فصلنامه تعاون و روستا
پیاپی 21 (زمستان 1393)

هدف  از این مطالعه، بررسی راهکارهای موفقیت  شرکت های تعاونی روستایی در شهرستان اصفهان می باشد. ماهیت تحقیق جزء تحقیقات کمی است،که از  نظر هدف کاربردی و از نظر روش جزء تحقیقات توصیفی- تحلیلی می باشد. جمع آوری داده ها در دو فاز میدانی و پیمایشی انجام گرفته است. جامعه آماری تحقیق، شامل کلیه اعضا و مدیران عامل  شرکت های تعاونی روستایی و همچنین هیئت مدیره  تعاونی های روستایی شهرستان اصفهان و کارمندان سازمان مرکزی تعاون روستایی استان اصفهان می باشد. نمونه گیری به صورت تصادفی ساده با رعایت انتساب متناسب با استفاده از فرمول کوکران صورت گرفت و تعداد نمونه ازبین اعضا و هیئت مدیره به ترتیب380 و 50 نفر به دست آمد وعلاوه براین، کارکنان و مدیران عامل نیز به صورت سرشماری مورد مطالعه قرار گرفتند. اطلاعات مورد نیاز به دو روش کتابخانه ای و میدانی گرد آوری شده است؛ به این صورت که در فازکتابخانه ای با مطالعه اسناد و مدارک چهارچوب نظری تدوین و  ابزار پرسشنامه تدوین شد و در فاز میدانی، اطلاعات از طریق پرسشنامه و مصاحبه با کارکنان و اعضای هیئت مدیره اطلاعات جمع آوری شد. نتایج تحقیق نشان داد که به طور کلی راهکارهای شرکت های تعاونی در سه بعد ساختاری، محتوایی و محیطی قرار می گیرند که عامل محیطی دارای بیشترین تاثیر در موفقیت تعاونی ها  بود و همچنین نظرات پاسخگویان تفاوتی نداشت.

توسعه صنایع روستایی به عنوان یکی از مهمترین سیاستگزاری های توسعه روستایی کشور محسوب‏ می شود. صنعتی سازی روستایی راهبردی است که ابزارهای مناسب برای متنوع سازی اقتصاد روستایی را فراهم می آورد و با ایجاد اشتغال و افزایش و توزیع متعادل تردرآمدها، سطح زندگی روستاییان را بهبود می بخشد و موجب کاهش مهاجرت روستاییان به شهرها می شود. نقش زنان روستایی در توسعه و بخصوص توسعه صنایع روستایی مورد توجه بوده است. در اکثر جوامع، بخش صنایع دستی یکی از تواناترین بخش های اقتصادی هرکشور است، که تولیدات آن حاصل کار چند میلیون خانوار روستایی می باشد. دست بافته های عشایر در ابتدا برای تامین نیازهای اساسی و خود مصرفی بوده، ولی بعدها با گسترش مناسبات پولی- کالایی و متداول شدن دادو ستد، بخشی از این محصولات به بازارهای ملی و بین الملی راه یافت. در این مقاله صنایع دستی ورنی بافی(Varni) مورد مطالعه بوده، و روش تحقیق کتابخانه ای و مشاهدات میدانی بوده است. ورنی  یکی از زیرانداز های  سنتی  منطقه آذربایجان می باشد. ورنی دست بافته ای است که از لحاظ تکنیک بافت، بین گلیم و قالی قرار دارد. و این صنایع به صورت وسیع و بدون نقشه و به صورت ذهنی توسط زنان و دختران عشایر "ارسباران" و مناطق روستایی بافته می شود. صنایع دستی عشایر متنوع و وابسته به تولید فراورده های دامی است. طبق بررسی های انجام شده، بیش از نصف جمعیت عشایرآذربایجان شرقی به کار صنایع دستی"بافت ورنی" مشغول هستند. تولید ورنی بیشتر در فصل قشلاق ایل انجام می شود. درحال حاضر تولید ورنی در سطح  جهانی منحصر به ایران است.

