فهرست مطالب
نشریه مطالعات جغرافیایی مناطق کوهستانی
پیاپی 1 (بهار 1399)
- تاریخ انتشار: 1399/02/16
- تعداد عناوین: 7
-
-
صفحه 0
اگر جغرافیا را در تعریفی، "علم مطالعه روابط متقابل انسان و محیط یا طبیعت" بدانیم؛ در عصر حاضرر برر اسرا دالیل زیادی مطالعه این روابط متقابل از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. بعد از انقالب صنعتی و شروع تحوالت تکنولوژیکی و با ابداع ابزارهای بسیار قدرتمند، در نوع رابطه بین انسان و طبیعت تغییررات زیرادی ایدراد گردیرد و انسانها سرمست از قدرت ناشی از ابزارهای خود به بهره کشی و به تملک درآوردن جای جای کره زمین فارغ از هر وضع طبیعی پرداختند. در این میان تفکر غالب سرمایه داری موجب گردید که حداکثر بهرهکشی صورت گیرد و بره مقوله محدودیت منابع و همچنین زندیره های بازخوردی که میتواند حیات بر روی کره زمین را به مخاطره بیاندازد توجهای نمیشد. در واقع توسعه پایدار مقولهای نبود که در ابتدا مورد توجه قرار گیرد و انسانهرا برا افر هرای بلنرد مدت به افزایش سرمایه و ثروت فکر کنند. بیتوجهی به رعایت حقوق طبیعت یا محیط که در تعریف علرم جغرافیرا گندانده است.علم روابط متقابل انسان و طبیعتو نادیده گرفتن اینکه این رابطه دو سویه و متقابل است و نمری - توان طرف دیگر را مسلوب و فاقد ح دانست، موجب گردید که بعد از دو قرن نتایج آن بیخردی در قهر طبیعرت و در بحرانهای زیستمحیطی عظیم چون گرمایش جهانی و تغییر اقلیم، آلوده شدن منابع آب اقیانو هرا و از برین رفتن جنگلها و پوشش گیاهی و منقرض شدن گونه های جانوری بسیاری، خودنمایی کند. مناط کوهستانی و دامنه های آنها بخش قابل توجهی از خشکیهای کره زمین را به خرود اختصراد داده انرد. این مناط بویژه در پهنه های که در دوران سوم زمینشناسی دارای فعالیتهای تکتونیکی زیرادی بروده انرد ، بیشرتر میباشند. مناط کوهستانی از منابع عمده تولید آبهای شیرین و سرچشمه رودخانه های پرآب جهان هسرتند کره از دیر باز به عنوان سکونتگاه های انسانی مورد نظر و توجه انسانها بودهاند. به همرین دلیرل مطالعره رو ابرط متقابرل انسان و محیط و بررسیهای جغرافیایی در این پهنه ها از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. کشور ایران نیز از نظر جغرافیایی جز مناطقی از خشکیهای کره زمین محسوب میشود که از نظر تکتونیکی و فعالیتهای کوهزایی بسیار مطرح است و بخش زیادی از مناط کشور را کوهستان و دامنهای آنها در بر گرفته است. با توجه به پیچیدهتر شدن فعالیتهای انسانی و ایداد رابطه های جدید بین انسانها و طبیعت در این مناط و با در نظر داشت پر رنر شردن مسایل زیستمحیطی و مخاطرات ناشی از آن لزوم بررسیهای جغرافیایی از مناط کوهستانی به صورت تخصر و خاد ضرروت پیدا میکند. بدینسان، مدله مطالعات جغرافیایی مناطق کوهستانی با رویکرد علمی و با بررسی- های دقی و تخصصی موضوعات جغرافیایی این مناط سرعی دارد کره در راسرتای کمرک بره شناسرایی و معرفری پتانسیلها، چشم اندازهای توسعه ای و همچنین مخاطرات این مناط در راسرتای تحقر اصرل بسریار مهرم توسرعه پایدار تالش نماید.
