ماهنامه اکتشاف و تولید نفت و گاز
پیاپی 8 (اسفند 1382)

متجاوز از 50 سال پیش در جریان یک واقعه تاریخی, ملت ایران زمام امور منابع نفت خود را که دیر زمانی در دست بیگانگان بود, به چنگ آورد و بر حضور و سلطه مستقیم کمپانی های نفتی خارجی پایان داد. هر چند که طی سالیان دراز پس از این واقعه, کمپانی ها به شیوه های دیگر, کماکان در جهت باز پس گیری و حفظ منافع از دست رفته خود کوشیدند.

ارزیابی خواص پتروفیزیکی مخزن هیدروکربوری نقشی بسیار مهم در صنعت بالادستی نفت (به ویژه در موفقیت اقتصادی توسعه مخزن) ایفا می کند. این ارزیابی, به وسیله روش آنالیز مغزه یا روش تفسیر نمودارهای چاه نگاری انجام می شود. عملیات مغزه گیری و آنالیز مغزه بسیار پر هزینه و زمان بر است ضمن آنکه روش تفسیر نمودارهای چاه نگاری تنها با استفاده از داده های چاه نگای انجام نمی پذیرد و به داده ها و اطلاعات تکمیلی درباره سنگ و سیالات مخزن و حتی گاهی سیالات حفاری نیازمند است که ممکن است برای بعضی چاه ها یا لایه ها موجود نباشد.

حوضه رسوبی خلیج فارس به علت دارا بودن لایه های رسوبی ضخیم و دارا بودن شرایط سنگ منشا, سنگ مخزن و پوش سنگ, گستردگی ناحیه و وضعیت استراتژیک, یکی از اقتصادی ترین حوضه های هیدروکربوری جهان به شمار می رود. میدان نفتی درود(داریوش سابق) یکی از میادینی است که بخشی از آن در خشکی(جزیره خارگ)و بخش دیگر آن در دریا در حوضه خلیج فارس واقع گردیده است.

سیال حفاری نقش هایی متنوع مانند کنترل فشارهای زیرزمینی, خنک کردن و روان کردن مته, ایجاد پوشش نازک با نفوذپذیری پایین بر دیواره چاه, جلوگیری از صدمه دیدن سازندهای هیدروکربن دار پایداری دیواره چاه و... دارد, اما مهم ترین نقش آن تمیزسازی چاه از کنده های حفاری و انتقال سریع کنده ها به سطح و توانایی جداشدن کنده های حفاری از سیال حفاری در سطح است.

ایجاد یک چاه دایره ای و اقدام به حفاری و نهایتا استفاده از سیالات حفاری و تکمیل چاه در سازند پایدار, دلیلی است برای به وجود آمدن یک سری از پدیده ها که باعث عدم پایداری چاه, خرابی لوله های جداری, شکست مشبک کاری و تولید ماسه می شود. چاه استوانه ای سبب تمرکز تنش می شود که می تواند به چند برابر قطر چاه در اطراف آن گسترش یابد. این تمرکز تنش که متفاوت از تنش های دور از میدان است, می تواند از مقاومت سازند فراتر رود و در نتیجه آن شکست روی دهد. حفر چاه استوانه ای و ورود سیالات خارجی به سازند باعث ایجاد اثرات زیر در اطراف چاه می شود.

تزریق گاز ازت باری ازدیاد برداشت از مخازن نفت در سال های اخیر مورد توجه قرار گرفته است. اولین پروژه تزریق گاز نیتروژن درمخزنField Fordoche ایالت لوییزیانای آمریکا در سال 1977 میلادی شروع گردید. در این مخزن قبل از تزریق گاز ازت, گاز متان تزریق می شد اما به علت عدم دسترسی به مقدار قابل نیاز متان و گران بودن آن, ازت جایگزین متان شد.

عامل عمده ای که باید در محاسبات مهندسی مخازن شناسایی شده و مورد توجه قرار گیرد, مکانیسم تولید نفت حاکم بر مخزن است. با توجه به وضعیت هندسی ساختمان مخزن, ارتفاع ستون نفت, میزان گاز حل شده در نفت, گسترش, ارتباط و فعالیت کلاهک گازی و سفره آب متصل به آن, تحت مکانیسم های مختلف, می توان از مخزن, نفت تولید نمود.

در شماره های پیش در خصوص توجه بیش از پیش تزریق دی اکسیدکربن برای ازدیاد برداشت, معیارهای اعمال تزریق, رفتار فازی و امتزاج پذیری, مکانیسم های جابجایی, طرح پروژه و مدل ها و منابع دی اکسید کربن مطالبی عنوان شده در این شماره بخش سوم و پایانی این مطلب را می خوانید.

پس از شناخت پدیده خوردگی و نوع آن و احتمال وقوع آن در یک سیستم, بی شک مهم ترین موضوع مطالعه, بررسی و تعیین سرعت, میزان یا نرخ خوردگی است. بدین معنا که خوردگی با چه سرعتی پیش می رود. این مهم از همان آغاز مطالعه خوردگی مدنظر قرار گرفته و از هر تیوری و تکنولوژی ممکن برای  ارزیابی و محاسبه آن استفاده شده است ولی به دلیل پیچیدگی مکانیزم های خوردگی و متاثر بودن خوردگی از عوامل عدیده از قبیل شرایط محیطی, خواص ماده, نوع عملیات, نقش نیروهای انسانی و مدیریت, هنوز هم به نتیجه هایی نرسیده است و جای کار و مطالعه دارد.

ایستگاه تقویت فشار قوی گاز گچساران در فاصله 28 کیلومتری غرب گچساران قرار گرفته است. این واحد در سال 1356 طراحی و نصب و در سال 1368 راه اندازی شده است. با توجه به اهمیت جمع آوری گازهای همراه نفت و فشارافزایی آنها(جهت تزریق و افزایش فشار مخازن نفت)چهار ایستگاه تقویت فشار ضعیف گاز در گچساران احداث شد.