مقاله حاضر؛ با هدف توانمندسازی ظرفیت های گردشگری روستایی در ایران با اتخاذ رویکرد تجاری سازی دانش توسعه روستایی تدوین شده است. مقاله در صدد پاسخ به این سوالات اساسی است که ظرفیت های گردشگری روستایی در ایران کدامند؟ مولفه های توانمندسازی صنعت توریسم روستایی شامل چه عناصری هستند؟ راهبردهای تجاری سازی دانش توسعه روستایی در توانمندسازی ظرفیت های گردشگری روستایی در ایران کدامند؟ مطالعه به روش کمی- کیفی (تحلیل کیفی داده های کمی) با تکنیک مصاحبه SWOT انجام شده است. جامعه آماری شامل ظرفیت های گردشگری مناطق روستایی استان اردبیل و شهرستان خلخال است. حجم نمونه با شیوه نمونه‏گیری در دسترس به روش اشباع بوده و به تعداد 50 نمونه انتخاب و بررسی شده است. یافته های تحقیق نشان داد که در ایران، تجاری سازی دانش از طریق صنعت توریسم روستایی به عنوان یکی زمینه های مهم اشتغال زایی می تواند مورد توجه قرار گیرد. تجارت در صنعت توریسم روستایی پتانسیل ها و ظرفیت های ارزشمندی دارد که تاکنون به نحو مناسبی از آن استفاده نشده است. تجاری سازی توریسم روستایی دارای نقاط قوت، ضعف، فرصت ها و همچنین تهدیدهایی از محیط بیرونی است. نتایج نشان داد برنامه ریزی به منظور افزایش نقاط قوت و فرصت ها و کاهش نقاط ضعف و تهدیدها یکی از ضرورت های اساسی توجه به این صنعت است. تجاری سازی دانش برای افراد غیر بومی منجر به درآمدزایی مناسبی شده است، در حالی که برای افراد بومی منجر به ایجاد مشاغلی دونپایه با درآمدهای پایین گردیده است. بنابراین با وجود اینکه توریسم در روستاها برای سرمایه گذاران غیر بومی، شغل و درآمد قابل توجهی را به بار آورده، ولی نتوانسته است برای ساکنان خود روستاهای منطقه توریستی به اندازه کافی مفید و موثر باشد.

فقر زنان روستایی به ویژه زنان سرپرست خانوار، در مقایسه با مردان از شدت بیشتری برخوردار است. طبق آمار موجود، 4/8 درصد از کل خانوارهای کشور را خانوارهای زن سرپرست تشکیل می دهد. انتقال ناگهانی سرپرستی از شوهر به زن در این خانوارها باعث به وجود آمدن مجموعه ای از ناامنی ها و مضاعف شدن وظایف زن در خانواده می گردد. از آن جا که زنان سرپرست خانوار، عهده دار تامین معاش مادی و معنوی خود و اعضای خانوار هستند، لذا توانمندسازی زنان سرپرست خانوار، توانمند سازی سایر افراد خانوار را نیز به دنبال خواهد داشت. هدف اصلی مطالعه توصیفی حاضر ، مقایسه زنان روستایی سرپرست خانوار کارآفرین و غیرکارآفرین تحت پوشش کمیته امداد امام خمینی شهرستان ماهنشان از نظر میزان برخورداری از شاخص های توانمندسازی بود. جامعه آماری تحقیق 66 زن روستایی سرپرست خانوار تحت پوشش کمیته امداد امام خمینی (ره) شهرستان ماهنشان بودند که تحت پوشش بیمه های اجتماعی قرار گرفته بودند. به دلیل در دسترس بودن اعضای جامعه از روش تمام شماری استفاده شد. برای گردآوری داده ها از پرسشنامه محقق ساخته با ضریب آلفای کرونباخ 81/0 استفاده شد. نتایج پژوهش نشان داد که تفاوت معناداری بین زنان سرپرست کارآفرین و غیرکارآفرین از نظر میزان برخورداری از شاخص رفاه و کنترل وجود ندارد. همچنین مشخص شد زنان کارآفرین در شاخص های آگاهی، دسترسی و مشارکت نسبت به زنان غیرکارآفرین از وضعیت بهتری برخوردار بودند.