-
صفحات 1-16
گردشگری روستایی بخشی از صنعت گردشگری است که هدف آن استفاده از منابع طبیعی، فرهنگی - تاریخی و سایر منابع و خصوصیات سکونتگاه های روستایی برای توسعه محصول پیچیده گردشگری است. استان لرستان با پتانسیل های گردشگری متعدد به ویژه در مناطق روستایی، از جمله مناطق مستعد توسعه گردشگری روستایی در کشور ایران است. هدف از این تحقیق، شناسایی و اولویت بندی روستاهای دارای پتانسیل های گردشگری جهت برنامه ریزی و مدیریت مقاصد گردشگری در 30 روستای واقع در حریم 1 کیلومتری مسیرهای ارتباطی منتهی به شهرستان پلدختر در جنوب استان لرستان است. روش تحقیق تحلیلی- توصیفی بوده و از ابزارهایی مانند پرسشنامه محقق ساخته و مدل های آنتروپی شانون و ویکور جهت انجام کار استفاده شده است. یافته های تحقیق نشان می دهد که برخی از روستاهای واقع در حریم یک کیلومتری مسیرها ارتباطی مورد مطالعه، دارای قابلیت های شاخص گردشگری مانند گردشگری کشاورزی (زیودار، بن لار و سبزوار)، گردشگری طبیعی (افرینه و ولیعصر)، گردشگری مذهبی(چم دیوان و حیات الغیب) و گردشگری تاریخی (قلعه نصیر و زیر تنگ چمشک) هستند. همچنین از بین مسیرهای ارتباطی شهرستان پلدختر، مسیر خرم آباد- پل دختر دارای بیشترین پتانسیل و بهترین مسیر پیشنهادی جهت توسعه گردشگری روستایی است. نتایج نهایی اولویت بندی روستاها براساس مدل ویکور نشان می دهد که روستاهای سبزوار، بن لار و افرینه در رتبه های اول تا سوم جهت توسعه گردشگری روستایی در محورهای گردشگری مورد مطالعه قرار دارند.
کلیدواژگان: مسیر گردشگری، گردشگری روستایی، شهرستان پلدختر، جاذبه های گردشگری -
صفحات 17-30
یکی از اطلاعات مورد نیاز گردشگران جهت سفر به مناطق کوهستانی، شرایط اقلیمی مقصد میباشد. غالب گردشگران برای انتخاب مقصد سفر، وضعیت اقلیمی منطقه را مورد توجه قرار می‌دهند. جهت بررسی تاثیر عناصر اقلیمی بر روی شرایط آسایش حرارتی انسان نیاز است که از شاخص‌های آسایش انسانی استفاده شود. در مناطق کوهستانی متغیرهای اقلیمی نظیر دما، رطوبت، باد، ساعات آفتابی و بارندگی با هم شرایطی را از نظر اقلیمی ایجاد می کند که گردشگری را به طور گسترده تحت تاثیر قرار می دهد. مطالعه این شرایط می تواند توانایی تصمیم گیری قابل اعتمادی برای گردشگران فراهم کند. داده‌های استفاده شده در این مطالعه شامل داده‌های روزانه مربوط به میانگین دمای روزانه، بارندگی، سرعت باد، ساعات آفتابی، فشار بخار آب، رطوبت نسبی میباشد که از ایستگاه هواشناسی استان ایلام برداشت گردیده است. جهت تحلیل داده‌ها، ابتدا ماه‌ها به سه دهه تقسیم‌بندی شده و سپس با در نظر گرفتن شاخص‌های آسایش اقلیمی و روش pmv تقویم اقلیم توریستی برای این ایستگاه تهیه و تنظیم‌شده است. یافته ها نشان می دهد که محدوده آسایش اقلیمی در ایستگاه ایلام با در نظر گرفتن پارامترهای اقلیمی مورد مطالعه به‌جز رطوبت نسبی شامل ماه‌های ژوین، ژولای، آگوست و سپتامبر است که در این ماه‌ها بهترین شرایط برای گردشگران در شهر ایلام مهیا میباشد.
