فهرست مطالب
نشریه مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی
سال چهارم شماره 2 (پیاپی 14، تابستان 1399)
- تاریخ انتشار: 1399/06/01
- تعداد عناوین: 6
-
-
صفحات 1-19
واژه ی رجم در زبان عربی به معنای سنگسار کردن است. این واژه و مشتقات آن در قرآن کریم چهارده مرتبه به کار رفته است. مفسران و قرآن پژوهان در معنا و مفهوم این لفظ بیشتر جانب معنای حقیقی آن را در نظر گرفته اند و با توجه به همان معنای نخستین، سنگسارکردن زناکاران را در اسلام منجز دانسته اند. در حالیکه با دقت در آیاتی که واژه رجم و مشتقات آن در آنها به کار رفته است، روشن می گردد که اراده معنایی حقیقی از این واژه در آیات نامبرده شده، صحیح و دقیق نمی باشد. بلکه در تمامی این موارد، رجم در معنای مجازی بکار رفته است و دارای معانی ای چون تبعید کردن، طرد کردن و راندن با زور است. جستار پیش رو می کوشد با بررسی و نقد دیدگاه مفسران در این زمینه و با تکیه بر دیدگاه محمد شحرور مفسر معاصر سوری، با روشی توصیفی- تحلیلی، درستی دلالت معنای مجازی این واژه را ثابت نماید. و در نهایت به این نتیجه می رسد که جز در سوره ی کهف که در آن رجم به معنای خروج کلام است، در بقیه موارد به معنای راندن و اخراج با زور از دیار خویشتن می باشد.
کلیدواژگان: قرآن، رجم، سنگسارکردن، راندن، محمد شحرور -
صفحات 21-46
شاید در میان فرق بازمانده و مشهور اسلام، اسماعیلیان تمایل بیشتری به فهم باطنی قرآن از خود نشان داده باشند. ارتباط و شباهت برقرار کردن میان دو سطح ظاهر و باطن یا همان تاویل و معرفت قلبی از جمله مشترکات صوفیه و اسماعیلیه به شمار می رود. دو گروه در کنار اهتمام به برپاداشتن ظاهر شریعت، در پی کشف بواطن قرآن بوده و حتی در آیات فقهی نیز از تاویل بهره جسته اند. در دیدگاه صوفیه علم تاویل آیات منحصر در فرد خاصی نبوده و دستیابی به آن به جدیت در تهذیب و مراقبه بر می گردد، در حالیکه در فرقه اسماعیلیه تاویل مختص به افرادی است که در سلسه مراتب دعوت قرار می گیرند، به همین خاطر تاویل های این گروه بیشتر فرقه ای می نمایاند و در راستای تایید عقاید اسماعیلی است، در حالیکه تاویل های صوفیان بر تجربه ی شخصی افراد استوار و بیشتر با مقامات صوفیان تطبیق داده می شود. این پژوهش بر آن است، با بررسی تاویلات فقهی قاضی نعمان مغربی (بنیان گذار فقه اسماعیلی) و عبدالرزاق کاشانی (اندیشمند اصیل عرفانی) اشتراک و افتراق رویکردهای تاویلی ایشان را در پیوند فقه و عرفان استخراج و تببین کند.