هدف کلی این پژوهش، ارزیابی چالشهای اقتصادی- اجتماعی شرکت های تعاونی  از دیدگاه اعضا می باشد. جامعه آماری مورد مطالعه اعضای تعاونی های روستایی و کشاورزی شهرستان دماوند و به تعداد 8500 نفر می باشند که با استفاده از جدول مورگان، 367 نفر را به روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شده اند. روایی پرسشنامه توسط اساتید دانشکده علوم اجتماعی، محققان و کارشناسان این رشته تایید شد و پایایی آن نیز بر اساس ضریب آلفای کرونباخ  مورد بررسی قرار گرفت که نتایج حاصله برابر 82 درصد محاسبه شد که مطلوب و قابل قبول می باشد. در نهایت داده های جمع آوری شده به وسیله نرم افزار SPSS و بهره گیری از جداول توزیع فراوانی، ضریب همبستگی و آزمون توزیع دو جمله ای مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته های حاصل از ضریب همبستگی نشان داد که بین دو متغیر عوامل اقتصادی و اجتماعی رابطه معنی داری وجود دارد. یافته های حاصل از آزمون توزیع دو جمله ای، حاکی از آن است که میزان سرمایه و نقدینگی و همین طور تنوع و کیفیت خدمات در شرکتهای تعاونی روستایی و کشاورزی به عنوان عوامل چالشهای اقتصادی محسوب می شوند. سطح سواد و میزان مشارکت اعضا در شرکتهای تعاونی روستایی و کشاورزی به عنوان یک معضل اجتماعی مطرح می باشند؛ همچنین جایگاه اجتماعی و میزان اعتبار شرکتهای تعاونی روستایی و کشاورزی نیز به عنوان عوامل چالشهای اجتماعی محسوب می گردد.

آموزش های فنی و حرفه ای در مناطق روستایی،  به عنوان بخشی از فرآیند تربیت و آموزش نیروی ماهر، نقشی مهم و اساسی در  تقویت و پایداری توسعه روستایی دارد. از آنجا که بخش عظیمی از جامعه روستایی را زنان تشکیل می دهند، لذا آموزش این قشر از جامعه از اهمیت بخصوصی برخوردار است، اما به رغم تاکید فرآیند توسعه پایدار روستایی بر توانمند سازی تمامی آحاد جامعه، اغلب زنان روستایی در فرآیند برنامه ریزی و تصمیم گیری در خصوص برنامه های آموزشی و مهارت آموزی در نظر گرفته نمی شوند. با توجه به این واقعیت در سال های اخیر افزایش مهارت های زنان روستایی به عنوان بزرگ ترین فراموش شدگان و محرومان از طریق آموزش های فنی و حرفه ای مورد توجه برنامه ریزان و سیاست گذاران روستایی قرار گرفته است. تحقیق حاضر با بررسی فعالیت ها و برنامه های آموزشی سازمان فنی و حرفه ای در روستاها به تحلیل راهبردی چالش های پیش روی توسعه آموزش های فنی و حرفه ای در این مناطق پرداخته است. جامعه مورد مطالعه این پژوهش را  زنان روستایی شهرستان کرمانشاه تشکیل داد. برای گردآوری داده ها از مصاحبه عمیق و گروه های متمرکز استفاده شد و تجزیه و تحلیل داده های گردآوری شده با بهره گیری از روش تحلیل محتوا صورت گرفت. یافته ها بیانگر اهمیت برنامه ریزی و ارائه آموزش های مهارتی متناسب با نیازهای واقعی زنان روستایی و فراهم سازی بستر مناسب (خدماتی- حمایتی، اعتباری و...) جهت اجرای آن ها می باشد.