فهرست مطالب
مجله زبان و ادبیات فارسی
سال هفدهم شماره 1 (بهار 1400)
- تاریخ انتشار: 1400/03/27
- تعداد عناوین: 6
-
صفحات 1-13
حماسه در لغت به معنای دلاوری و شجاعت و در اصطلاح ادبی به آثار منظوم و منثوری که رخدادهای پهلوانی و اعمال دلاوری و مردانگی قهرمانان و پهلوانان یک ملت و یک آیین و کیش را که در راه استقلال کشور و حفظ آیین خویش کوشیده اند توصیف و منعکس کرده؛ قلمداد می شود. در هر حماسه همواره در مقابل قهرمان داستان نیرو یا نیروهایی متضاد قرار می گیرند تا وی را از رسیدن به هدف خویش باز دارند. آثاری چون سام نامه، تجلی گاه جدال مداوم دو نیروی قهرمان و ضدقهرمان است. این جستار به منظور شناخت شخصیت و ویژگی های قهرمان و ضد قهرمان در اثر حماسی سام نامه، تنظیم گردیده است. همچنین یاریگران قهرمان و ضدقهرمان با کنش های متفاوت شناسایی و تفسیر شده اند. در این مقاله از روش توصیفی-تحلیلی با ابزار گردآوری کتابخانه ای و با مطالعه منابع و مآخذ استفاده شده و به استخراج ویژگی ها و صفات قهرمان و ضدقهرمان پرداخته است. نتایج نشان می دهد که طبقه بندی عناصر اهریمنی و ضدقهرمان بر اساس دو عنصر نوع و کنش صورت پذیرفته است. در سام نامه قهرمان سام است و ضدقهرمانان به چهاردسته کلی انسانی، حیوانی، طبیعی و ماوراءالطبیعی تقسیم می شوند. بر اساس کنش نیز در اثر مذبور کنش جدال بالاترین بسامد را در میان دیگر انواع کنش به خود اختصاص داده است.
کلیدواژگان: حماسه، سام نامه، قهرمان، ضد قهرمان -
صفحات 14-22
جامعه شناسی ادبیات شاخه ای از جامعه شناسی است که به رغم سنت دیرینه ادبی و آثار ادبی فراوان در تاریخ ایران، چندان که باید و شاید در میان خانواده علوم اجتماعی گسترش نیافته است. این عدم گسترش، هم در حوزه نظری (توریک) به چشم می خورد، هم در حوزه تحقیقات تجربی. در حوزه نظری با حدود و ثغور رشته جامعه شناسی گونه های ادبی و رویکردهای نظری جامعه شناختی به آثار ادبی چندان روشن نیست.در عرصه پژوهش تجربی نیز تحقیقات، عمدتا تنها به گونه (ژانر) ادبی داستان بلند (و با اندک تسامحی رمان) محدود شده و دیگر گونه های ادبی عموما مورد غفلت قرار گرفته اند. مدعای اصلی مقاله حاضر این است که صرف نظر از رویکرد نظری ما در جامعه شناسی ادبیات، هر گونه ی ادبی ویژگی هایی دارد که باید هنگام تحلیل مورد توجه جامعه شناسان قرار گیرد. در این مقاله، به بررسی اجتماعی سیاسی آثار زویا پیرزاد، نویسنده معاصر ارمنی تبار، با توجه به روش ساختگرایی گلدمن می یردازیم. در این شیوه، محتوای اثر ادبی و رابطه آن با جامعه ای بررسی می شود که اثر در آن خلق شده است و به جای توصیف محتوای اثر ادبی، به بررسی محتوا و رابطه آن با جهان نگری در یک دوران خاص پرداخته شده است . لذا در این رمان به اختصار به روحیات و شرایط زندگی مردم و تبیین پدیده ها، رفتارها، ساخت ها و فراز و نشیب های اجتماعی سیاسی زندگی شخصیت های رمان اشاره شده است.