کلیدواژگان: اقلیم توریسم، آسایش اقلیمی، شاخص pmv، استان ایلام -
صفحات 31-44
ثبات و استمرار رشد کشاورزی می تواند از عوامل ایجاد ثبات اجتماعی و رشد اقتصادی در جامعه باشد. توسعه کشاورزی، نیازمند آمایش مناطق و توانمندی هر منطقه است. ازاین‌رو مطالعه چگونگی وضعیت توسعه کشاورزی مناطق مختلف جهت برنامه‌ریزی امری ضروری است. این پژوهش با استفاده از نرم افزار GIS و بهره‌گیری از مدل TOPSIS و تحلیل خوشه ای به تحلیل شکاف و فاصله شهرستان های استان لرستان به لحاظ شاخص های عمده توسعه کشاورزی پرداخته است. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی بوده است. جامعه آماری کل شهرستان های استان لرستان میباشد. بدین‌جهت 87 شاخص توسعه کشاورزی و اطلاعات مربوط به آن از سالنامه آماری سال 1395 و سرشماری عمومی کشاورزی سال 1393 استان و داده های میدانی استخراج گردید. نتایج تحقیق نشان‌دهنده شکاف و فاصله شدید و نابرابری عمیق بین شهرستان های استان میباشد. به‌طوری‌که ضریب نهایی توسعه‌یافته‌ترین شهرستان (الیگودرز) 85 برابر توسعه‌نیافته‌ترین شهرستان (رومشکان) به دست آمده است. همچنین نتایج حاصل از تحلیل خوشه ای نشان دهنده چهار سطح توسعه در استان می باشد که شهرستان الیگودرز در سطح توسعه‌یافته و شهرستان‌های پلدختر، دوره، کوهدشت و رومشکان در سطح توسعه نیافته قرار دارند و فضای استان نشان دهنده نابرابری و عدم تعادل می باشد.
کلیدواژگان: توسعه کشاورزی، تحلیل شکاف، نابرابری فضایی، استان لرستان -
صفحات 45-58
جایگاه و تاثیر سلسله مراتبی شهرهای کوچک در شبکه شهری منطقه می تواند موجب توزیع متعادل جمعیت و جلوگیری از تمرکز آن گردد. شهرهای کوچک باعث ایجاد زمینه های مختلف اقتصادی و اجتماعی در حوزه محلی شده و به تبع آن کاهش مهاجرت ها و تغییر جهت آنها از نواحی و کانون های شهری بزرگ تر را در پی خواهد داشت. همچنین این شهرها با ایفای نقش بازار مرکزی حوزه نفوذ روستایی، ضمن ارایه خدمات؛ محرک مهمی در تقویت و استحکام اقتصادی نواحی روستایی پیرامون قلمداد می شوند. هدف این مقاله بررسی عملکرد شهرهای کوچک در توسعه فضایی استان آذربایجان شرقی است. روش تحقیق توصیفی – تحلیلی بوده و برای بررسی نقش شهرها از مدل های کمی استفاده شده است. مدل های جمعیتی نشان می دهد که شهرهای کوچک استان از توان کشش پذیری جمعیتی برخوردار بوده است. همچنین مدل های اقتصادی حاکی از آن است که در بیشتر این شهرها بخش خدمات بیشترین میزان اشتغال را به خود اختصاص داده است. شهرهای کوچک استان در طی دوره 85 1375 در بخش صنعت رشد نسبتا بالایی را نشان می دهند. مدل هایی چون ضریب آنتروپی، تغییر سهم حکایت از آن دارد که بدون احتساب شهرهای کوچک روند تعادل افزایش یافته و با احتساب آنها این عدم تعادل به سوی متعادل شدن سوق پیدا می کند.
