ماهنامه اکتشاف و تولید نفت و گاز
پیاپی 13 (امرداد 1383)

وقایعی چون آتشفشان, خرابی های ناشی از یک زمین لرزه قوی, جریان های گلی و سیل در گوشه و کنار جهان ما را به خود می آورد که به راستی چه باید کرد. ما باید قادر به شناخت این وقایع باشیم تا بتوانیم با آنها مقابله کنیم. زمین, خانه و کاشانه ماست و ذخایر معدنی و آلی مورد نیاز ما را در دل خود جای داده است. نیاز به این ذخایر سبب شد که انسان تلاش کند تا بتواند به وجود آنها پی ببرد و آنگاه دست به اکتشاف بزند.

آنچه پیش رو دارید خلاصه ای از صحبت های دکتر ریاض خراط, استاد دانشگاه صنعت نفت و کجری پروژه های تحقیقاتی نفت سنگین ایران است که در "نشست ماهانه هیات تحریریه مجله اکتشاف و تولید با متخصصان امور بالادستی نفت" ایراد شده است.

موادرسوبی پس از تشکیل در داخل حوضه رسوبی, در زیر رسوبات دیگر که بعدها روی آنها را می پوشانند قرار می گیرند. گاهی اوقات این روی هم انباشتگی تا عمق 4000متر و بالاتر هم پیش می رود. در خلال مدفون شدگی, درجه حرارت بالا می رود, فشار افزایش می یابد و از مقدار آب کاسته می شود. در نهایت گل های نرم به سنگ های سخت تبدیل می شوند, به طوری که گل های آهکی, سنگ آهک و ذرات ماسه ای ماسه سنگ را به وجود می آورند.

امروزه نفوذپذیری را بر اساس نگارهایی (Logs) که به طور تجربی با یکدیگر انطباق یافته و بر روی انواع گوناگون سنگ ها (از لحاظ مشخصات دینامیکی) انجام گرفته اند, تعیین می کنند. دریافت کلی بر این است که نفوذپذیری تابعی از نوع سنگ است. تعیین نفوذپذیری و نحوه توزیع آن در اکثر مواقع بسیار مهم و حیاتی است. همچنین, عملیات مغزه گیری و چاه آزمایی تنها در چند چاه انتخابی یک میدان انجام می گیرند.

برای شروع کارهای اکتشاف و تولید در یک منطقه, حوضه های رسوبی, سیستم ها و تله های نفتی مورد مطالعه قرار می گیرد. مطالعات مدل سازی ژیوشیمی آلی نیز مبنای شناخت سیستم نفتی یک ناحیه محسوب می شود. شناخت یک حوضه نفتی, بدون مدل سازی ژیوشیمی امکان پذیر نیست. بنابراین شرکت های نفتی قبل از هر اقدام اکتشافی, به مطالعه منطقه مورد نظر با استفاده از روش های مدل سازی ژیوشیمی می پردازند.

اگر مجموعه فعالیت های بعد از مرحله اکتشاف تا مرحله تولید یک مخزن با نگاهی مهندسی مورد بررسی قرار داده شود, با یک دوره زمانی روبرو می شویم که در آن اولین بررسی ها و مطالعات مخزن برای توسعه اولیه میدان صورت می گیرد؛ چه در این مطالعات اولیه که سنگ بنای روش بهره برداری از مخزن است و چه در مطالعات بعدی که روش بهره برداری از مخزن را مورد بازبینی قرار می دهند, یکی از مهم ترین فاکتورهایی که نحوه انجام مطالعات را جهت دهی می کند, نوع سیال مخزن است.

با توجه به شرایط موجود و امکان حفر چاه های انحرافی در مخزن, در حال حاضر توانایی رساندن چاه ها به نقاط مورد نظر وجود دارد. در این راستا قاعده کلی, کنترل فرایند و روش بهینه سازی تولید, ابزارهایی را برای تشخیص بسیاری از رفتارها و به مبارزه طلبیدن شرایط و مشکلات جدید, مهیا می کند.

برای شروع این مطلب و ذکر اهمیت آن جا دارد که در ابتدا به بررسی تعریف سیلاب زنی آب و نیز فرق آن با تزریق آب بپردازیم. سیلاب زنی آب, یک روش بهره برداری ثانویه است که توسط تزریق

بحث کلی این مقاله درباره تزریق "CO" (منوکسیدکربن) به داخل مخازن نفت سنگین است و چهار چوب کلی آن از امتیازنامه های قبلی ایالات متحده به شماره (4,156,462) و (2,901,979 می) گرفته شده که در آن از تزریق منوکسیدکربن به عنوان یک روش استفاده شده است. تغییرات اعمال شده در این کشف جدید, نمایانگر تزریق در دمای کمتر از 260 درجه سانتی گراد است تا مشکلات قبلی را تا حدودی رفع نماید.

برای ارزیابی سطوح تماس سیالات, حرکت سیال و میزان تولید از یک مخزن, آگاهی از تخلخل و تراوایی آن مخزن ضروری است. برای دست یابی به اطلاعات مخزن سه روش سایزمیک(Seismic), مغزه و تفسیر لاگ (نمودارهای چاه پیمایی) به کار می رود که از نظر دقت, محدوده مورد پوشش و تعداد پارامترهای مورد اندازه گیری با هم متفاوتند.

داریوش یابنده, از همکاران مبتکر در شرکت بهره برداری نفت و گاز گچساران, که از سال 1347 به این سو در اداره حراست مشغول به کار است, موفق به ابداع "سیستم حفاظتی الکترونیکی مدار بسته" شده که در حال حاضر در واحد بهره برداری شماره 2 گچساران نصب و استفاده از آن آغاز شده است. این همکار با ذوق و مبتکر, در خصوص این دستگاه و سایر دستگاه هایی که تاکنون ابداع کرده توضیحاتی داده است که می خوانید.

موسسه تحقیقاتی RF-Rogaland با همکاری مرکز تحقیقات تولید EPR) Exxon) تکنولوژی جدیدی را معرفی کرد که از تشکیل هیدرات گازی در خطوط لوله نفت و گاز جلوگیری می کند. استفاده از این تکنولوژی هزینه های سرمایه ای و عملیاتی را در مقایسه با روش های فعلی کنترل هیدرات تا حد قبول ملاحظه ای کاهش می دهد. این تکنولوژی اکنون به صورت تجاری درآمده و به طور موفقیت آمیزی در میدانی واقع در خلیج مکزیکو به کار گرفته می شود.