کلیدواژگان: جامعه شناسی، زویا پیرزاد، لوسین گلدمن، ساخت گرای تکوینی -
صفحات 23-35
یکی از اصول مهم و سرنوشت ساز در داستان نویسی؛ نحوه ورود نویسنده به داستان است. جایی که اولین برخورد منطقی با اثر شروع شده و منحنی های ادراکی و احساسی مخاطب در کوتاه ترین زمان برهم منطبق می گردند. انتخاب نقطه آغاز مناسب یا «خوش آغازی» داستان سابقه ای طولانی در ادبیات داستانی دارد لیکن با وجود تاثیر شگرف آن بر داستان؛ چندان مورد اقبال نبوده و در اکثر موارد حتی جزو عناصر اصلی و مهم داستان محاسبه نمی شود. حساسیت موضوع آنجاست که خواننده، باید در جملات ابتدایی تحت تاثیر داستان و فضای کلی آن قرار بگیرد وگرنه ادامه مطلب را نخواهد خواند. شروع داستان می تواند با القای باورپذیری منطقی، مانند یک قلاب عمل کرده و خواننده را تا پایان داستان به دام بیندازد. پژوهش حاضر؛ «آغاز» داستان، جملات آغازین آن، ساختار کلی و عمومی آغاز و تلقی خواننده را مورد بررسی قرار داده است. نتیجه این پژوهش نشان می دهد که واکنش اولیه، ضرورتی قطعی است که نقش مهمی را در برخورد با مخاطب ایفا می کند. ضمن اینکه پردازش نامناسب این بخش، می تواند کل داستان را با شکست مواجه کند و آغاز داستان، ضمن استحکام بخشیدن به روند کلی داستان، تاثیری اساسی در میان عناصر ایجادکننده داستان و پیکربندی روایت نیز می گذارد.
کلیدواژگان: انتخاب، براعت استهلال، خوش آغازی، داستان، ضرورت -
صفحات 36-53
گفت و گو یکی از مهم ترین عناصر داستان و ظریف ترین و اصلی ترین ابزار خالق آثار منظوم و منثور است؛ زیرا پیرنگ را گسترش می دهد، درون مایه را به نمایش می گذارد، شخصیت ها را معرفی می کند و وقایع داستان را پیش می برد.در این پژوهش اشکال گفت وگو در آخرین منظومه های غنایی کلاسیک فارسی؛ «زهره و منوچهر» ایرج میرزا و «ایرج و هوبره» قاسم لاربن به شیوه توصیفی تحلیلی مورد بررسی قرار گرفته است. پژوهش حاضر به این پرسش پاسخ می دهد که اشکال گفت و گو در کدام منظومه برجسته تر است و چرا؟ یافته های پژوهش نشان می دهد از نظر کمی بسامد گفت و گو در زهره و منوچهر با 18/65 % بیشتر از ایرج و هوبره با 43/51 % است؛ اما تنوع و گستردگی اشکال گفت و گو در منظومه ایرج و هوبره نمود بیشتری دارد. در زهره و منوچهر گفت وگوهای دو نفره بیشتر از زبان زهره برجسته است؛ اما در ایرج و هوبره علاوه بر به کارگیری این شکل، از گفت وگو با شخصیت های فرعی داستان، حدیث نفس، گفت و گو با عناصر طبیعی و جانداران، تک گویی نمایشی و مکاتب ه ای با بسامد بیشتری بهره گرفته شده است. با آنکه نمی توان توانمندی ایرج میرزا را از نظر دور داشت؛ اما از نظر کیفی لاربن با تنوع در قالب گفت و گو، پرداختن به موضوعی ملموس، واقعی و برگرفته از حقایق جامعه، درگیری عشق مادی با عشق آرمانی به وطن، به کارگیری زبان معیار و به سرانجام رساندن داستان، در حقیقت نمایی داستان موفق تر عمل کرده است.
