نشریه مطالعات حفاظت و امنیت انتظامی
سال دوازدهم شماره 2 (پیاپی 43، تابستان 1396)

گستردگی ماموریت های سازمان نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران، لزوم بهره گیری از سامانه ها و فناوری های نوین را همچون فناوری اطلاعات و ارتباطات، بسیار پررنگ کرده و خوشبختانه امروزه جایگاه این فناوری در تحقق ماموریت های ناجا بسیار مهم و اثرگذار است؛ از این رو، باید با پایش همیشگی وضعیت امنیتی و فنی فناوری اطلاعات سازمان، تهدیدها و آسیب ها را شناسایی و برای پایداری سامانه ها، آنها را رفع کرد؛ بنابراین در این تحقیق، وضعیت حفاظت فناوری اطلاعات و ارتباطات ناجا و سنجش آمادگی آن با رویکرد پدافند غیرعامل در مقابله با جنگ های رایانه ای علیه ناجا بررسی شده است. هدف اصلی تحقیق بررسی «نقش حفاظت فناوری اطلاعات و ارتباطات در جنگ رایانه ای علیه ناجا با رویکرد پدافند غیرعامل است». این تحقیق از نظر هدف و ماهیت کاربردی و از حیث روش جمع آوری پیمایشی است، حجم نمونه و آماری یکسان و از نوع «تمام شمار» است، جامعه آماری شامل 35 نفر از خبرگان این موضوع در فاوا ناجا و ساحفاناجا می باشد و نمونه به تعداد 35 نفر شامل دامنه افسران جزء و افسران ارشد و بالاتر است. در این پژوهش، پرسشنامه محقق ساخته با 50 پرسش بسته و طیف لیکرت تهیه شد و پس از توزیع بین دوازده خبره، پایایی و روایی آن با محاسبه آلفای کرونباخ صورت گرفت. پس از آن، پرسشنامه به صورت تمام شمار هدفمند میان همه افراد جامعه نمونه توزیع و پس از گردآوری و تحلیل با نرم افزار spss مورد تحلیل قرار گرفته است. نتایج تحقیق نشان می دهد «وضعیت حفاظت فناوری اطلاعات در جنگ های رایانه ای علیه ناجا با رویکرد پدافند غیر عامل» با امتیاز 52/16 در حد خیلی خوب است و به الزام های پدافند غیرعامل فاوا در سطح ناجا، با وجود کمبودهایی، توجه شده است.

امروزه پیشگیری به عنوان یک راهبرد علمی و عملی و به عنوان یکی از سیاست های کلان و اقدام های اساسی در حوزه واپایش اجتماعی و رفتار سازمانی شناخته می شود. صیانت از کارکنان و ایجاد محیطی امن، پاک و سالم با هدف ارتقای بینش و بصیرت آنها و مهار آسیب پذیری از جمله وظایف ذاتی نهادهای نظارتی ناجا محسوب می گردد. پژوهش حاضر با هدف بررسی عوامل درون سازمانی موثر در پیشگیری از وقوع جرایم کارکنان ناجا و توسعه دانش کاربردی در زمینه پیش گفته می باشد.  این تحقیق از نظر هدف و روش «توصیفی» از نوع «کاربردی» و از نظر شیوه اجرا «پیمایشی- همبستگی» می باشد. جامعه آماری تحقیق شامل کارکنان پلیس پیشگیری فرماندهی انتظامی استان مازندران و شهرستان های تابعه است که نمونه آماری پژوهش 76 نفر بر اساس تمام شماری انتخاب شدند. داده های پژوهش از طریق پرسشنامه محقق ساخته عوامل درون سازمانی و پیشگیری از جرایم کارکنان جمع آوری گردید که پس از تحلیل ضریب پایایی پرسشنامه ها، میزان ضریب پایایی آلفای کرونباخ به ترتیب 0.785 و 0.748 به دست آمد. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از آزمون «T» با نرم افزار SPSS استفاده شده است. یافته های پژوهش نشان داد عوامل درون سازمانی در پیشگیری از جرایم کارکنان تاثیرگذار است و عامل آگاه سازی و عامل الگوسازی و نمادپروری به ترتیب بیشترین و کمترین تاثیرگذاری را دارند.