کلیدواژگان: شهرکوچک، توسعه منطقه ای، شبکه شهری، سازمان فضایی، استان آذربایجان شرقی -
صفحات 59-78
امروزه انسان به واسطه فشار بر منابع محیطی و بهره برداری غیراصولی و ناپایدار از آن موجب تشدید تخریب محیط زیست می شود که نه تنها مانع از تحقق توسعه پایدار خواهد شد، بلکه آینده حیات را در زمین در معرض خطر نابودی قرار می دهد. هدف از تحقیق حاضر بررسی اثرات فعالیت های دامداران روستایی در تخریب محیط زیست مناطق کوهستانی پیراشهری می باشد. تحقیق حاضر از لحاظ هدف کاربردی و از لحاظ ماهیت و روش توصیفی-تحلیلی و جهت جمع آوری اطلاعات از مطالعات اسنادی و پیمایش میدانی استفاده شده است. جامعه آماری تحقیق نیز شامل خانوارهای روستایی دارای دامداری (دام سبک) در دهستان باروق میاندوآب که در 15 کیلومتری شهر باروق قرار گرفته اند، می باشد. از میان روستاهای این دهستان تعداد 20 روستا در بافر 15 کیلومتری شهر باروق قرار گرفتند که طبق سرشماری سال 1395 دارای 3428 خانوار و 11575 نفر جمعیت بوده و براساس فرمول اصلاح شده کوکران تعداد 272 خانوار به عنوان نمونه آماری انتخاب شدند. پایایی پرسشنامه با استفاده از آزمون الفای کرونباخ 703/0 ارزیابی شد که قابلیت اعتماد بالای آن را نشان می دهد. جهت تجزیه و تحلیل داده ها و اطلاعات از آزمون های همبستگی اسپیرمن، رگرسیون، تی تک نمونه ای و تحلیل محتوای تصاویر ماهواره ای استفاده شده است. نتایج نشان داد، بین گسترش فعالیت های دامداری بهره برداران و تخریب محیط زیست در ابعاد مختلف در سطح 01/0 درصد رابطه معناداری وجود دارد و فعالیت های دامداران در شاخص های تخریب منابع طبیعی با میزان بتای 400/0 و تخریب اراضی آبی، دیمی و باغات با بتای 366/0 بیشترین تاثیر را داشته است. چنانچه تحلیل های فضایی با استفاده از تصاویر ماهواره لندست 8 در طی دوره 2001 الی 2019 نیز تایید کننده همین امر است. همین طور، از میان روستاهای کوهستانی پیرامون شهر باروق؛ از نظر میزان تخریب محیط زیست روستای گل سلیمان آباد با میانگین رتبه ای 50/197 در رتبه اول و روستای چالخماز با میانگین رتبه ای 94/183 نیز در رتبه دوم بالاترین تخریب قرار دارد.
کلیدواژگان: تخریب، محیط زیست، مناطق کوهستانی، دامداری، باروق -
صفحات 79-94
بررسی های مربوط به بازارچه های مرزی از موضوعاتی است که در سال های اخیر در پژوهشهای مربوط به توسعه روستایی و ناحیهای در مناطق مرزی اعم از پژوهشهای اقتصادی توجه بسیاری به آن شده است، از این رو، هدف پژوهش حاضر، توسعه اقتصادی روستاهای مرزنشین با تاکید بر بازارچه مرزی باشماق مریوان بوده است. ماهیت این پژوهش کاربردی، روش اجرای آن توصیفی و تحلیلی و نوع آن، پیمایشی است. سه روستای ساوجی، نی و سعدآباد در نزدیکی این بازارچه مورد مطالعه قرار گرفتند. داده‌های لازم، با روش‌های اسنادی و پیمایشی و با استفاده از ابزار پرسشنامهء محقق ساخته و مصاحبه گردآوری شد. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از نرم افزار SPSS و مدل فازی ممدانی استفاده شد. در مطالعه همبستگی بین توسعه اقتصادی روستا های مرزنشین و بازارچه مرزی باشماق مریوان، بررسی مقادیر ضریب همبستگی پیرسون نشان داد که بین تمامی متغیر های وابسته (توسعه اقتصادی) با بازارچه مرزی باشماق مریوان (متغیر مستقل) رابطه مثبت و معنی داری در سطح اطمینان 99% وجود دارد. بر اساس نتایج به دست آمده همبستگی قوی به ویژه در شاخص های کاهش بیکاری و ایجاد اشتغال، جذب و اشتغال افراد بومی و گسترش مبادلات مرزی وجود دارد. همچنین در استنتاج وضعیت متغیر اقتصادی در تعیین اولویت روستا های نزدیک بازارچه مرزی باشماق با استفاده از مدل فازی ممدانی، برای هر یک از روستا ها مقدار نافازی نهایی به عنوان خروجی سیستم استنتاج فازی در نرمافزار MATLAB مشخص شده است. این مقدار برای روستای ساوجی برابر است با 71/0، برای روستای نی برابر است با 70/0 و برای روستای سعدآباد برابر است با 72/0 که سطح متوسط اقتصادی را برای هر سه روستا با توجه به متغیر مورد بررسی نشان می دهد.