کلیدواژگان: گفت وگو، منظومه های غنایی، زهره و منوچهر، ایرج میرزا، ایرج و هوبره، قاسم لاربن -
صفحات 53-65
از آثار ارزشمند ادب فارسی، کتاب «اسرار التوحید» است که شرح و گزارش رفتار، گفتار و کرامات عارف مردمداری است که در اوج نابسامانی های سیاسی، اجتماعی و مذهبی ظهور می کند و با کنش و رفتار و شیوه های تربیتی خاص خود،به دور از هر گونه خصومت و خشونتی مردم و مریدان را متوجه رفتار اشتباه خود کرده و ضد ارزش ها را به ارزش مبدل می کند.سنایی نیز از زمره صوفیانی است که درصدد کشف مفاهیم حقیقی و بطون آیات قرآنی برآمده و آنها را چنانکه خود فهمیده و شواهد و مستندات آن را نیز تایید می کرده، شرح و تفسیر کرده است. سنایی شاعری عارف هست و شعر او در خدمت عرفان و دین قرار گرفته است. در این مقاله برخی از موضوعات دینی که مربوط به دینداری می باشد در حدیقه و اسرارالتوحید مورد توجه قرار گرفته است از جمله شاخصه های اصلی آن،وحدت ادیان،آزاداندیشی،تجرید،ترک خودبینی و تکبر،فنا،تقلیدگریزی، اعتقاد به توبه ، رحمت و مغفرت خداوند و دعوت به نیکی و خلق خوب و... می باشد.
کلیدواژگان: دین و دینداری، اسرارالتوحید، حدیقه الحقیقه -
صفحات 66-74
حافظ شیرازی از شاهبازان سترگ و بلند پرواز قلمرو شعر و ادب ایران و جهان به شمار می رود که در افق ها و ساحت های حسی و ذهنی مختلف بال گشوده و بسیاری از بلندی ها و قله های نامکشوف آن را کشف نموده است. در این میان جهان دیدگی حافظ و چگونگی و چرایی ظهور و بروز اعلام جغرافیایی و متعلقات مربوط به آن در اشعار وی، مساله قابل درنگی است که چندان به آن پرداخته نشده است. این جستار با روشی توصیفی- تحلیلی، ظهور و بروز شهرها و اعلام جغرافیایی در شعر حافظ و میزان توفیق وی را در کانون توجه خود قرار داده است. دریافته های تحقیق نشان می دهند که جهان دیدگی حافظ علی رغم اینکه در ساحت عینی وآفاقی، در دریا از حدود جزیره هرمز و در خشکی از اصفهان و یزد فراتر نرفته، اما در ساحت ذهن و خیال، با وقوف و شناختی کم نظیر و حصولی، جغرافیای بسیطی از سرزمین ها و شهرهای فلات داخلی و خارجی ایران را در اشعارش درنوردیده است. وی با هنرمندی و ظرافت رشک انگیزی برخی از شهرها، و اعلام جغرافیایی را در پیوندی تنگاتنگ با جغرافیای فرهنگی و تاریخی آنان، به مثابه ظرفی در خدمت خلق فضاسازی های تازه و سحرانگیز حسی و ایجاد مضامین عاشقانه و عارفانه قرار داده و آن را در قالب ایهام، تلمیح ، تمثیل و دیگر صناعات ادبی در دیوانش وارد نموده است.
کلیدواژگان: اعلام جغرافیایی، حافظ شیرازی، دیوان، سرزمین ها، شهرها، ظهور و بروز
-
Pages 14-22
Sociology of literature is a branch of sociology that, despite its long literary tradition and numerous literary works in the history of Iran, has not developed as much as it should and perhaps has not been among the family of social sciences. This lack of expansion can be seen both in the field of theory (toric) and in the field of empirical research. In the theoretical field, the limits of the sociology of literary genres and theoretical sociological approaches to literary works are not very clear. In the field of empirical research, too, research has been largely limited to the literary genre (with a slight tolerance for the novel), and other literary genres have been generally neglected. The main claim of the present article is that regardless of our theoretical approach in the sociology of literature, any literary genre has characteristics that should be considered by sociologists when analyzing. In this article, we study the socio-political works of Zoya Pirzad, a contemporary Armenian writer, with regard to Goldmann's constructivist method. In this method, the content of the literary work and its relationship with the society in which the work was created are examined, and instead of describing the content of the literary work, its content and its relationship with worldview in a particular period are examined. . Therefore, in this novel, the spirits and living conditions of the people are briefly mentioned and the phenomena, behaviors, structures and socio-political ups and downs of the lives of the characters of the novel are explained.
