مجله پزشکی قانونی
سال نهم شماره 4 (پیاپی 32، زمستان 1382)

بخشی از اجساد ارسالی به سازمان قانونی را اجساد مجهول الهویه فاسد اسکلتی تشکیل می دهند. بدیهی است علاوه بر تعیین علت مرگ، نیاز به شناسایی متوفی چه از لحاظ اجتماعی، اخلاقی و چه از لحاظ اداری، آماری و قانونی بسیار قابل اهمیت است. از آنجا که پزشکان قانونی به عنوان بخشی از سیستم کارشناسی تعیین هویت محسوب می شوند، در این مقاله به بررسی هویت اجساد مجهول الهویه که سخت ترین بخش تعیین هویت است پرداخته شده است.
در این مطالعه آینده نگر 176 جسد مجهول الهویه فاسد اسکلتی ارسالی به سازمان پزشکی قانونی در 6 ماهه دوم سال 79 مورد بررسی قرار گرفتند. 165 جسد مرد و 11 جسد زن بودند.
بیشترین فراوانی سنی در دهه سوم (31.8 درصد) و دهه چهارم (30.1 درصد) بود. حداقل سن اجساد بین 10 تا 20 سال بود. بیشترین راه شناسایی را در 37.1 درصد اجساد، خالکوبی و کمترین راه شناسایی را در 5.45 درصد اجساد، دندانها تشکیل می دادند. علت مرگ 83 نفر (47.2 درصد) اعتیاد به مواد مخدر و عوارض ناشی از آن بود و فقط 9 نفر (5.1 درصد) آنها شناسایی شدند. دومین علت مرگ (18.2 درصد) بیماری داخلی بود و بیشتر این افراد درگیری کبدی و ریوی (با ظاهری معتادگونه) داشتند. علت اصلی مرگ این افراد هم اعتیاد به مواد مخدر بود. سومین علت مرگ در 14.2 درصد اجساد شکستگی جمجمه و خونریزی مغزی و عوارض ناشی از آن بود.
بیشتر اجساد مجهول الهویه متعلق به مردان بود. بیشتر بودن فراوانی مردان مجهول الهویه نسبت به زنان مشابه سایر مطالعات بود. وجود افراد معتاد در بین اجساد مجهول الهویه شایع است و بیشتر این اجساد شناسایی نمی شوند. در واقع چون فرد معتاد از خانواده طرد می شود، حتی متوجه مرگ او هم نمی شوند و یا حاضر به تحویل گرفتن جسد او نیستند. در اجسادی که علت فوت بیماری داخلی و عوارض آن بود عمدتا ظاهر بسیار آشفته و آلوده و معتادگونه داشتند و در بررسی هیستوپاتولوژیک درگیری کبدی به صورت هپاتیت مزمن و درگیری ریوی مشاهد شد. شک به اعتیاد در این موارد وجود داشت.

در سیستم قضایی همه کشورها قوانینی وجود دارند که طبق آنها محکوم علیه در صورت بیماری یا عدم توانایی جسمانی از برخی مجازاتها معاف می گردد. در کشور ما نیز طبق قوانین متعالی اسلام مجازاتهایی از قبیل شلاق و زندان زمانی اجرا میگردند که فاقد خطر جانی برای محکوم علیه باشند. هدف از مطالعه حاضر بررسی دلایل و چگونگی صدور نظر کارشناسی عدم تحمل کیفر توسط سازمان پزشکی قانونی کشور و موارد ارجاع بوده است.
387 مورد ارجاعی جهت کارشناسی تحمل کیفر در تهران در سال 1381 مورد بررسی قرار گرفتند. برای هر یک از موارد، پرسشنامه جداگانه ای شامل اطلاعات فردی، نوع بیماری مورد ادعا و نتیجه معاینات بالینی و آزمایشگاهی و نظریه نهایی صادر شده از سوی سازمان پزشکی قانونی کشور تکمیل گردید.
حدود 80 درصد موارد مرد بودند. میانگین سنی حدود 43 سال بود. 58.4 درصد محکوم به زندان، 39.5 درصد محکوم به تازیانه و 2.1 درصد محکوم به هر دو مجازات شده بودند. اکثر زنان مرتکب جرایم منکراتی و اکثر مردان مرتکب جرایم مالی یا مواد مخدر شده بودند. طبق نظریات نهایی سازمان پزشکی قانونی، 54.3 درصد تمام موارد قادر به تحمل مجازات تعیین شده نبودند. بیماری های قلبی - عروقی و کلیوی علل اصلی موارد منجر به صدور نظریه عدم توانایی تحمل کیفر بودند.
بیش از نیمی از موارد ادعای محکوم علیه در خصوص عدم توانایی تحمل کیفر صحت داشت و توصیه می شود پزشکان قانونی با دقت بیشتری به این مساله بنگرند و از نتایج این مطالعه در صدور نظریات کارشناسی آتی خود بهره گیرند.