کلیدواژگان: توسعه اقتصادی، روستاهای مرزنشین، بازارچه های مرزی، باشماق، مریوان
-
Pages 1-16
Rural tourism is a part of the tourism industry that aims to utilize natural, cultural-historical resources, and other resources and characteristics of rural residences to develop a complex tourism product. Lorestan province has great tourism potential, especially in rural areas, including areas prone to rural tourism development in Iran. The purpose of this study was to identify and prioritize villages with tourism potential for planning and managing tourism destinations in 30 villages located within 1 km around the route leading to Pol-Dokhtar County in the south of Lorestan province. The research method is analytical-descriptive and tools such as a researcher-made questionnaire and Shannon entropy and Vikor model was used. The research findings show that some of the villages located within 1 km around the route leading to under study area have tourism index capabilities such as Agrotourism (Zivdar, Bon Lar and Sabzevar), natural tourism (Afrineh and Valiasr), religious tourism (Cham Divan and Hayat al-Gheib) and historical tourism (Ghale Nasir and Zir Tang Chemeshk). Also, among the routes to Pol-Dokhtar county, Khoramabad-Pold-Dokhtar has the most potential and the best route proposed for rural tourism development. The final results of prioritization of villages based on Vikor model show that Sabzevar, Bon Lar and Afrineh villages are in the first to third rank for development of rural tourism in tourism axes of the study area.
Keywords: Tourism Route, Rural tourism, Pol-Dokhtar County, Tourist Attractions -
Pages 17-30
One of the pieces of information needed for tourists to travel to mountainous areas is the climatic conditions of the destination. Most tourists pay attention to the climatic conditions of the region when choosing a travel destination. In order to study the effect of climatic elements on human thermal comfort conditions, it is necessary to use human comfort indicators. In mountainous areas, climatic variables such as temperature, humidity, wind, sunshine hours and precipitation together create climatic conditions that affect tourism widely. Studying these conditions can provide tourists with the ability to make reliable decisions. The data used in this study include the data related to the average daily temperature, precipitation, wind speed, sunshine hours, water vapor pressure, relative humidity, which was collected from the meteorological station of Ilam province. To analyze the data, first the months are divided into three decades and then the tourist climate calendar is prepared and adjusted for this station by considering the climatic comfort indicators and the PMV method. The results show that the climatic comfort zone in Ilam station considering the studied climatic parameters except for relative humidity in June, July, August and September, which are the best conditions for tourists in Ilam.
Keywords: Climate tourism, Climate comfort index, PMV index, Ilam Provinc -
Pages 31-44
Stability and sustainability of agricultural growth can be factors of social stability and economic growth in society. Agricultural development requires the zoning and capability of each region. Hence, the study of how the development of agriculture in different regions is essential for planning. Using GIS software, TOPSIS model and cluster analysis, this study has analyzed the gap and distance between the counties of Lorestan province in terms of major indicators of agricultural development. The research method was analytical-descriptive. The statistical population is the total number of counties in Lorestan Province. For this purpose, 87 indicators of agricultural development and its related information were extracted from the Statistical Yearbook of 2016 and the General Agricultural Census of 2014 and the field study data. The results of the research show a deep gap, distance and inequality between the counties of the province. So that the final coefficient of the most developed county (Aligudarz) is 85 times more than the undeveloped county (Rumeshkan). Also, the results of cluster analysis indicate that there are four levels of development in the province. The county of Aligudarz is in developed level and the counties of Poldokhtar, Kuhdasht and Rumeshkan are in an undeveloped level, and the province's space indicates inequality and imbalance.