کلیدواژگان: عبدالرزاق کاشانی، قاضی ابونعمان، آیات فقهی، صوفیه، اسماعیلیه، تاویل -
صفحات 47-66
فهم متن و کشف معنا دغدغه مشترک رویکرد «تفسیر قرآن به قرآن» علامه طباطبایی و«میدان معناشناختی » ایزوتسو است. روش نخست با رویکرد سنتی، ازفهم و تفسیر قرآن در پرتو آیات دیگر دفاع می کند و رویکرد دوم، به مدد معنا شناسی مدرن، خود را عهده دار کشف معنایی واژگان متن قرآن می داند. ایده اصلی نوشتار حاضر، پاسخ به این سوال است که چگونه می توان با مدل «میدان معناشناختی» ایزوتسو صفات الهی را براساس رویکرد تفسیری علامه اجرا نمود؟ این پژوهش با روش تحلیلی- توصیفی، به عنوان نمونه دو «واژه کلیدی» ازصفات الهی را، ازآثار تفسیری علامه انتخاب وآن هارا با مدل «میدان معنا شناختی» ایزوتسو ترسیم کرد. یافته های نوشتار حاضر نشان می دهد: اولا: براساس داعیه هردو مفسر علیرغم وجود پیچیدگی های زبانی ومعنایی درمتن قرآن ،این کتاب الهی قادر است به زبان خود سخن بگوید و با استقلال تام، مفسرخویش باشد. ثانیا: می توان به مدد روش«تفسیرقرآن به قرآن» علامه نمودار واژگان کلیدی قرآن را دردستگاه تصوری «میدان معناشناختی» ایزوتسو، نمایش داد. ثالثا: خوانش "علم الهی" با مدل «تضاد صوری» و"کلام الهی" با مدل «ترادف یا ساختار موازنه ای »در« نمودارمعنا شناختی» ایزوتسو، مسیر رمزگشایی از سایر واژگان مبهم را فراهم می کند.
کلیدواژگان: معناشناسی، علم، کلام الهی، روش تفسیری، علامه طباطبائی، ایزوتسو -
صفحات 67-89
ساختار و هندسه سوره های قرآن اغلب بر اساس وحدت موضوعی بررسی وتبیین شده اند، به این معنا که همه آیات یک سوره بر محور موضوعی مشترک نظم وانسجام یافته اند. اینکه آن محور مشترک چه باشد، دیدگاه هایی مطرح شده است. پژوهش حاضر درصدد بیان این دیدگاه احتمالی است که در بیشتر سوره ها اعم از اینکه محور وغرض آنها، توحید یا معاد یا احوال اهل ایمان یا اهل کفر و.. باشد، یک یا چند موقعیت مرزی نیز بیان شده است که در ارتباط با آن محور سوره نیز هستند. موقعیتهایی که به نقطه حساسی از زندگی انسان در دنیا وآخرت اشاره دارند که گریز وگزیری از آنها نیست. ساختار هندسی دو سوره ملک و آل عمران با همین شیوه بررسی و مشخص گردید که همه آیات سوره به همراه شواهد لفظی و معنایی متعدد به دنبال تبیین وتاکید بر یک وضعیت مرزی از زندگی انسانند؛ بدین گونه که بنا بر مدلول آیه 10 ملک، انسان وضعیتی را تجربه خواهد کردکه درآن فقط حسرت و پشیمانی خواهد خورد از این که چرا در زمین و میان نعمتهای بی شمار آن (نعقل ونسمع) نکرده است، و بنا بر مدلول آیه10 آل عمران هم انسان ممکن است زمانی را تجربه نماید که از دست هیچ یک از اموال، اولاد و داشته های او کاری برنیاید.
کلیدواژگان: موقعیت، مرزی، زندگی، الگو، ساختاری، سوره ها، قرآن -
صفحات 91-117
پیوستگی آیات در سوره های قرآن از دیرباز مورد توجه قرآن پژوهان و دانشمندان علوم قرآنی بوده است. از آنجا که در نگاه نخست، ارتباط و پیوستگی میان الفاظ و عبارات قرآن خیلی روشن نبوده و ممکن است پیام قابل درکی از آن دریافت نشود لذا برخی قرآن را از ارتباط ساختاری برخوردار نمی دانند. مقاله پیش رو، سوره سبا را از این دیدگاه مطالعه موردی قرار داده و بر اساس مدل ارتباطی نیل رابینسون (Neal Robinson)، که بر پایه تکرار شدن الفاظ استوار است، به تحلیل امکان پیوستگی آیات این سوره پرداخته است. با تعیین بخش های سوره، مشخص شد که اگر تنها بخش های پنج گانه مورد بررسی قرار گیرد صرفا رابطه تقارن بین بخش اول و پنجم در سوره نمایان خواهد بود ولی چنانچه بخش ها بر اساس ارتباط معنایی به چند زیربخش تقسیم شوند، نظم معکوس بین زیربخش های سوره خود را نشان خواهد داد. زیر بخش اول از بخش اول و زیر بخش آخر از بخش آخر یعنی آیات ابتدایی و انتهایی سوره نیز به عنوان تابلوی افتتاح و اختتام سوره هستند. از رابطه نظم معکوس در سوره سبا می توان رابطه ولایت با معاد را مشخص نمود.
