نشریه مصباح الفقاهه
سال یکم پیش شماره 2 (بهار و تابستان 1397)

در قرآن کریم براساس دیدگاه مشهور، 500 آیه مربوط به احکام و تکالیف شرعی وجود دارد که در اصطلاح به «آیات فقهی» و یا «آیات الاحکام» نام گرفته اند. از سوی دیگر در چند دهه اخیر، مبحث «نقد ترجمه های قرآن» مورد توجه پژوهشگران و دانشوران علوم قرآنی قرار گرفته، که در همین راستا جایگاه برخی از دانش ها، هم چون «دانش فقه» و نقش بسزای آن در برگردان صحیحی از آیات قرآن، آشکار گردید. در این نوشتار، به بررسی و نقد ترجمه دو آیه از آیات فقهی پرداخته و در خلال آن، جایگاه دانش فقه و ضرورت مراجعه به منابع فقهی را در برگردان آیات قرآن نیز تبیین نموده ایم. ترجمه های فارسی که در این مقاله بدان ها مراجعه شده، بیست ترجمه بوده و عبارتند از ترجمه های:ارفع، انصاری، انصاریان، آیتی، الهی قمشه ای، پاینده، حلبی، خرمشاهی، رضایی اصفهانی، سراج، شعرانی، صادقی تهرانی، صفارزاده، فارسی، فولادوند، گرماردوی، مجتبوی، مشکینی، معزی و مکارم شیرازی. در بررسی انجام شده روشن می گردد که ساختار آیات الاحکام، به گونه ای است که مترجم نمی تواند بدون آشنایی با «دانش فقه»، ترجمه ای درست و بی لغزش ارایه دهد. از این رو، برخی از ترجمه های فارسی معاصر دچار لغزش شده اند.

این تحقیق، به بررسی فقهی تکفیر از نگاه مذاهب اسلامی پرداخته، تا با ارایه تفسیر صحیح از مساله تکفیر در فقه اسلامی، از برداشت های غلط و افراطی برخی از فرقه های به ظاهر مسلمان، موسوم به «گروه های تکفیری» جلوگیری به عمل آورد تا گامی هرچند کوچک، در راستای تقویت وحدت در میان مذاهب اسلامی بردارد. در این تحقیق، با مراجعه به منابع فقهی معتبر شیعه و با استناد به سخنان فقهای بزرگ متقدم و متاخر، دیدگاه فقهای شیعه درباره تکفیر اهل سنت و دیدگاه دیگر مذاهب اسلامی درباره شیعه، ارایه گردیده است. در پایان، این نتیجه به دست آمده که از دیدگاه اکثر فقهای مذاهب اسلامی، جز در مواردی که به انکار ضروری دین می انجامد، تکفیر مسلمانان جایز نبوده و حرام می باشد. آنان، خود از این مساله حذر می نمودند و هم به پیروان خود هشدار می دادند که مبادا در حلقه تکفیر گرفتار شوند و بدین ترتیب، اقدام به توسعه گستره مسلمانی می نمودند. روش تحقیق، به شیوه توصیفی - تحلیلی و تطبیقی است که با بهره گیری و استناد به نظرات فقهای مذاهب اسلامی می باشد.

آیت الله خویی از جمله فقیهانی است که بلندای آراء و اندیشه فقهی او بر همگان روشن است، چنانکه در بسیاری از مسایل فقهی، مبنا و نظر خاصی ارایه نموده که غالبا، این نظر در مقابل نظر صاحب جواهر قرار گرفته است، همانند حکم سرایت در جنایتی که مرگ مجنی علیه را در پی داشته است، چنان که صاحب جواهر قصاص را ثابت دانسته، در حالی که آیت الله خویی، فقط دیه را ثابت می داند، زیرا ملاک اصلی برای تحقق قتل عمد، قصد قتل است که جانی در بحث سرایت، چنین قصدی نداشته است، لذا عمل، شبه عمد محسوب شده و جانی ملزم به پرداخت دیه می شود. پژوهش حاضر با روش تحلیلی توصیفی، ضمن بیان ادله دو نظریه فوق، نظر مقرون به صواب (نظر خویی) را مطرح و از آن دفاع می کند.