Keywords: Agricultural Development, Gap analysis, Spatial Inequality, Lorestan Province -
Pages 45-58
Hierarchical status and impact of small towns in the urban network may result in a balanced distribution of population and preventing its concentrating. Small towns provide various opportunities for economic and social development in the area which consequently reduces the migration and change the destination of the migrants from larger urban centers. Also, these cities play a role of the central market for rural hinterlands, while providing services for the rural area, they are considered as an important stimulus in promoting economic growth of the surrounding rural areas. The aim of this article is to study the performance of small towns in spatial development of East Azarbaijan Province. The research method is descriptive and analytical and quantitative models have been used to study the role of small towns. Population models show that small towns of the province have capacities for population elasticity. Also, economic models suggest that in most towns, service sector is the high proportion of the total labor. In small towns of the province the industry sector has experienced growth in the number of labor in 1375-85 periods.
Keywords: Small Town, Spatial Development, Urban Network, East Azarbaijan Province -
Pages 59-78
Today, human beings are exacerbating environmental degradation due to pressure on environmental resources and their unprincipled and unsustainable exploitation, which will not only hinder the realization of sustainable development, but also endanger the future of life on earth. The purpose of this study is to investigate the effects of rural farmers' activities on environmental degradation in urban peripheral mountainous areas. The present study is practical in terms of purpose and in terms of nature and method is descriptive-analytical. Document review and field studies were used to collect data. The statistical population of the study includes rural households with livestock (light livestock) in Baruq district, which is located 15 km far from Baruq city. Among the villages of this district, 20 villages were located within 15 km from Baruq city, which according to the 2016 census had 3428 households and 11575 populations, and according to the revised Cochran's formula, 272 households were selected as statistical samples. The reliability of the questionnaire was assessed using Cronbach's alpha test of 0.703, which shows its high reliability. Spearman correlation, regression, t-sample and satellite image content analysis were used to analyze the data and information. The results showed that there is a significant relationship between the expansion of livestock activities of farmers and the destruction of the environment in different dimensions at the level of 0.01%. Livestock farmers' activities have had the greatest impact on the destruction of natural resources with a beta of 0.400 and the destruction of irrigated, rainfed lands and gardens with a beta of 0.366. Spatial analysis using Landsat 8 satellite images from 2001 to 2019 also confirms this. Also, among the mountainous villages of Baruq City, In terms of environmental degradation, Ghol Soleimanabad village is in the first place with an average rating of 197.50 and Chalkhamaz village is in the second place with an average rating of 183.94.
Keywords: Destruction, Environment, Livestock, Baruq -
Pages 79-94
Border market research is one of the topics that have received a lot of attention in recent years in studies of rural and regional development in border areas, including economic research. The aim of the present study was to develop the economy of frontier villages with an emphasis on the border market of Bashmaqh Marivan. The nature of this applied research is descriptive and analytical and its type is survey. The three villages of Savoji, Ney and Saadabad were studied near the market. Necessary data were collected and interviewed using documentary and survey methods and using the researcher-made questionnaire. SPSS software and Mamdani fuzzy model were used for data analysis. In the study of correlation between economic development of border villages and Bashmagh border market, the study of Pearson correlation coefficient values showed that there was a positive and significant relationship between all related variables (economic development) and Bashmagh Marivan border market (independent variable). There is a 0.99 confidence level. Based on the results, there is a strong correlation, especially in the indicators of reducing unemployment and job creation, attracting and employing local people and expanding border exchange. Also, in inferring the economic variable status in determining the priority of villages near Bashmagh border market using Mamdani fuzzy model, for each village, the final amount of unfuzzy was determined as the output of fuzzy inference system in MATLAB software. This value is equal to 0.70 for Savji village, 0.70 for Ni village and 0.72 for Saadabad village, which shows the average economic level for all three villages according to the studied variable.
Keywords: Economic development, Border villages, Border market, Bashmagh Marivan
©2000-2024 magiran.com All Rights Reserved.