امروزه زیرساخت های حیاتی در زمینه های مختلف، وابستگی زیادی به اینترنت پیدا کرده و مزیت های زیادی نصیب بشر گردیده؛ اما آسیب پذیری ها، تهدیدها و مشکلات جدید و خطرناکی ایجاد نموده است. بعدی از اینترنت دیدنی نیست و برای دیده نشدن برنامه ریزی شده است؛ و با کمال تعجب خواهید دید که این بعد، شامل بیش از 95 درصد اطلاعات موجود بر روی اینترنت می شود که برای شما قابل دسترسی نیست. وب عمیق یکی از کامل ترین مراجع اطلاعاتی محسوب می شود که البته این اطلاعات توسط افراد غیر قابل شناسایی نگهداری می شوند؛ تارشگر ها و رخنه گرها بخشی از این افراد را تشکیل می دهند. این پژوهش با هدف شناسایی تهدیدهای پیش روی حفاظت اطلاعات ها در رابطه با «وب عمیق» و «شبکه های پیازی» انجام شده است.  این تحقیق از لحاظ هدف کاربردی و از حیث ابزار گردآوری به صورت اسنادی و کتابخانه ای و روش توصیفی؛ همچنین با بهره گیری از تجارب عملی محقق تدوین شده است. یافته های تحقیق حاکی از آن است که موتورهای جست وجو مانند گوگل و بینگ تنها حدود 5درصد از محتوای اینترنت را پوشش می دهند و 95 درصد مابقی فضای وب، مانند کوه یخی در زیر آب، مربوط به بخش های «وب عمیق» و «وب تاریک» است؛ یعنی جایی که کمتر کسی توانایی و حق دسترسی به آن را دارد. بخش عمده ای از فعالیت هایی که در فضای مجازی صورت می پذیرد، قابل شناسایی نیست و هیچ سازمان یا موتور جست وجویی توانایی ردیابی این فعالیت ها را ندارد؛ به همین دلیل از این بخش وب، بیشتر برای انجام کارهای غیرقانونی نظیر: خرید و فروش مواد مخدر، سلاح، قتل و... استفاده می شود؛ بنابراین، با شناسایی دنیای نادیده اینترنت می توان نسبت به بهبود انجام ماموریت حفاظت اطلاعات ها اقدام کرد.

امروزه اهمیت و نقش واپایش های داخلی در سازمان های نظام محور بر کسی پوشیده نیست. در کنار تمامی مزایای فضای مجازی، مخاطره های بسیاری نیز همواره ذهن مدیران وگردانندگان سازمان های اطلاعاتی و نظامی را به خود مشغول ساخته است و بدون سازوکار مناسب و اقدام های واپایشی نمی توان از تهدیدها و خطرهای فضای مجازی در امان بود. تهدیدهای جدیدی که به سبب بهره گیری از فضای مجازی و شبکه های اجتماعی پدید آمده است، بازبینی در روش های واپایش کارکنان را ایجاب می نماید. این مقاله در پی آن است تا روش های واپایش جرایم کارکنان در فضای مجازی را برشماری و ضمن بیان اقدام های پیشگیرانه برای صیانت کارکنان از تهدیدهای امنیتی در این فضا، روش های کشف و شناسایی فعالیت های مجرمانه را ارائه نماید. این تحقیق از نظر هدف «کاربردی» و از نظر روش «توصیفی» (اسنادی و کتابخانه ای) است. مقاله حاضر با طرح دیدگاه های صاحب نظران و مقام معظم رهبری(مدظله العالی) درباره فضای مجازی؛ متغیرهای موجود، خصیصه ها، تهدیدها، جرایم، فرصت ها و بسترها را بیان و با ارائه مدل مفهومی، ضرورت واپایش کارکنان در فضای مجازی را تفهیم می کند و با ارائه سه پیشنهاد درباره تربیت کارشناسان خبره در واپایش، ایجاد ساختار مناسب و تهیه زیرساخت های سخت افزاری و نرم افزاری و بهره گیری از ظرفیت ها، نوشتار خود را به پایان می رساند.

