فصلنامه تاریخ
پیاپی 28 (بهار 1392)

هنگامی که اسلام با داعیه حکومت جهانی میان مردم صحرا نشین و بی اطلاع از فنون و رموز سیاست و ملک داری در جزیره العرب ظهور کرد، در سرزمین ایران مردمی می زیستند که در این امر از سابقه ای طولانی برخوردار بودند. دیری نپایید که موج نهضت اسلامی، دولت ساسانی را که در این زمان روزهای افول خود را طی می کرد با خود برد.هر چند امپراطوری ساسانی بکلی از صفحه روزگار محو شد اما گنجینه علوم و تجربیات چند صد ساله مردمان آن در حکومت داری باقی ماند.در پی فتوحات اسلامی به سرعت موضوع مهم حفظ و اداره سرزمین های مفتوحه مطرح گردید.
آیین اسلام که با شعار توحید و عدالت در میان ایرانیان جایگاهی ویژه یافته بود، به پشتوانه عقل و درایت و تجربه ایشان به سامان رسیدو تثبیت شد.مشارکت یا نفوذ ایرانیان در ساختار خلافت اسلامی-به ویژه در دوره عباسی-چنین به ذهن متبادر می کند که گویاآنها مایل بودند و یا حتی خود را مکلف می دیدند تا در استقرار هر چه مناسب تر سازمان اقتدارات عالیه خلافت اسلامی از هیچ تلاشی فرو نگذارند.
بصیرت سیاسی و فرهنگی ایرانیان عمدتا از دو جبهه، نظام خلافت نوپای اسلامی را تحت تاثیر قابل ملاحظه خود قرار داد.در جبهه ای اندوخته های علمی و تجربی ایرانی یا مستقیما با تصدی مناصب عالی قدرت و یا غیر مستقیم و از طریق صاحب منصبان عرب، به عنوان واقعیتی بر نظام سیاسی خلافت اسلامی تحمیل گردید؛ و در جبهه ای دیگر ایرانیان با مبارزات مردمی علیه تبعیض ها و انحرافات خلفا، نقش مهمی در اصلاحات سیاسی ایفا کردند.

"ن والقلم و ما یسطرون"آغازی بود برای پیدایش خطوط اسلامی چرا که ارزش والای خوشنویسی را به مسلمانان نمایاند، آنچه امروزه آنرا خطوط دوره اسلامی می نامیم پیوستگی عمیقی با نگارش و زبان عربی و پهلوی دارد، بالاخص نگارش کوفی که الفبای آن از الفبای پهلوی نشات گرفته است.تا اوایل قرن هشتم هجری خطوط متداول در ممالک اسلامی معروف به اقلام شش گانه بود.در رابطه با هر خط با ویژگی هائی روبرو میشویم که به دو دسته اصلی(جلی وخفی-سواد و بیاض-سطح و دور)و فرعی (نگارش خاص حروف)تقسیم بندی میشوند.در این پژوهش اشکال خطوط سته و علت نامگذاری این خطوط و معرفی پاره ای از خطوط فرعی مورد بررسی قرار میگیرد.

 برخی نهادها و تشکیلات شکل گرفته در تاریخ اسلام، به عنوان یکی از عناصرتمدنی به حکم ضرورت های اجتماعی و فرهنگی پدید آمده اند؛ نهاد نقابت یا تشکیلات سرپرستی گروهی خاص(علویان)یکی از این سازمان ها است که با همین انگیزه یاد شده، به وجود آمده است. 
نقابت، در ایام جاهلیت، موقعیتی بود که در خصوص حفظ اخبار مربوط به اقوام و قبایل، چگونگی رشد، گسترش و تعاملات اجتماعی آنان، به ویژه حفظ نسب اعضای آن می کوشید و از هرگونه حقوق مادی و معنوی آنها محافظت می کرد. این نهاد، پس از اسلام نیز با همان رویکرد قبلی و البته در قالبی نو، به حیات خود ادامه داد و تابع عوامل سیاسی، دینی و فرهنگی بود.آنچه موجب تداوم این نهاد(نقابت)در جامعه اسلامی شد، حفظ حرمت خاندان پیامبر(ص)بود.به باور تمامی مسلمانان، متون دینی(قرآن، حدیث و سیره نبوی)، برضرورت علاقه مندی و حرمت نهادن نسبت به اهل بیت پیامبر(ص)تاکید فراوان دارد و رسیدگی به امور آنان و دیگر موارد، در پرتو سازمانی به نام نقابت، قابل تحقق بود. 
با این اوصاف، تقویت نهاد نقابت از سوی کارگزاران حکومتی، نه تنها انگیزه دینی، حفظ هویت و جایگاه خاندان پیامبر(ص)بود، بلکه انگیزه های سیاسی مانند:اشراف و نظارت بر عملکرد و کنترل آنان در عرصه های مختلف اجتماعی و نیز انگیزه های فرهنگی مانند:کارکرد، تشکیلات و حفظ جایگاه سیاسی و شرعی آن نیز ارزشمند بود.