ناخالصی های موجود در مواد مخدر می تواند باعث بروز یا تشدید علائم و نشانه های مسمومیت های حاد و مزمن ناشی از این مواد گردد. سرب به عنوان یکی از ناخالصی های یافت شده در تریاک می تواند سبب ایجاد مسمومیت های حاد و مزمن در مصرف کنندگان تریاک گردد. از این رو شناسایی و تعیین مقدار این فلز سمی در نمونه های تریاک از نظر سم شناسی بالینی و قانونی دارای اهمیت است. هدف از این مطالعه استفاده از روش طیف سنجی جذب اتمی شعله ای جهت تعیین مقدار سرب در تریاک می باشد.
در این مطالعه از روش هضم مرطوب با استفاده اسید نیتریک جهت آماده سازی نمونه های تریاک استفاده شد. بعد از رسم منحنی استاندارد، مقدار سرب در نمونه های تریاک توسط دستگاه طیف سنج جذب اتمی شعله ای اندازه گیری شد. سپس دقت در یک روز، دقت در بین چند روز، حداقل میزان قابل اندازه گیری و حداقل میزان قابل شناسایی در این روش مورد ارزیابی قرار گرفت.
در این روش می توان مقدار سرب موجود در تریاک را در محدوده غلظت های 5-40 ppm اندازه گیری نمود. میزان دقت در یک و بین چند روز در این روش به ترتیب 0.8 و 1.2 درصد بود. حداقل میزان اندازه گیری و حداقل میزان قابل شناسایی در این روش به ترتیب 5 ppm و 2 ppm بود.
از روش طیف سنجی جذب اتمی شعله ای به عنوان یک روش حساس، دقیق و تکرارپذیر جهت آنالیز کمی سرب در نمونه های تریاک می توان استفاده نمود.

پس از تکمیل رشد دندان تخمین سن مشکل بوده، متداولترین روش مورد استفاده بررسی تغییر ساختمانی دندان می باشد. این مطالعه به بررسی کارآیی روش ارائه شده توسط لامندین در افراد ایرانی پرداخته است.
جهت این مطالعه توصیفی - تحلیلی تعداد 50 دندان تک ریشه ای از اجساد با جنس و سن مشخص کشیده شدند. بلافاصله پس از کشیدن، ارتفاع پریودنتوزیس (P) و شفافیت سطح ریشه (T) و سپس شاخصهای P و T اندازه گیری و در فرمول ارائه شده توسط لامندین جهت بدست آوردن سن تخمینی نمونه ها قرار داده شد.
میانگین سن واقعی و تخمین اختلاف کاملا معنی داری را نشان داد و به عبارت دیگر در کل، فرمول ارایه شده در نمونه های مورد بررسی کارآیی لازم را نشان نداد. با تفکیک سنین مورد مطالعه مشاهده گردید که میانگین سن واقعی و تخمینی در گروه های سنی 40-30 سال و 50-40 سال اختلاف معنی داری را نشان نداده و لذا در این دو گروه سنی روش لامندین تا حدودی کارآیی لازم را از خود نشان می دهد.
از آنجاییکه این روش از ساده ترین متد تخمین سن می باشد، این تحقیق باید در بعدی وسیعتر و با حجم نمونه بالاتری در هر دو جنسیت جهت تایید کارآیی آن انجام گیرد تا شاید با فرمولی جدید افراد ایرانی بتوان میزان خطای تخمین سن را به حداقل رساند.

فرمالدهید ماده ای شیمیایی است که مصرف گسترده ای در تثبیت بافتها و نیز اجساد دارد. فرمالدهید در هنگام تشریح جسد تبخیر و در فضای سالن منتشر می گردد. مشاهدات نشان داده است که این گاز می تواند سبب بروز علایم بالینی نظیر سوزش چشم، گلو و بینی، ریزش اشک و خارش بدلیل تحریکات مخاطی گردد. این مطالعه به منظور تعیین تغییرات هیستوپاتولوژیک مخاط تنفسی نای موش صحرایی (رت) که به مدت 18 هفته در معرض بخار فرمالدهید قرار گرفتند، طراحی شد.
مطالعه حاضر بر روی 28 سر رت از نژاد Albino Wistar با سن 8-6 هفته انجام شد. این حیوانات به طور تصادفی (بر اساس زمان مواجهه) و به طور کاملا مساوی آزمایشی شامل گروه E1و (4 روز در هفته 4 ساعت) و گروه E2 (4 روز در هفته روزی 2 ساعت) و گروه E3(2 روز در هفته روزی 2 ساعت) و یک گروه شاهد (بدون مواجهه) تقسیم شدند. رتهای گروه های شاهد و مورد پس از پایان 18هفته، تحت بیهوشی کشته شدند. از نمونه های نای پس از فیکساسیون و قالب گیری، مقاطع بافتی به ضخامت5 mμ تهیه گردید. تمام مقاطع با هماتوکسیلین - ائوزین رنگ آمیزی و با میکروسکوپ نوری بررسی شد.
بهم ریختگی اپیتلیوم، همراه با ناپدید شدن مژه ها، تغییرات دیسپلاستیک خفیف و ارتشاح خفیف لنفوسیتها در گروه آزمایش E1 مشاهده شد. تغییرات بافتی در گروه E2 و E3 به صورت به هم ریختگی اپیتلیوم و بی نظمی مژه ها و ارتشاح خفیف لنفوسیتها مشاهده گردید.
این مطالعه نشان داد که هر چه مدت زمان مواجهه با بخار فرمالدهید بیشتر شود، تغییرات هیستوپاتولوژیک مشاهده شده در مخاط تنفسی شدیدتر خواهد بود.