کلیدواژگان: سوره سبا، پیوستگی آیات، تقارن مرکب، نظم معکوس آینه ای، رابینسون -
صفحات 119-144
روش تحلیل گفتمان انتقادی از جمله روش های تحلیل کیفی متن محسوب می شود که در واکاوی و کنش اجتماعی متون نقش مهمی دارد. گرچه این روش در حوزه علوم سیاسی و اجتماعی شناخته شده است، اما اخیرا توانسته در مطالعات میان رشته ای علوم قرآن و حدیث نیز راه یابد. تبیین قدرت و ایدیولوژی از جمله مسایل پیچیده در تحلیل انتقادی گفتمان است از این رو، این پژوهش قصد دارد تا با مطالعه ای انتقادی پژوهش های صورت گرفته در گفتمان کاوی متون دینی، توان کاربست این دو مفهوم را در متون دینی بررسی نماید. این نوشتار با روش توصیفی- تحلیلی، پس از نقد پژوهش های انجام شده در زمینه کاربست روش تحلیل گفتمان در متون دینی به تبیین مهمترین مبانی قدرت و ایدیولوژی می پردازد و در نهایت آسیب-های این روش در مواجهه با مطالعات میان رشته ای قرآن و حدیث را بیان می کند تا با آسیب شناسی این روش، جهت الگودهی و کاربست شایسته در مطالعات میان رشته ای قرآن و حدیث مورد اهتمام قرار گیرد. نتایج پژوهش حاکی از آن است که مبانی قدرت و ایدیولوژی در روش تحلیل گفتمان انتقادی با وجود تمام قابلیت های روشی در تحلیل لایه های معناشناختی متون دارای آسیب های معرفت شناختی، روش شناختی و اصطلاح شناسی است و با این مفاهیم توان کاربست در بررسی متون دینی ندارد.
کلیدواژگان: متون دینی، تحلیل گفتمان انتقادی، جهان بینی، ایدئولوژی، قدرت
-
Pages 1-19
The term "rajm" in Arabic language means "stoning". This term and its derivatives have been used in Holy Quran fourteen times. The commentators and Quranic scholars have considered the meaning of this term more often in its principal sense and according to the very first meaning, the stoning of adulterers in Islam is legitimate as they believe. However, a closer study of the verses involving the term rajm and its derivatives indicates that the principal sense of the word in those verses is not correct and accurate but in all of the fourteen cases, this term envoys the virtual sense, i.e.: exile, rejection, and violent eviction. The present research aims to prove the virtual sense of this term by analyzing the views of commentators in this field relying on Muhammad Shahrour's view through a descriptive-analytical framework. Based on the results, the term rajm envoys violent eviction from the homeland in all cases except in the Surah al-Kahf where this term envoys the principal sense. Furthermore, the text of Holy Quran does NOT imply rajm in the sense of stoning as the prescribed punishment upon adulterers. Keywords: Holy Quran, rajm, stoning, exile, Muhammad Shahrour.