Keywords: Sociology, Zoya Pirzad, Lucien Goldman, Developmental Constructivis -
Pages 36-53
Dialogue is what propels the protagonist through the story and is one of the most important elements of storytelling necessary to creating the structure of poetic and prosaic works. Accordingly, the descriptive-analytical method has been used in this study to investigate the latest Persian lyrics namely "Zohreh and Manouchehr" composed by Iraj Mirza and "Iraj and Houbara" composed by Qasem Larbon. Thus, the main question of this study is which of these rhymed systems are more abundant in dialogue forms than the other? And why? The findings show that although the use of dialogue was more frequent in »Zohreh and Manuchehr's » rhymed systems (about 76/27%) than in » Iraj and Hubara's «( about 51/43%), the latter showed more diversity in dialogue forms compared to the former. A two person dialogue (duologue) form in Zohreh and Manuchehr's rhymed systems has been scaled down to one solo individual monologue, so it is more prominent in ZOHREH's monologue, while Iraj and Hubara's rhymed system has been more frequent in using conversation with sub-characters of the story, self-scrutiny, conversation with natural elements and living things, dramatic monologues and corresponding monologues, compared to Zohreh and Manuchehr's rhymed systems, in addition to using a two person dialogue (duologue) and monologue. Although, Iraj Mirza's abilities cannot be overlooked, Larben has been more successful in representing different forms of dialogue, the contrast between earthly love and ideal love, the use of standard language, in addressing the community-based issue , completing the story, promising the truth and authenticity and providing the melodious dialogue.
Keywords: dialogue, Zohreh & Manouchehr rhymed system, Iraj mirza, Iraj, Houbara rhymed system, Qasem Larbon -
Pages 53-65
From the valuable works of Persian literature, the book is "The Asrar Al-Tawhid", which describes and reports the behavior and speeches of the mystic of publicity.Which appears at the height of political, social, and religious dislocation, and, with its actions and practices and its special educational methods, has turned away from any hostility and violence people and disciples have realized their own wrong behavior and turned anti-values into worth he does. The Sanai is one of the Sufis who sought to discover the real concepts of the Qur'anic verses and interpreted them as they understood themselves and supported the evidence and documents.Sana'i is a mystic poet and his poem is in the service of mysticism and religion. Here are some religious issues that are related to religiosityAmong the main features of al-Tawhid are the main features of it: unity of religions, freedom of thought, abstraction, craziness and arrogance, mortality, imitation, belief in repentance, mercy and blessings of God, and inviting good and good people
Keywords: : Religion, religiosity, secular al-wahid, hadigheh al-hagiqa -
Pages 66-74
Hafiz Shiraziwas a famous poet with a long imagination in his Persian poem as well as Persian and World literature used different intellectual and sensual horizon and detected the hidden concepts. The issues such as Geographic declaration and its related elements as well as worldly wise experience of Hafiz are considerable; however there was little attention to them in previous research. This research with its descriptive-analytic method concentrates onemersion and indication of the cities and geographic declaration in Hafiz’s poem and his success. The findings of this research show that his worldly wise experience limited to Hormuz Island in the sea and Isfahan and Yazd on the land but his imagination and mentality involved wide geography from the territories and the cities of the interior and exterior plateau in his poem. He put the cities and geographic declaration in a close relationship with historical and cultural geography with an exceptional craft and delicacy, so it creates romantic and gnostic concepts in the form of Īhām, allusion, allegory and other literary terms in his poems.
Keywords: Hafiz Shirazi, Diwan, Emersion, Indication, Geographic declaration, Cities, Territories
©2000-2024 magiran.com All Rights Reserved.