هدف از این بررسی وضعیت سقط عمدی از نظر تکنیک اقدام به سقط، عوارض و پیامد آن بوده است.
بدین منظور در مراجعین به علت سقط به درمانگاه یا بخش زنان بیمارستان آیت الله طالقانی در صورت رضایت بیماران، اقدام به مصاحبه و پر کردن پرسشنامه ای گردید. در این پرسشنامه علاوه بر تاریخچه مامایی و تنظیم خانواده در مورد روش، عوارض و پیامد سقط های عمدی پرسشهایی مطرح گردید.
نتایج این مطالعه نشان می دهد که 78 درصد زنان با تزریق پروستاگلاندین و 22 درصد با کورتاژ اقدام به سقط نموده اند. با مصرف پروستاگلاندین عوارض عمومی و با کورتاژ، عوارض رحمی بیشتر است. پیامد حاملگی بعد از اقدام به سقط 41.3 درصد سقط ناقص، 40 درصد سقط کامل و 18.7 درصد بدون تاثیر روی حاملگی بوده است.
گرچه اکثر افراد با تزریق پروستاگلاندین اقدام به سقط می نمایند ولی مصرف آن به تنهایی در کمتر از نیمی از موارد منجر به سقط کامل می شود. از آنجایی که مشکلات ناشی از اقدام و عوارض بعدی سقطهای عمدی قابل انکار است، شناسایی و توجه به جنبه های مختلف این مساله و ارایه راهکارهای مناسب برای رفع یا کاهش مشکلات ناشی از آن ضروری است.

تفنگ بادی بیش از آنکه اسباب سرگرمی و بازی باشد، اسلحه ای بالقوه خطرناک و حتی کشنده است. این اسلحه جزو اسلحه های با سرعت کم طبقه بندی می شود که پرتابه آن می تواند صدمات قابل توجه و حائز اهمیتی در نقاط مختلف بدن خصوصا نواحی چشم و مغز ایجاد کند. صدمات ناشی از تفنگ بادی عمدتا در پسران نوجوان و بصورت نوجوان و بصورت اتفاقی رخ می دهد. کلا یک سوم از کل صدمات ناشی از این تفنگها سر و گردن را درگیر می کند. وضع قوانین کارآمد برای استفاده از این اسلحه و افزایش آگاهی عمومی در پیشگیری از این صدمات موثر است.
در میان عوارض متعدد ناشی از صدمات تفنگ بادی، آمبولیزاسیون ساچمه، پدیده ای بسیار نادر است. این مقاله به معرفی پسر نوجوانی می پردازد که به طور تصادفی از ناحیه گردن مورد اصابت یک عدد ساچمه تفنگ بادی 0.177 اینچی قرار گرفته است و در بررسی های رادیولوژیک، عدم وجود ساچمه در محل مورد اصابت و آمبولیزاسیون آن به درون بطن راست قلب ثابت شده است.

تاریخ طب با اولین درد در بشر شروع شده است و برای تسکین درد، بشر در آن زمان به خرافات و موهومات پناه برده است و این مساله زمینه ساز سودجویی افراد ناباب از علم پزشکی را فراهم آورده است. بتدریج برای جلوگیری از این مساله قوانینی بوجود آمد که بنیان پزشکی قانونی برآن نهاده است. در ایران باستان اولین پزشک که پزشک قانونی نیز بوده است تریتا نام دارد. محمد ابن زید قریشی اولین محتسب و شاید اولین پزشک قانونی در تاریخ طب اسلامی و ایرانی است. تشریح که اساس طب قانونی است در بین اطباء ایرانی سابقه دیرینه دارد.یکی از این پزشکان ایرانی مسیحی و متبحر در این فن یوحنا ابن ماسویه است که اولین بار میمونی را تشریح نمود. در قرون اخیر طب قانونی با کالبد گشایی مهندس اطریشی زاتی توسط دکتر پولاک جنبه رسمی به خود گرفت. پولاک به عنوان معلم دارالفنون استخدام شده بود.