سازمان در تعریف، نظامی عقلایی است که در آن گروهی از افراد برای رسیدن به هدف های مشترک و از پیش تعیین شده، با یکدیگر مشارکت می کنند؛ بنابراین، پایه و اساس سازمان، وظایفی است که به وسیله اعضای آن انجام می گیرد. یکی از وظایف اصلی مدیران در سازمان ها این است که مشکلات پیش روی کارکنان را کاهش دهند و با توجه به روحیه رقابتی در سازمان ها، از هزینه های پیش رو بکاهند و با صرف کمترین هزینه، بیشترین بهره را ببرند. مدیران در سازمان ها در پی آنند که از انباشت دانش، خلاقیت موجود در کارکنان و... در راستای افزایش بهره وری استفاده نمایند. اصولا هر سازمانی شرایط و موقعیت خاص خود را دارد. ساحفاناجا یکی از سازمان های اطلاعاتی و امنیتی است که در آن نوع خدمت، تغییرهای محیطی، نوع نگرش و هدف های کارکنان آن با دیگر سازمان ها متفاوت است؛ از این رو نمی توان برای افزایش بهره وری و تعالی در سازمان حفاظت اطلاعات ناجا، راه کارهای یکسانی تجویز کرد. پژوهش حاضر با طرح تعریف های کارایی و بهره وری و عوامل ارتقای بهره وری در آیات و روایت ها، همچنین ویژگی سازمان حفاظت اطلاعات براساس تدابیر و فرمان های فرماندهی معظم کل قوا(مدظله العالی) در پی پاسخگویی به این سوال است که شاخص های بهره وری و تعالی در سازمان حفاظت اطلاعات ناجا کدامند؟  این تحقیق از لحاظ هدف «کاربردی» و از نظر روش «توصیفی» (اسنادی و کتابخانه ای) است. تجزیه و تحلیل داده ها نیز با استفاده از مبانی نظری و بر اساس تجربه های محقق صورت پذیرفت. در پایان چنین نتیجه گیری می شود که شاخص های احصا شده از مولفه های کارکردی، سازمانی، نیروی انسانی و تعاملی، سبب افزایش بهره وری و تعالی در ساحفاناجا خواهد شد.

امنیت اقتصادی یکی از نگرانی های مهم سازمان های حفاظتی در نیروهای مسلح است که نیازمند ویژگی هایی مانند: اعتماد و مشارکت اجتماعی است که در این میان مهم ترین مسئله، ایجاد فضای مناسب برای گفت و شنود، نهادینه کردن آن، توجه به جریان سرمایه، رصد اطلاعات رقابتی و واپایش اطلاعات راهبردی در برنامه ریزی های توسعه نیروهای مسلح است. تا زمانی که چنین فضایی برای واپایش فرایندهای اقتصادی توسط سازمان های حفاظتی برای ایفای نقش شناختی و نظارتی آن فراهم نشود نمی توان انتظار موفقیت در واپایش فرایندهای اقتصادی را داشت. هدف اصلی این مقاله، بررسی نقش سازمان های حفاظتی در رصد و واپایش فرایندهای اقتصادی نیروهای مسلح و کمک به توسعه پایدار کشور است. چارچوب نظری و مدل تحلیلی با استفاده از نظریه نظریه پردازان عرصه امنیت و توسعه اقتصادی نگاشته شده است که در آن به شناسایی گستره مفهومی توسعه در ابعاد مختلف سازمان اطلاعاتی، رابطه امنیت با توسعه و شناخت نقش سازمان های حفاظتی در واپایش فرایندهای اقتصادی پرداخته شده است. روش این پژوهش «اسنادی» در حوزه روش شناسی «فراتحلیلی» است. به نظر می رسد که سازمان های حفاظتی می توانند با استفاده از نقش های شناختی و نظارتی در واپایش فرایندهای اقتصادی، سیاستگذاری های توسعه، به رشد و توسعه نیروهای مسلح کمک نمایند؛ زیرا آنچه در انقلاب اسلامی مقبولیت و مشروعیت را توسط سازمان های حفاظتی تسهیل می کنند، عبارتند از: توسعه و گسترش مشارکت واقعی مردم(کارکنان) در فرایندهای اقتصادی، توانایی های سازمان های حفاظتی در ارتباط دادن ارزش ها به عملکردهای اقتصادی، اداری و... .