ماهنامه مقام موسیقایی
سال هشتم شماره 19 (بهمن 1383)

از جمله آیاتی که در زمینه حکم غنا از ناحیه مفسران قرآن کریم مورد استناد قرار گرفته است آیه شریفه «دو من الناس من یشتری لهوالحدیث لیضل عن سبیل الله بغیر علم و یتخذوها هزوا اولئک لهم عذاب مهین» می باشد. خداوند متعال در آیه شریفه می فرماید «بعضی از مردم کسی است که گفتار و سخنان باطل و لغو جمع آوری نموده و خلق را از راه خدا به جهالت گمراه می سازند و قرآن را به تمسخر و استهزاء می گیرند آنان به عذاب با خواری و خفت گرفتار خواهند شد». در مباحث پیشین معنای لغوی لهو، شان نزول آیه شریفه، تبیین نبی اکرم (ص) و ائمه علیهم السلام، و تلقی برخی اصحاب رسول اکرم (ص) و برداشت مفسران اهل سنت ارایه گردید.

عاشیق علسگر خداوند ساز و سخن و برجسته ترین سیمای تاریخ عاشیقی در آذربایجان است که مکتبی خاص در این نوع ادبی به وجود آورد. پژوهشگران فن، ظن قوی می برند که وی در سال 1821م. در روستای «آغ کیلسه» از روستاهای ولایت «بارسار گئجر» در ارمنستان کنونی متولد شده است. پدرش علی محمد هیزم شکن بود و طبع شعر هم داشت. وی که سرپرست عائله ای هشت نفری بود، به سبب سختی معیشت علسگر را در 14-13 سالگی پیش شخصی به نام «کربلایی قربان» به نوکری داد. علسگر که از کودکی به شعر و ساز عاشیقها علاقه مند بود، از 16-15 سالگی آغاز به ساز زدن و شعر سرودن کرد و پیش عاشیق علی نمونه های اصیل شعر عاشیقی، هنر عاشیقی و بنیان و اصول سازنوازی را آموخت.

این گونه نقلها تماما بر سنتهای شفاهی استوار است و هر گونه مکتوب از جمله طومار نویسی در آن مدخلیت ندارد. فرم اجرایی آن از ابتدایی ترین اشکال نقل و لوازم و شگردهای آن نشئت می گیرد. موضوعات این نقلها عموما ملهم از داستان ها و حوادث بومی است و داستان ها و منظومه های ملی زمانی مورد استفاده قرار می گیرد که قابلیت تغییر و تبدیل به لهجه محلی را دارا بوده و با روحیات و زیباشناسی آنان قابل انطباق باشد. عموما مضامین نقلهای روستایی ملهم از افسانه ها و داستانهای عاشقانه است. این داستان ها به گونه ای شایسته و با سادگی مختص خود با سلحشوری ها، پهلوانی ها و جوانمردی های قهرمان قصه درهم می آمیزد.

ترکیب بسیار موثر موسیقی پاپ و موسیقی فیلم را می توان در فیلم «بازگشت به آینده» اثر آلن سیلوستری مشاهده کرد در آن موسیقی مردم در دوره های گذشته و حال، به شیوه دلپذیری ترکیب شده اند. در فیلمهای علمی تخیلی هیچ اثری شاخص تر از آثار ونجلیز در Bat - Blad Runner و دنی الف من در نیست. این آثار حال و هوای تیره ای دارند. گاهی اوقات به شکلی کاملا استثنایی، تمهای موسیقی وارد فرهنگ عامه مردم می شود. از جمله آثار اولیه، موسیقی جان ویلیامز برای فیلم کوسه ها است که به طرز حیرت انگیزی، اعماق دریاها را نشان می دهد.

روت بندیکت () در تحقیق ارزنده اش، طرح های فرهنگی، می گوید که هر فرهنگی دارای طرحی است که در آن رسوم، اعتقادات و نگرشهای گوناگون در هم آمیخته اند. فرهنگها، خرده ریزه های پراکنده نیستند، بلکه از انسجام و طرحی کلی برخوردارند. اروپایی ها و سیاه پوستان آمریکایی قطعا با یکدیگر تفاوت هایی دارند. در این بخش، قصد دارم از طریق بررسی موسیقی آنها، این تفاوت ها را کشف کنم. با پیروی از شیوه قدیمی و اثبات شده تشخیص آتش از طریق دود، من هم تصور می کنم که تفاوت های موسیقایی، تفاوت های ساختاری هستند و فرآیندهای اجتماعی منتهی به تولید این موسیقی ها را نشان می دهند.