در میان منابع مختلف غذایی، گوشت پرندگان منبع مهم و فراگیری برای رفع نیاز غذایی انسان به شمار می‏رود. برخی از مصادیق حلال و حرام این منبع غذایی، در کتاب و سنت آمده و پیرامون حکم آن به اجمال و یا تفصیل سخن به میان آمده، اما از بیان حکم گونه‏ های بسیار آن فروگذار شده است. بخشی از آیات و روایات، به بیان حکم مصادیق جزیی خوراکی‎ها توجه دارد که اغلب، ناظر به موارد خاص مورد سوال و یا رایج در میان مردم است. اما در میان آموزه ‏های اسلامی، اصول و معیارهای کلی و یا جزیی نیز می‏توان یافت که تعیین‏گر حکم شرعی سایر مصادیق است. پژوهش حاضر با شیوه‏ کتابخانه‏ای و رویکرد تحلیلی- انتقادی، به بررسی اعتبار و مسایل مربوط به این معیارهای شرعی می‏پردازد. از بررسی مجموعه آموزه‏ های اسلامی و استدلال فقیهان به دست می‏آید که معیارهای مطرح شده در متون قرآنی و روایی، معتبرند و در تناسب با نیازهای انسانی و واقعیت های علمی و پزشکی قرار دارند. تحقق هر کدام از این معیارهای خاص، به تنهایی می‏تواند حکم حلیت و یا حرمت را به دنبال داشته باشد و در صورت تعارض میان ملاک‏ها، راه‏حل، ترجیح ملاک اقوم است.

شناخت موضوع، شرط موفقیت در هرگونه فعالیت درباره آن است. موفقیت در درس خارج، پیش از آن که محتاج روش ها و ابزارهای مناسب باشد، در گرو تصور کاملی است که از آن می شود. همچنین، یکی از سنت های حوزه علمیه، تقریرنویسی است، اگرچه مدیران حوزه این سنت را برای طلاب درس خارج ضروری می دانند، اما کمتر به علل و دلایل آن پرداخته شده است. از این رو، در این مقاله پس از بررسی ضرورت، جایگاه و ماهیت درس خارج، به ضرورت و ماهیت تقریرنویسی پرداخته می شود. رویکرد این مقاله،  در این جهت است که نیاز به تحصیل در مقطع خارج، برای تمامی طلاب ضروری است. همچنین، با مقایسه بین مقطع سطوح و مقطع خارج از زوایای مختلف و بررسی تعریف های ارایه شده برای درس خارج و نقد آنها، به اصلاح دیدگاه ها نسبت به درس خارج تلاش شده و در نهایت، تعریفی اصلاح شده برای درس خارج ارایه می ‎گردد. در ادامه، به ماهیت شناسی تقریر پرداخته و برای آن کارکردهای آموزشی، پژوهشی، ترویجی و ارزیابی ارایه می شود.

لا شک فی اهمیه الدلاله الإطلاقیه وفی ابتنایها علی احراز کون المتکلم فی مقام بیان جمیع مرامه، بل لا یکون مجازفا من ادعی ان ذلک اهم مقدماتها، ولا بد من التدقیق فیه ثبوتا واثباتا:اما ثبوتا فبملاحظه حالات استحاله التقیید وعدم تمکن المولی من لحاظه او بیانه فالإطلاق والتقیید تاره واقعیان وثانیه لحاظیان وثالثه کلامیان؛ اما الواقعیان، فمجرد استحاله التقیید یوجب الحکم بالإطلاق بلا إشکال واما اللحاظیان فالصحیح عدم إمکان التمسک بالإطلاق عند استحاله التقیید إلا فی صوره واحده، واما الکلامیان فلو عجز المتکلم عن بیان التقیید لا ینعقد ظهور اطلاقی کاشف بلا اشکال. و اما اثباتا، فالطریق الی إحرازه ظهور حال المولی فی کونه فی مقام البیان، فقد حققنا ههنا تفسیرا آخر عمیقا لهذا الظهور الحالی، ثم وقع الکلام فی تحدیده وقد ذکرنا ان ما هو المشتهر من عدم کون المولی فی مقام البیان بالنسبه الی الجهه الفرعیه للکلام الذی لمفاده جهتان، باطل وان الصحیح کونه فی مقام البیان مطلقا ومن جمیع الجهات إن شاء الله تعالی.