Keywords: Holy Quran, rajm, stoning, exile, Muhammad Shahrour -
Pages 21-46
Perhaps among the surviving and well-known branches of Islam, the Isma'ilism has shown a more trend to the esoteric interpretation of the Qur'an. The relationship between the two levels of appearance and interior is one of the common beliefs between Sufism and Isma'ilism. They have sought an intimate understanding of the Qur'an and have used interpretation in understanding the jurisprudential verses, in addition to observing the presence of Shari'a. According to Sufism, the science of interpretation is not limited to a particular individual; it is based on the personal experience of individuals and is adopted more in line with Sufi authorities. Whereas in the Isma'ilism branch, interpretation is dedicated to people who are in the invitation hierarchy. Therefore, their descriptions are mostly sectarian and in line with the confirmation of Ismaili beliefs. The present study aimed to extract and explain the commonalities and differences interpretive approaches of Qāḍī Al-Nu' mān Maghribi and Abd al-Razzaq al-Kashani in the connection between jurisprudence and mysticism by examining their jurisprudential interpretations.
Keywords: Abd al-Razzaq al-Kashani, Qāḍī Al-Nu' mān, jurisprudential verses, Sufism, Isma'ilism, interpretations -
Pages 47-66
Understanding the text and discovering the meaning are the common concerns of Allameh Tabatabai's approach of "Qur'an to the Qur'an interpretation" and Izutsu's "semantic field". The first method, using a traditional approach, defends the understanding and interpretation of Qur'an in the light of other verses, and he second, by means of the "Bon School" considers itself responsible for the semantic discovery of key words in the text of Qur'an. The main idea of this work is to answer to the question how to perform the divine aspects based on Allameh interpretational approach, using Izutsu's "semantic field". In this regard, through analytical-descriptive approach, the present study has chosen a couple of key words from Allameh interpretational works, and has reviewed and recreated them through Izutsu’s model. The findings of the present research show that first: according to the claims of both interpreters, in spite of the linguistic and semantic conflicts in Qur’an text, this divine book is able to talk in its own language and to be its own interpreter. Second, through Allameh’s “interpretational approach”, one can illustrate Qur’an key words chart in Izutsu’s “semantic field” imaginative system. Third, to prove this type of review, one can perform “the divine knowledge”.
Keywords: semiology, Knowledge, divine speech, interpretational approach, Allameh Tabatabaei, Izutsu -
Pages 67-89
The structure and geometry of the surahs of Qur'an have often been explained on the basis of thematic unity, all the verses of a surah are arranged and coherent on a common thematic axis. There are views on what that common axis is. The present study seeks to express the possible view that in most surahs, whether the axis and purpose of that surah is monotheism or resurrection or the situation of believers or disbelievers,. Situations that refer to a sensetive point of human life and the hereafter from which there is no escape. The geometric structure of suras of Mulk and Al-Imran was examined in the same way and it was determined that all the verses of both suras, along with numerous verbal and semantic evidences, seek to explain a boundary situation life; according to the implied verse 10 of Mulk, man will experience a situation in which he will only regret and remorse why he did not listen or apply reason in earth among its innumerable blessings , and according to the implied verse 10 of Al-Imran, man is also possible to experience a time when nothing can be lost from any of his property, children and possessions.
Keywords: Situation, Boundary, Life, pattern, Structural, Surahs, Quran -
Pages 91-117
The continuity of verses in Quranic chapters has long been considered by Quranic scholars and scholars of Quranic sciences. The present article studies Surah Saba from this point of view and analyzes the possibility of the continuity of the verses of this Surah based on the communication model of Neal Robinson, which is based on the repetition of words. By determining the sections of the surah, it was found that if only the five sections are examined, only the symmetry relationship between the first and fifth sections in the surah will be visible, but if the sections are divided into several subsections based on semantic relationship, the inverse order between the subsection sections shows itself. will give. The first part of the first part and the last part of the last part, ie the initial and final verses of the surah, are also used as the opening and closing signs of the surah. From the relationship of reverse order in Surah Saba, it is possible to determine the relationship between the province and the resurrection.
Keywords: Saba Surah, cohesion of the verses, compound symmetry, chiasmus composition, Robinson
©2000-2024 magiran.com All Rights Reserved.