمانی ایفا می نماید. سازمان های مدرن امروزی، به خصوص سازمان های اطلاعاتی، در انتخاب مدیران خود مسئله شایسته گزینی را به عنوان یک دغدغه مورد توجه قرار داده اند و برای شناسایی ظرفیت های مدیریتی و سنجش نیروهای متخصص خود، نیازمند روشی هستند تا بتواند تمامی سنجه های کمی و کیفی مورد نیاز در انتخاب مدیر را باتوجه به اهمیت (وزن) هریک از آن ها مورد استفاده قرار دهد. در فرایند تحلیل سلسله مراتبی، یک ساختار سلسله مراتبی از موضوع یا مسئله مورد بررسی، هدف (انتخاب بهترین مدیر)، معیارها (برنامه ریزی، رهبری، سازماندهی و نظارت و کنترل)، گزینه های رقیب (مدیر گزینه الف، مدیر گزینه ب، مدیر گزینه ج) و ارتباط بین آن ها نشان داده شده است. در مراحل بعدی، محاسبه وزن یا ضریب اهمیت معیارها، گزینه های رقیب، امتیاز نهایی گزینه ها و بررسی ناسازگاری قضاوت ها صورت گرفته است. در این پژوهش از روش تحلیلی - توصیفی (تکنیک فرایند تحلیل سلسله مراتبی) برمبنای مقایسات زوجی ریاضی برای حل مسائل تصمیم گیری پیچیده چند معیاره، در انتخاب مدیران استفاده شده؛ که انتخاب براساس این معیارها و تصمیم های خبره و سنجش پذیر نمودن آن ها در انتخاب بهترین تصمیم، باتوجه به گزاره های تحقیق امکان پذیر می شود. براساس یافته های این پژوهش، فرایند تحلیل سلسله مراتبی یک روش ریاضی و یک شیوه جبری تصمیم گیری با بهره گیری از مقیاس نسبی است که با ضوابط و معیارهای چندگانه و ساختارهای چندسطحی اولویت دار برای رتبه بندی یا تعیین اهمیت گزینه های مختلف رقیب باتوجه به معیارها، به منظور تحقق مدیریت برمبنای شایستگی، سنجش و اندازه گیری عملکرد کیفی افراد با مقیاس های درجه بندی شده (جدول 9 کمیتی) در سازمان های اطلاعاتی می تواند مورد بهره برداری قرار گیرد و با ارزیابی قضاوت ها در سنجش معیارهای انتخابی و محاسبه ضریب ناسازگاری (I. R) به ارزیابی منطقی تصمیم بپردازد

هدف این تحقیق، بررسی شیوه های اصلاح الگوی آموزش های حفاظتی دانشجویان دانشگاه علوم انتظامی در سال1393 می باشد. این تحقیق ازنظر روش، پیمایشی - اسنادی می باشد. جامعه آماری تحقیق شامل کارشناسان آموزش حفاظتی و اساتید حفاظت اطلاعات ناجا بوده که براساس فرمول کوکران، نمونه ای به حجم 60 نفر انتخاب و سپس اطلاعات ازطریق پرسشنامه محقق ساخته جمع آوری و داده ها با استفاده از آمار توصیفی و استنباطی (با آزمون خی دو) مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته های تحقیق حاکی از آن است که برای اصلاح الگوهای آموزش های حفاظتی، باید الگوهای موجود در زمینه نیازسنجی، برنامه ریزی، اجرا و ارزشیابی مورد بازبینی و ارتقای کیفیت قرار گیرند. آینده پژوهی در بررسی تهدیدها و آسیب پذیرهای ناجا و کارکنان، شناسایی تهدیدها و آسیب های خاص منطقه ای، ارتقای دانش تخصصی مدرسان و اساتید، لزوم طراحی مطلوب ترین شیوه آموزش های حفاظتی برای دانشگاه علوم انتظامی، و بررسی میزان نیل به هدف های نگرشی، دانشی و رفتاری از مهم ترین شیوه های پیشنهاد شده در این تحقیق می باشد.

«تهدید» به عنوان یک مولفه، همراه همیشگی انسان در طول تاریخ بوده که از یک سو؛ ضرورت معنا و مفهوم امنیت را متجلی نموده و از سوی دیگر؛ ضرورت ایجاد و حفظ آمادگی برای دفاع و مقابله با آن را یادآوری نموده است. اکثر تحلیلگران سیاسی بر این باورند که تهدیدهای نرم، یکی از راه های اصلی استکبار جهانی برای مقابله با نظام مقدس جمهوری اسلامی است. با نگاهی به وقایع چند سال گذشته؛ چه در عرصه بین المللی و چه در سطح کشورمان (به ویژه وقایع پس از انتخابات ریاست جمهوری سال 1388) مشخص می شود که این موضوع دامن گیر کشورمان بوده است، بنابراین با توجه به ویژگی ها و خصوصیاتی که دارد، بایستی بتوانیم با شناخت و درک صحیح و دقیق، به مقابله با آن بپردازیم. یکی از وظایف اصلی نیروی انتظامی، تامین امنیت برای برگزاری اجتماعات، تشکل ها، راهپیمایی ها و فعالیت های قانونی و مجاز و نیز ممانعت از هرگونه تشکل و راهپیمایی و اجتماع غیرمجاز و مقابله با اغتشاش، بی نظمی و فعالیت غیرمجاز، بوده (قانون نیروی انتظامی جمهوری اسلامی، ماده 4) که انجام این ماموریت بر عهده یگان ویژه می باشد. هرچند رویکردهای مختلفی برای مقابله با تهدید نرم دشمن وجود دارد، لیکن یکی از رویکردهای مهم، بهره گیری از شیوه های پیشگیری وضعی است. در این پژوهش، برای مقابله با تهدید نرم دشمن، چهار تکنیک مهم پیشگیری وضعی انتخاب گردید. جامعه آماری این پژوهش، کارکنان یگان ویژه نیروی انتظامی بوده که حجم نمونه با استفاده از فرمول کومولوف استرینف به تعداد 112 نفر انتخاب و با طرح 34 سوال بسته در قالب پرسشنامه به جمع آوری و تحلیل داده ها در قالب نرم افزار spss و از دو آزمون فریدمن و خی دو استفاده شد. نتایج حاصل از این پژوهش، نشان داد که پیشگیری وضعی ازطریق افزایش زحمت لازم در برابر تهدید نرم دشمن، بایستی در اولویت اول مسئولان و متولیان امر قرار گیرد.

امروزه فساد از شکل سنتی آن - که درختی بوده - خارج شده و به صورت ریزومیک، سیال و همه جایی تغییر شکل داده و بخشی از زندگی روزمره انسان ها شده است. بدیهی است پابه پای تغییر شکلی و ماهوی فساد، شیوه شناخت و رصد سازمان های نظارتی و صیانتی نیز باید تغییر شکل و ماهیت دهد؛ وگرنه در شناخت و رصد فساد در جامعه دچار نقصان می گردد. هدف اصلی مقاله حاضر، شناخت روش های نوین نظارتی و صیانتی برای مقابله با فساد، با تاکید بر رویکرد دقیق و علمی و نیز مبتنی بر بیانات مقام معظم رهبری می باشد. آنچه که در این مقاله به آن می رسیم این است که سازمان های نظارتی و صیانتی هم در حوزه نظارت و شناسایی و هم در حوزه کنترل، دارای نقاط ضعف بوده و بنابراین در این دو حوزه باید دچار تحول و دگرگونی گردند.