پر واضح است که در قیام انقلابی حسین بن علی (ع)، بر ضد دستگاه حاکم اموی که با خواستهای عدالت محوری، ضربه به مشروعیت خلافت نامشروع اموی و تلاش در جهت اعلام حقانیت، امامت و ولایت وارد عرصه ی تاریخ شد تا کشتی تشیع را از بستر ناآرام زمانه و ناملایمات دشمنان، به ساحل آرامش رهنمون سازد و جامعه ای آرمانخواه را با فرهنگی مترقی شکل داده و رهبری نماید.
در حقیقت قیام عاشورا که به زندگانی پرخیر و برکت حسین بن علی (ع)، امام سوم شیعیان پایان بخشید،فصل نوینی را در تاریخ تحولات سیاسی، اجتماعی و مذهبی ایفا نمود که می توان از آن با عنوان مهندسی فرهنگی امام حسین (ع) یاد کرد.
در همین راستا، این پژوهش بر آن است، هر چند کوتاه نگاهی تحلیلی به برخی از مهمترین مبانی مهندسی فرهنگی امام حسین (ع) که دامنه ای به وسعت تاریخ و ژرفایی به وسعت فرهنگ جوامع شیعی دارد، بیاندازد تا مشخص شود تحولات ناشی از فرهنگ سازی آن امام بزرگوار، در حوزه های سیاسی، مذهبی و ادبی تا چه میزان بالیده است.

در ایران عهد باستان همه ی ادیان ومذاهب ،در رقابت با یکدیگر،به دنبال رسیدن به قدرت بودند وحتی سعی در تشکیل حکومت داشتند .برخی حکومت ها هم با به قدرت رسیدن بعضی از ادیان تشکیل شده اند. در این میان حکومت اشکانی با روحیه بردباری و  شکیبایی مذهبی، خود را از دعواهای دینی رها ساخت وتوانست بر ادیان حکومت کند. شاهان اشکانی که عقاید مذهبی خود را داشتند و گاهی در راه رسیدن به مقاصد سیاسی، خویش را مقید به انجام امور دینی نشان می دادند با سیاست تساهل وتسامح دینی، همه ی ادیان ومذاهب را به رسمیت شناختند ولی هیچ دین ومذهبی را به عنوان آیین رسمی اعلام نکردند وپیروان هر یک از ادیان، آزادانه در کیش خود باقی می ماندند . سوال اصلی این مقاله عبارت از آن است که : سیاست دینی پادشاهان اشکانی بر چه اساسی بود؟
این پژوهش در ردیف تحقیقات تاریخی جای می گیرد که به شیوه ی تحلیلی توصیفی به نگارش درآمده است و از نظر هدف از جمله تحقیقات نظری می باشد . در فرایند تحقیق ، اطلاعاتی راجع به سیاست دینی شاهان اشکانی جمع آوری شده که با مطالعه ی آن می توان روحیه ی تساهل و تسامح مذهبی اشکانیان را عامل مهم عمر طولانی حکومت اشکانی دانست .
این مقاله با بررسی همه جانبه موضوع به مواردی از جمله : عقاید دینی وباورهای مذهبی سلاطین اشکانی، سیاست دینی شاهان اشکانی ، بررسی تساهل و تسامح مذهبی در دوره ی اشکانیان ؛ پرداخته است. این نوشتار شامل یک مقدمه ، متن اصلی ، نتیجه وفهرست منابع ومآخذمی باشد.

هدف مقاله آشنایی بامواضع،عملکردواقدامات دولت موقت مهندس بازرگان از تشکیل شورای انقلاب تاپیروزی و پایایی انقلاباسلامی ایران می باشد که علاوه برتحقیقات میدانی وکتابخانه ای،ازروش استنباطی وتحلیلی نیز استفاده شده و بامروری بر اسنادموجودمکتوب وشنیداری دیدگاه مناسب به موضوع تبیین گردیده است.بااوج گیری انقلاب اسلامی، حضرت امام خمینی (ره) در نوفل لوشالتو*و با مشورت معتمدان روحانی غیر روحانی به تصمیم گیری پرداخت و با درخواست شهیدمرتضی مطهری در 22دی 1357شورای انقلاب را با سرپرستی خود ایشان تشکیل داد.این شورا موظف بود مقدمات دولت انتقالی را فراهم سازد.لذا پس از ورود امام (ره) به وطن (12بهمن- سال1357) بنا به پیشنهاد شورای انقلاب، حضرت امام (ره) مهندس بازرگان را با شرایط به دور از وابستگی حزبی و گروهی به ریاست دولت موقت*در تاریخ 15بهمن 1357منصوب کرد و موظف بود پس از انجام تعهدات خود کار را به ریس جمهور واگذار نماید، این پیش بینی نشان می داد که حضرت امام (ره) تمایلی به وارد کردن جریان فکری و سیاسی نهضت آزادی به داخل انقلاب اسلامی و نظام جدید اسلامی ندارد، لذا در این طیف نمی توان حزب یا تشکل خاصی را در شکل گیری انقلاب اسلامی موثر دانست بلکه پیروزی انقلاب در 22 بهمن ماه 1357را، می توان حاصل حرکت توفنده مردم به رهبری امام (ره) دانست.